علوم بینایی و بینایی شناسی در هزاره سوم پیش از میلاد کاوش شهر سوخته زابل استان سیستان و بلوچستان
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 4 شماره 13 (1391),
11 اسفند 2014
,
صفحه 175-191
https://doi.org/10.22037/mhj.v4i13.5873
چکیده
محوطه باستانی شهر سوخته در 56 کیلومتری شهرستان زابل واقع شده و بدون شک جزو شهرهای بسیار پیشرفته زمان خود بوده است. در شهرهای پیشرفته سواد و بهداشت اهمیت خاصی دارد. با توجه به تنها لوح نوشتهای (لوح نوشته آغاز دوران ایلامی) که در شهر سوخته بهدست آمده است، میتوان نتیجه گرفت در آن مقطع زمانی توانایی نوشتن و خواندن وجود داشته است. با این دستاورد میتوان مسئله پیرچشمی را در آن زمان بررسی کرد. به طور کلی انسان در مقطعی از سن برای انجام کارهای نزدیک با مشکلی از بینایی مواجه میشود. حکیم زنده نام نظامی میفرماید:
پس از پنجه نباشد تندرستی بصر کندی پذیرد پای سستی
بنابراین برای اینکه انسان ازعهده انجام کارهای نزدیک خود برآید یا باید از وسایلی استفاده کند که بینایی او را تقویت کنند (مانند عینک در دنیای امروز) یاآن کارها را انجام ندهد. در چنین شهری بعید به نظر میرسد که افراد بالای پنجاه سال به علت مشکلات بینایی قادر به انجام کارهای نزدیک خود نبودهاند، قطعاً برای حل مشکلات بینایی اقداماتی صورت گرفته است. علاوه بر بحث بینایی ازآنجاییکه مردم شهر باسواد بودهاند میتوان گفت مسأله بهداشت نیز در این شهر به خوبی رعایت میشده و مردمان این شهر از طول عمر خوبی بهرهمند بودهاند، خصوصاً اینکه اعمال شگفتانگیزی چون جراحی جمجمه نیز در این شهر صورت گرفته است.[i]موضوع کشف عینک استخوانی بر روی صورت جسدی از هزاره چهارم و سوم در یانیک تپه آذربایجان نشان داد که بشر در هر مقطع زمانی برای رفع این مشکل اقداماتی را انجام داده است؛ بنابراین در شهر سوخته نیر قطعاً اقداماتی انجام شده است. بحث روشهای مورد استفاده در شهر سوخته برای رفع مشکلات بینایی با آقای دکتر سجادی مسؤول کشفیات باستان شناسی این شهر مطرح گردید و چنین نتیجه گیری شد که از دیدگاه بینایی نیز میتوان به کشفیات شهرسوخته توجه داشت. در همین ارتباط، اشیایی چون خطکش اندازهگیری با دقت نیم میلیمتر، پارچه ریز بافت و چشم مصنوعی که درکشفیات باستان شناسی در این شهر به دست آمده است، از نظر علوم بینایی و بینایی شناسی هم بررسی شد.
پینوشتها
[i] تصویر–1: سیدسجادی، 1387ش.، ص15
- چشم مصنوعی؛ ذره بین؛ عینک استخوانی؛ شهر سوخته
ارجاع به مقاله
مراجع
آرام، احمد. (1366ش.). علم در اسلام، چاپ اول، سروش.
سید سجادی، سید منصور. لورنزو، کستانتینی. (1378ش.). چشم مصنوعی شهر سوخته. چاپ اول، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان.
سید سجادی، سید منصور. (1385ش.). گزارش عملکرد پژوهشکده باستانشناسی، فصل دهم
سید سجادی، سید منصور. ُگزارش خط کش چوبی
صحیحی اسکویی، میرغفار. (1389ش.). بررسی سوابق تاریخی ابداعاتی که برای رفع مشکلات اپتیکی چشم کاربرد داشته (گزارش پایانی پروژه تحقیقاتی)، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی/دانشکده علوم توانبخشی
کارلو، لوویزولو. آباتی. براتو. مونتانی. (1378ش.). آموزش علمی، کاربردی شیوههای نوین عینک سازی. ترجمه دکتر کاووس فلامکی. چاپ اول، مؤسسه نشر جهاد، تهران.
لشکری، محمد حسین. (1359ش.). روش تصحیح خطاهای انکساری چشم (تجویز عینک). چاپ اول، دانشگاه تهران.
مالووان، ماکس ادگار لوسین. (1368ش.). Mallowan, Max Edgar Lucien. ترجمه دکتر رضا مستوفی. چاپ اول. دانشگاه تهران.
معصومی، غلامرضا. (1383ش.). تاریخچه علم باستان شناسی. چاپ اول. (سمت)
نظامی گنجوی. (614 -530 ق). خسرو و شیرین، عذر انگیزی در نظم کتاب.
نیوئل، فرانک. (1368ش.). اصول و مفاهیم چشم پزشکی. ترجمه مرتضی دلاورخان. جلد، چاپ اول، انتشارات دانش پژوه، تهران.
وان، دانیل. (1353ش.). بیماریهای چشم. (ترجمه دکترجمالیان، سجادی، نقیبی)، چاپ اول، انتشارات دهخدا، تهران.
ولی پور، حسین. (1366ش.). خلاصه چشم پزشکی. جلد دوم، چاپ اول، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
هلالی اصفهانی، هاله. «گزارش ریز بافت ترین پارچه مکشوفه از کاوشهای باستان شناسی شهر سوخته»
هونکه، زیگرید. (1362ش.). فرهنگ اسلام در اروپا. (ترجمه مرتضی رهبانی)، جلد دوم، دفتر نشر اسلامی، تهران.
مشاوران
دکتر سید منصور سید سجادی. (باستان شناس و کاشف چشم مصنوعی)
هاله هلالی اصفهانی. (کارشناس ارشد مرمت اشیای تاریخی و فرهنگی)
- چکیده مشاهده شده: 600 بار
- PDF (English) دانلود شده: 252 بار