کوششهای میرزا کاظم محلاتی در بنیانگذاری داروسازی نوین در ایران عهد ناصری
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 4 شماره 13 (1391),
11 اسفند 2014
,
صفحه 85-110
https://doi.org/10.22037/mhj.v4i13.5869
چکیده
دارالفنون نخستین مدرسه دولتی در ایران بود که علوم نوین به سبک اروپایی در آن تدریس میشد. این نهاد به منظور هدفمند ساختن تشکیلات علمی- فرهنگی کشور به شیوه اروپایی تاسیس شد تا زمینهساز توسعه علوم جدید شود اما به دلیل دخالت و نفوذ کشورهای استعماری، هدف و انگیزه ابتدایی تشکیل آن به درستی تامین نگردید.
برخی از محصلین که در این مدرسه پرورش یافتند، بعدها در اشاعه علوم نوین تاثیر به سزایی بر جای گذاردند. میرزاکاظم محلاتی یکی از این دانشآموختگان بود که به عنوان نخستین معلم ایرانی، در کنار معلمین فرنگی، سالها، داروسازی و علوم طبیعی را در دارالفنون تدریس کرد. وی به مدت چهار دهه با بهرهگیری از کتب تألیفی خود و بهکارگیری روشهای آزمایشگاهی، چندین نسل از داروسازان اولیه کشور را تربیت کرد او برخلاف استاد ایتالیایی خود (مسیو فکتی)، از نظر روش تدریس و عملکرد در دارالفنون مورد تحسین بسیاری بود و تنها پس از فوت او بود که مجددا از معلمین فرنگی برای تدریس این دو رشته در دارالفنون استفاده شد. با توجه به تدریس عملی و آزمایشگاهی میرزا کاظم و تأثیر این روش در انتقال صحیح مفاهیم داروسازی به محصلین و تربیت نخستین نسلهای داروسازان جدید در ایران به مدت سی و پنج سال و تألیف کتب داروسازی و شیمی وابسته به طب و داروسازی و همچنین سرپرستی لابراتوار دارالفنون و کنترل داروهای شیمیایی وارداتی به کشور، میتوان میرزاکاظم محلاتی را بنیانگذار داروسازی نوین دانست. در این پژوهش برآنیم تا با بهرهگیری از منابع و برخی کتب درسی وی، نقش ارزنده میرزا کاظم محلاتی را در شکلگیری داروسازی نوین در ایران عهد ناصری را بررسی و ارزیابی کنیم.
- دارالفنون؛ عهد ناصری؛ داروسازی؛ کتابهای درسی؛ میرزا کاظم محلاتی
ارجاع به مقاله
مراجع
الف) منابع فارسی
احتشام¬السلطنه. (1366). خاطرات احتشام السلطنه. (به کوشش سید محمدمهدی موسوی). بیجا: زوار.
اسناد تاریخی خاندان غفاری. (1385). (تصحیح کریم اصفهانیان و دیگران). ج 1. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
اعتمادالسلطنه. (1374). چهل سال تاریخ ایران در دوره پادشاهی ناصرالدینشاه (المآثر والآثار). (به کوشش ایرج افشار). ج 2. تهران: اساطیر.
اعتمادالسلطنه. (1367). مرآت البلدان. (تصحیح عبدالحسین نوایی و میر هاشم محدث). ج 3. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
اعتمادالسلطنه. (1367). تاریخ منتظم ناصری. (تصحیح محمد اسماعیل رضوانی). ج 3. تهران: دنیای کتاب.
تکمیل همایون، ناصر. (1378). تاریخ اجتماعی و فرهنگی تهران- دارالخلافه ناصری. ج 2. تهران: انتشارات پژوهشهای فرهنگی.
رایت، دنیس. (1381). انگلیسیها در میان ایرانیان در طول دوره قاجاریه 1787-1921. (ترجمه خسرو پور خسرو). جا: انتشارات هفت رنگ.
روشنی زعفرانلو، قدرتالله. (1354). امیرکبیر و دارالفنون. تهران: دانشگاه تهران.
فلور، ویلم. (1386). سلامت مردم در ایران قاجار. (ترجمه ایرج نبیپور). بوشهر: دانشگاه علوم پزشکی بوشهر.
فوریه. (بیتا). سه سال در دربار ایران- خاطرات دکتر فوریه. (ترجمه عباس اقبال آشتیانی). تهران: دنیای کتاب.
محبوبی اردکانی، حسین. (1350). تاریخ تحول دانشگاه تهران و مؤسسات عالی آموزشی ایران. تهران: دانشگاه تهران.
محبوبی اردکانی، حسین. (1368). تاریخ موسسات تمدنی جدید در ایران. ج 1. تهران: دانشگاه تهران.
میرزا کاظم محلاتی. (بیتا). اصول شیمی آلی. (نسخه خطی موجود در کتابخانه مجلس شورای اسلامی ایران به شماره بازیابی 1/6052).
میرزا¬کاظم محلاتی.(1307 (قمری). اصول علم شیمی جدید (شیمی معدنی). تهران: دارالفنون. (نسخه چاپ سنگی موجود در کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ایران به شماره بازیابی 51892).
نبیپور، ایرج. (1386). پیشدرآمدی بر تاریخ پزشکی خلیج فارس. بوشهر: دانشگاه علوم پزشکی بوشهر.
نصیرالاطبا. (1319 قمری). جنگ الادویه. (کتاب چاپ سنگی موجود در سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران به شماره بازیابی 11708-6).
هاشمیان، احمد. (1379). تحولات فرهنگی ایران در دوره قاجاریه و مدرسه دارالفنون. تهران: موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب.
هدایت، محمود. (1353). گلزار جاویدان. ج 3. بیجا: چاپخانه زیبا.
یغمایی، اقبال. (1376). مدرسه دارالفنون. تهران: سروا.
ب) نشریات
روزنامه ایران. (1288 قمری). شماره 55.
روزنامه دانش. (1299 قمری). شماره 3 و 7.
روزنامه علمی. (1293 قمری). شماره 2.
روزنامه وقایع اتفاقیه. (1269 قمری). شماره 103 و (1275 قمری). شماره 395.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، اسناد شماره 295004807 و 295001113 و 297040759.
شیمی، علیاصغر. (1351). «میرزاکاظم محلاتی- بنیان¬گذار داروشناسی جدید ایران». مجله دارو پزشکی. سال 11. شماره 1، (صفحه 6 تا 13).
مجد الاسلام کرمانی. (1328). «محصلین ایران در اروپا». مجله آموزش و پرورش. سال 24. شماره 1، (صفحه 36 تا 44).
«موزه ملی تاریخ علوم پزشکی در یک نگاه». (1384). کتاب ماه کلیات. شماره 96، (صفحه 142-145).
نوایی و ملکزاده، حسین و الهام. (1382). «تفصیل مدرسه دارالفنون: عنوان نسخه خطی از سال 1314 هجری قمری- مجموعه بیوتات کاخ گلستان». مجله تخصصی گروه تاریخ دانشگاه تهران. شماره 4، (صفحه 13 تا (52).
یغمایی، اقبال. (1357). «یادی از معلمان دارالفنون». مجله تعلیم و تربیت. دوره 47. شماره ویژه مهر، (صفحه 132 تا 148).
پ) منابع غیر فارسی
EbrahimnejaD, H. (2004). Medicine – Public health and the Qajar state. Leiden- Boston: Brill.
Thieury,Jules. (1866). La France et le Perse.
- چکیده مشاهده شده: 893 بار
- PDF (English) دانلود شده: 1087 بار