پزشکی و پزشکان در عصر سلجوقیان بزرگ (552-431 ق.)
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 14 شماره 47 (1401),
23 مرداد 2022
,
صفحه 1-15
https://doi.org/10.22037/mhj.v14i47.38743
چکیده
زمینه و هدف: سلجوقیان بانی اولین حکومت قبیلهای در دوره اسلامی از سال 431 تا 552 قمری بر بخش وسیعی از سرزمینهای خلافت شرقی از جمله بغداد فرمان راندند. نیاز به مداوا و درمان سلاطین و درباریان و همچنین سپاهیان که از ارکان مهم سپاه سلجوقیان بود، رجوع به پزشکی و پزشکان متبحر را ضروری میکرد. بنابراین هدف این پژوهش، بررسی وضعیت پزشکی و پزشکان در عصر سلاجقه بزرگ براساس منابع آن دوره است.
روش: روش این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و به شیوه کتابخانهای و اسنادی هست.
ملاحظات اخلاقی: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است.
یافتهها: 1ـ وجود پزشکان متبحر همچون ابوالبرکات و ابن تلمیذ، ابوروح جرجانی و سیداسماعیل جرجانی که خود از اساتید بزرگی چون ابن سینا و سعید بن هبه الله و ابن ابیصادق تعلیم دیده بودند؛ 2ـ توجه سلاطین و وزرا به تعمیر و بنای بیمارستانها و وقف درآمد حاصله از اجاره دکانها و باغات در جهت هزینه بیماران حاضر در بیمارستانها و آموزش پزشکی؛ 3ـ تألیف و تدوین بسیاری از کتب پزشکی در این زمان و همچنین برای اولینبار تألیف کتب پزشکی به زبان فارسی توسط ابوروح جرجانی و سیداسماعیل جرجانی؛ 4ـ از ویژگی بارز دیگر این عصر که در منابع بر آن تأکید شده است وجود بیمارستانهای سیار است.
نتیجهگیری: پزشکی در این دوره در پی رشد و اعتلای آن که از دوره آل بویه سرعت گرفته بود، به سبب وجود پزشکان متبحر، توجه سلاطین و وزرا به تعمیر و بنای بیمارستانها، گسترش وقف و اختصاص درآمدهای آن به بیمارستانها و آموزش پزشکی، تألیف و تدوین کتب پزشکی مهم و وجود بیمارستانهای سیار از رشد زیادی برخوردار شد.
- سلجوقیان بزرگ؛ پزشکی؛ پزشکان؛ آموزش پزشکی؛ کتابهای پزشکی؛ بیمارستان سیار
ارجاع به مقاله
مراجع
Hitti PK. Arabic history. Translated by Payandeh Ab. Tabriz: Shafaghi; 1965. p.613. [Persian]
Ibn al-Athir AA. al-Kamil fi at-Tarikh (The complete great history of Islam and Iran). Translated by Hashemi A. Esfahan: Ghaemieh Computer Research Center; No Date. [Persian]
Bar Hebraeus G. Tarikhe mukhtasar al-Duwal. Bairut: Kathulikiyeh Li'al-aba' Alyasueiiyn; 1890. [Arabic]
Elgood C. Medical history of Iran and the lands of the Eastern Caliphate. Translated by Forghani B. Tehran: Amir Kabir Publications; 2007. [Persian]
Jesus Beck A. History of hospitals in Islam. Translated by Kasaie N. Tehran: Elmi va Farhangi; 1992. [Persian]
Elgood C. Medical history of Iran from ancient times to 1934. Translated by Javidan M. Tehran: Iqbal Publishing; 1973. [Persian]
Sajjadi S. Hospital in Encyclopedia of the Islamic World. Tehran: Great Islamic Encyclopedia; 2000. Vol.5. [Persian]
Al-Hamawi Y. Mu'jam al-Udaba. Translated by Ayati AB. Tehran: Sorosh; 2002. Vol.2. [Persian]
Najmabadi M. History of Medicine in Post-Islamic Iran. Tehran: University of Tehran; 1996. Vol.2. [Persian]
Kasaei N. Culture of Iranian educational institutions. Tehran: University of Tehran; 2004. [Persian]
Tudela B. Rehlah Benjamin. Translation from Hebrew by Hadad Az. Baghdad: Matabaat al-Sharghiyeh; 1985. [Arabic]
Ibn Hindū AB. Miftah al-Tibb va minhaj al-Tullab (The key to medical knowledge and its student program). Translated by Mohaghegh M. Tehran: McGill Institute for Islamic Studies, Canada; 1939. [Persian]
Ibn Abi Usaybi'a M. Uyūn ul-Anbāʾ fī Ṭabaqāt al-Aṭibbā. Description and Research by Reza N. Beirut: Al-Hayat Library Publications; 1965. Vol.2. [Arabic]
Al-Qifṭī J. Ikhbār al-'Ulamā' fi Akhbār al-Ḥukamā. Diligently Daraie B. Tehran: University of Tehran; 1968. [Persian]
Ibn al-Nadim AB. Al-Fihrist. Translated by Tajadod MR. Tehran: Amir Kabir; 1987. [Persian]
Ibn al-Athir AA. al-Kamil fi at-Tarikh (The complete great history of Islam and Iran). Translated by Khalili A. Tehran: Elmi; 1985. Vol.15. [Persian]
Ibn Bibi H. Roman Seljuk news, including a brief Seljuk letter from Ibn Bibi. Diligently Mashkor MJ. Tehran: Tehran Bookstore; 1971. [Persian]
Al-Zahrawi AB. Kitāb al-Taṣrīf liman eajiz ean al-Taalif. Translated by Aram A, Mohaghegh M. Tehran: Institute of Islamic Studies of Tehran University; 1995. [Persian]
Tajbakhsh H. History of Iranian hospitals (from the beginning to the present). Tehran: Institute of Humanities and Cultural Studies; 2000. [Persian]
Terzioğlu R. Hospital (First Islamic Centuries). Translated by Katebi A. Tehran: The Great Islamic Encyclopedia; 2001. Vol.5 p.280-291. [Persian]
Ravandi M. Rahat al-Sudur va ayat al-Surur. Diligently Eghbal M. Tehran: Amir Kabir Publications; 1985. [Persian]
Khwandamir GH. Tarikhe Habib al-Seyar fi al-Akhbar afrade basher. Tehran: Kitab Farooshi Khayyam; 1974. Vol.2. [Persian]
Hosseini S. Zobdat al-Tavarikh (News of Seljuk rulers and sultans). Translated by Rohollahi A. Tehran: Eal Shahsavan Baghdadi; 2001. [Persian]
Bondari Esfahani F. History of the Seljuk dynasty. Translated by Jalili MH. Tehran: Bonyade Farhange Iran; 1977. [Persian]
Nishapuri Z. SeljukNameh. Tehran: Kolaleh Khavar; 1953. [Persian]
Faḍlullāh Hamadānī R. Jāmiʿ al-Tawārīkh (History of al-Seljuq). Corrected by Roshan M. Tehran: Maktob; 2007. [Persian]
Ibn al-Jawzi AB. Al-Montazem fi tarikh al-Molok va al-Umam. Investigated by Abdolghader Ata MM. Beirut: Dar al-Kitab al-Almiya; 1992. Vol.18. [Arabic]
Dehkhoda AA. Dehkhoda dictionary. Tehran: University of Tehran and Rozaneh Publications; 1998. Vol.3. [Persian]
Ibn Fondoq Bayhaqi A. History of Beyhaq. Crrected by Bahmanyar AH. Tehran: Foroughi Bookstore Publishing; No Date. [Persian]
Ibn Khallikan AB. Wafayāt al-Aʿyān wa-Anbāʾ Abnāʾ az-Zamān. Investigated by Abbas EH. Beirut: Dar Sader leltebaaeh va al-Nashr; 1900. [Arabic]
Bayhaqi Z. Tattamuh sawan al-hikmah. Translated by Lahor MSH. Lahore: No Name; 1932. [Persian]
Ḥājjī Khalīfa M. Kashf al-Zunun an asami al-Kotab va al-Funun. No Place: Dar al-Kotob Elmiyeh; 1983. Vol.2. [Arabic]
Abu Ruh Jourjani M. Nur al-Uyun. Corrected by Beig Babapour Y. Tehran: Mrase Maktob Research Center; 2012. [Persian]
Al-Maqqarī al-Tilmisānī AH. Nafh al-Tib. Diligently Abbas EH. Beirut: No Place; 1969. Vol.2. [Arabic]
Neamat Allah H, Malihe L. Mawsueuh eulama' altibi mae aetina' khas bial'atibaa' alarab hayatahum va atharuhum. Beirut: Dar al-Kotob al-Elmiyeh; 1991. [Arabic]
Al-Damiri K. Hayat al-Hayvan al-Kobra. No Place: Al-Rabiean Company; 1989. [Arabic]
Ibn al-Ṭiqṭaqā M. al-Fakhri fi al-Adabe al-Sultany. Translated by Golpayegani MV. Tehran: Bongahe Tarjomeh va Nashr; 1981. [Persian]
Safa Z. History of Literature in Iran. Tehran: Ferdows Publishing; 1999. Vol.2. [Persian]
Jourjani ES. Zakhireye Khwarazmshahi. Corrected and Interpretated by Eatemadi MH, Shahrad M, Mostafavi J. Tehran: Akjomane Asare Melli; 1965. Vol.1. [Persian]
Rokn al-Hokama F. Matrah alanzar fi tarajim ateba alasar va falasifah alamsar. Tehran: Institute of Medical History Studies; 2004. [Persian]
- چکیده مشاهده شده: 461 بار
- PDF دانلود شده: 175 بار