آبلهکوبی در ایران: سابقه، روشها، مخالفتها
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 4 شماره 11 (1391),
13 July 2013
,
صفحه 97-129
https://doi.org/10.22037/mhj.v4i11.4232
چکیده
بیماری آبله از جمله بیماریهای شایع در میان اطفال و عامل مهمی در مرگ و میر آنان طی دو سده گذشته در ایران بوده است. این مقاله به تاریخی از فرایند آبله کوبی در ایران سده سیزدهم هجری قمری میپردازد و پس از ارائهی گزارشی تاریخی از شیوع این بیماری و نیز رواج آبلهکوبی در ایران، شیوههای آبلهکوبی رایج را بر میشمارد. توضیح داده میشود که آبلهکوبی حتی در طریقهی جدید نیز گاه به صور مختلف انجام میگرفت و تنها از یک شیوهی خاص استفاده نمیگشت. در نهایت نشان داده میشود که در ایران دست کم طی دو سده پیش از اولین آبلهکوبیها، احتمالاً مایهکوبی آن سان که تعدادی از مورخین تاریخ پزشکی بدان اشاره کردهاند، جز تنها در مواردی محدود و در پارهای ایلات و قبایل وجود نداشته است. در پاسخ به این مسأله است که به پارهای مخالفتها با آبلهکوبی اشاره شده و در این باب شواهد و مستندات تاریخی ارائه میشود.
- آبله؛ آبلهکوبی؛ ایران؛ تاریخ پزشکی؛ مایهکوبی
ارجاع به مقاله
مراجع
بی نا. (بی تا). رساله در آبله، خطی، دانشگاه تهران، مجموعه شماره 263 پزشکی.
آدمیت، فریدون.، ناطق، هما. (1356). افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار، تهران، آگاه.
ادیب، عباس. (1384). از مکتبخانه تا دانشگاه شتاب دگرگونیهای مردم اصفهان در هشتاد سال اخیر، اصفهان، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اصفهان.
اصفهانی، محمد مهدی. (1376). نگاهی به آثار و جایگاه علمی محمد بن زکریای رازی و بهاء الدوله رازی، تهران، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران.
اقبال، عباس. (1326). سابقه تمدن جدید در ایران: آبلهکوبی، یادگار، سال 4، شماره 3.
الگود، سیریل. (1352). تاریخ پزشکی ایران، محسن جاویدان، تهران، انتشارات اقبال.
پاکروان، امینه. (1376). عباس میرزا و فتحعلیشاه نبردهای ده ساله ایران و روس، صفیه روحی، تهران، تاریخ ایران.
پولاک، یاکوب ادوارد. (1368). سفرنامه پولاک ایران و ایرانیان، کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی.
تاج بخش، حسن. (1385). تاریخ دامپزشکی و پزشکی ایران، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
تاورنیه، ژان باتیست. (1383). سفرنامه تاورنیه، حمید ارباب شیرانی، تهران، انتشارات نیلوفر.
خویی تبریزی، محمد بن عبدالصبور. (1243ق). تعلیم نامه رساله آبلهکوبی، خطی، دانشگاه تهران، شماره 9091.
رازی، بهاء الدوله. (1387). خلاصه التجارب، تصحیح و بازنویسی محمدرضا شمس اردکانی و دیگران، تهران، دانشگاه علوم پزشکی تهران.
روزنامه فرهنگ اصفهان. (1297). رمضان، نمره 62.
روزنامه فرهنگ اصفهان. (1385). میرزا تقیخان کاشانی حکیم باشی، میرزا محمود افشار، مقدمه سید فرید قاسمی، تهیه و تنظیم عنایت الله رحمانی، تهران، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
روزنامه وقایع اتفاقیه. (1373). تهیه و تنظیم کتابخانه ملی ایران، تهران، کتابخانه ملی ایران با همکاری مرکز مطالعات و تحقیقات رسانهها.
روستایی، محسن. (1382). تاریخ طب و طبابت در ایران، تهران، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.
زرین کوب، عبدالحسین. (1384). روزگاران: تاریخ ایران از آغاز تا سقوط سلطنت پهلوی، تهران: سخن.
ژوبر، پ ا. (1347). مسافرت به ارمنستان و ایران، محمود مصاحب، تبریز، کتابفروشی چهر.
سعدوندیان، سیروس. (1379). درآمدی بر جمعیت شناسی تاریخی ایران در عصر قاجار، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
سیاح، محمد علی بن محمد رضا. (1356). خاطرات حاج سیاح یا دوره خوف و وحشت، به کوشش حمید سیاح و به تصحیح سیف الله گلکار، زیر نظر ایرج افشار، تهران، امیر کبیر.
شاردن، ژان. (1336). سیاحتنامه شاردن، محمد عباسی، تهران، مؤسسه امیرکبیر.
صدیق، عیسی. (1314). روش نوین در تعلیم و تربیت، تهران، مطبعه روشنایی.
عین السلطنه، قهرمان میرزا. (1374). روزنامه خاطرات عین السلطنه، به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، تهران، انتشارات اساطیر.
فلور، ویلم. (1386). سلامت مردم ایران در دوره قاجار، ایرج نبی پور، تهران، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر.
کارلا، سرنا. (1362). سفرنامه مادام کارلا سرنا آدمها و آیین ها در ایران، علی اصغر سعیدی، کتابفروشی زوار.
کثیری، مسعود. (1388). درآمدی بر پیشینه پزشکی اصفهان، اصفهان، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اصفهان، معاونت پژوهشی.
گرگانی، عبدالستار. (1300). مرض آبله، خطی، کتابخانه ملی، شماره 11227.
مجلس حافظ الصحه دارالخلافه ناصره. (1297). آبلهکوبی، سنگی، طهران، کتابخانه ملی، 6173.
منظور الاجداد محمدحسین.، قاسمی، رقیه. (1389). بیماریهای عمومی در دوره پهلوی اول و اقدامات دولت برای مقابله با آن، پیام بهارستان (ویژه نامه تاریخ پزشکی اسلامی)، دوره دوم، سال دوم، شماره 7، صص 1-11.
موریه، جیمز. (1351). سرگذشت حاجی بابای اصفهانی، میرزا حبیب اصفهانی، به کوشش یوسف رحیم لو، تبریز، کتابفروشی کتابچی حقیقت.
موریه، جیمز. (1386). سفرنامه جیمز موریه (سفر یکم)، ابوالقاسم سری، ویرایش مسعود رجب نیا، تهران، توس.
نفیسی، ابوتراب. (1355). مختصر تاریخ علوم پزشکی تا ابتدای قرن معاصر، اصفهان، دانشگاه اصفهان.
ویلز، چارلز جیمز. (1388). ایران در یک قرن پیش: سفرنامه دکتر ویلز، غلامحسین قراگوزلو، تهران، اقبال.
Amanat, Abbas. (2004). Introduction, in: Wills C.J., Land of the Lion and Sun or Modern Persia, Mage Publisher.
Ebrahimnejad, Hormoz. (2005). Religion and medicine in Qajar Iran. Robert Gleave (ed). London: Routlage.
Ettehadieh, Mansoureh. (1992). Patterns in urban development, the growth of Tehran (1852-1903). In Bosworth Edmond and Carole Hillenbrand (ed.), Qajar Iran, political, social and cultural change 1800-1925, Costa Mesa California: Mazda Publishers.
Ingram, Edward. (1992). Britain’s Persian Connection 1798-1828, Prelude to the Great Game in Asia, Oxford: Clarendon press.
Kotobi, Laurence-Donia. (1995). L'émergence d'une politique de santé publique en Perse Qâdjâre (XIX-XXe siècles): Un aperçu historique de la vaccination, Studia Iranica 24.
Mahdavi, Shireen. (2009). Encyclopedia Iranica/Andrew Jukes, British East India Company surgeon and political agent (1774-1821), Available online at: www.iranicaonline.org/articles/jukes-andrew-british-east-india-company-surgeon.
Malcolm, Sir John. (1815). The history of Persia: from the most early period to the present time, London: J. Murray.
Morier, James. (1818). A second journey through Persia, Armenia, and Asia Minor to constantinople between the years 1810 and 1816 with, London, printed for Longman, Hurst, Rees, Orme, and Brown.
Morier, James. (1997). The adventures of Hajji Baba of Ispahan, edited by C. J. Wills, M.D., London: Lawrence & Bullen/ (1933), Les aventures de Hadji Baba d’Ispahan, Elian-J Finbert, Paris.
Wright, Denis. (2001). The English amongst the Persians, Imperial lives in nineteenth-century Iran, London: I.B.Tauris.
Wujastyle, Dominik. (1993). Indian Medicine, in: W.F.Bynum and Roy Porter (ed.), Companion encyclopedia of the history of medicine, London: Routledge.
- چکیده مشاهده شده: 1590 بار
- PDF (English) دانلود شده: 1258 بار