طب پیشگیری از دیدگاه حکیم جرجانی
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 4 شماره 13 (1391),
11 March 2014
,
صفحه 39-54
https://doi.org/10.22037/mhj.v4i13.5867
چکیده
بهداشت عمومی یا پزشکی پیشگیری، شاخهای از علم پزشکی است که هدف آن حفظ و افزایش سطح سلامت افراد جامعه به صورت کلی است. دانشمندان ایرانی به ویژه در طی قرون وسطی که بر محافل علمی جهان، سیطره داشتند، نقش مهمی در پیشبرد دانش پزشکی ایفا کردهاند. جرجانی را یکی از دانشمندان بزرگ ایران و جهان در سدههای پنجم و ششم هجری و احیاکننده علم پزشکی میدانند. ذخیره خوارزمشاهی، معروفترین اثر جرجانی، به فارسی نوشته شده است. پیش از جرجانی، حتی بعد از او هم کتاب جامعی از این دست در هیچ کشوری نوشته نشده است. یکی از موضوعاتی که در طب سنتی ایران به آن پرداخته شده است، طب پیشگیری است. در طب سنتی ایران، پیشگیری از ابتلا به بیماری و حفظ سلامت افراد بر درمان تقدم دارد و بدین سبب اهمیت بسیاری دارد. مبحث سته ضروریه یا اصول ششگانه پیشگیری که در کتب حکمای طب سنتی ایران و از جمله در تألیفات جرجانی است، عبارتند از: هوا، حرکت و سکون، خواب و بیداری، خوردنی و آشامیدنی، استفراغ و احتقان و اعراض نفسانی. از دیدگاه جرجانی پیشگیری مقدم بر درمان بوده و سادهتر و کم هزینهتر است.
- جرجانی؛ سته ضروریه؛ ذخیره خوارزمشاهی؛ طب سنتی
ارجاع به مقاله
مراجع
براون، ادوارد. (1371). طب اسلامی. (یک جلدی). چاپ پنجم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
تاجبخش، حسن. (1373) تاریخ دامپزشکی و پزشکی. (یک جلدی). چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران
حاتمی، حسین. (1379). بهداشت عمومی و طب پیشگیری از دیدگاه ابنسینا. مجله علمی نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران. 18. (3)، 223 تا 238.
حاتمی، حسین. (1385). کتاب جامع بهداشت عمومی. (سه جلدی). ج 2. چاپ دوم. تهران: انتشارات ارجمند.
زرینکوب، عبدالحسین. (1387) کارنامه اسلام. (یک جلدی). چاپ سوم. تهران: انتشارات موسسه امیرکبیر.
سید اسماعیل جرجانی. (1382). ذخیره خوارزمشاهی. (به تصحیح مهدی محقق). تهران: موسسه تحقیقات اسلامی-دانشگاه مک گیل. (تاریخ انتشار به زبان اصلی قرن 6 ش).
سید اسماعیل جرجانی. (1384). الاغراض الطبيه و المباحث العلائيه. (به تصحیح حسن تاجبخش). (یک جلدی). تهران: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی تهران. (تاریخ انتشار به زبان اصلی قرن 6 ش).
سید اسماعیل جرجانی. (1385). ذخیره خوارزمشاهی. (به تصحیح حمیدرضا محرزی). (سه جلدی). ج 3. تهران: فرهنگستان علوم پزشکی ایران. (تاریخ انتشار به زبان اصلی قرن 6 ش).
شریعت ترقبان، شمس. (1389) پزشکی و آموزش آن در ایران. (یک جلدی). چاپ اول. تهران: انتشارات چوگان با همکاری مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران.
شمسالدین محمد بن محمود شهرزوری. نزهة الأرواح وروضة الأفراح. (دو جلدی). ج ا. چاپ اول. تهران: موسسه تحقیقات تاریخ، طب اسلامی و مکمل.
ظهیرالدین بیهقی. (1387) تتمة صوان الحکمة. (یک جلدی). چاپ اول. تهران: موسسه تحقیقات تاریخ، طب اسلامی و مکمل.
عقيلی خراسانی علوی شیرازی، محمدحسين. (1379). قرابادین کبیر. (یک جلدی). چاپ دوم. تهران: انتشارات کتابفروشی محمودی.
ماستري فراهاني، رضا. امامي ميبدي، محمدعلي. (1387) ديدگاه جرجاني در مورد ساختار غضروفي عضلاني حنجره و مقايسه آن با نظريات پزشکي جديد. طب و تزكيه. ج 69. (68)، 21 تا 27.
محمود نجمآبادی. (1375). تاریخ پزشکی در ایران بعد از اسلام. (یک جلدی). چاپ سوم. تهران: دانشگاه تهران.
ناصری، محسن. رضایی زاده، حسین. چوپانی، رسول. انوشیروانی، مجید. (1390) مروری بر کلیات طب سنتی ایران. (یک جلدی). چاپ سوم. تهران: موسسه نشر شهر.
ناظم، اسماعیل. (1389) حکایات اهل نظر. (یک جلدی). چاپ دوم. تهران: المعی.
ندافی، کاظم. ناطقپور، مهدی. (1388) بررسی ديدگاه جرجانی در زمينهی آلودگی هوا و تصفيهی آب. مجله ایرانی اخلاق و تاریخ پزشکی. 2. (3)، 1 تا 8.
Gorji, A. (2003). Pharmacological treatment of headache using traditional Persian medicine. Trends in pharmacological sciences, 24(7), 331-334.
Gorji, A. & Ghadiri, M. K. (2002). History of headache in medieval Persian medicine. The Lancet Neurology, 1(8), 510-515.
Herron, R. E., & Fagan, J. B. (2002). Lipophil-mediated reduction of toxicants in humans: an evaluation of an ayurvedic detoxification procedure. Altern Ther Health Med, 8(5), 40-51.
Hosseini, S. F., Alakbarli, F., Ghabili, K., & Shoja, M. M. (2011). Hakim Esmail Jorjani (1042–1137 ad): Persian physician and jurist. Archives of gynecology and obstetrics, 284(3), 647-650.
Kasai, T. (2012). Sleep apnea and heart failure. Journal of Cardiology, 60(2), 78-85.
Milner A, Page A, LaMontagne AD (2013) Long-Term Unemployment and Suicide: A Systematic Review and Meta-Analysis. PLoS ONE 8(1): e51333. doi:10.1371/journal.pone.0051333
Shoja, M. M., Tubbs, R. S., Ardalan, M. R., Loukas, M., Eknoyan, G., Salter, E. G., & Oakes, W. J. (2007). Anatomy of the cranial nerves in medieval Persian literature: Esmail Jorjani (AD 1042-1137) and The treasure of the Khwarazm shah. Neurosurgery, 61(6), 1325-1331.
Szollosi, I., Roebuc, T., Thompson, B., & Naughton, M. T. (2006). Lateral sleeping position reduces severity of central sleep apnea/Cheyne-Stokes respiration. SLEEP-NEW YORK THEN WESTCHESTER-, 29(8), 1045.
Tadjbakhsh, H. (2007). Sayyed Esma’il Jorjani, founder of Persian medicine. J Vet Res, 62, 131-140.
World Health Organization. (1999). Monitoring ambient air quality for health impact assessment. Denmark: WHO regional publications.
World Health Organization. (2006). Guidelines for drinking-water quality. Switzerland: World Health Organization publication; 2004
Zarshenas, M. M., Zargaran, A., Abolhassanzadeh, Z., & Vessal, K. (2012). Jorjani (1042–1137). Journal of neurology, 1-2.
- چکیده مشاهده شده: 1394 بار
- PDF (English) دانلود شده: 1185 بار