کتاب «القانون الصغیر» در علم طب و نویسنده آن!
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 14 شماره 47 (1401),
23 مرداد 2022
,
صفحه 1-10
https://doi.org/10.22037/mhj.v14i47.38184
چکیده
زمینه و هدف: در لا به لای متون طب سنتی موجود در کتابخانهها، چندین نسخه خطی با ساختار و متن یکسان و مشابه مربوط به یک اثر یافت میشود. دو نسخه از این نسخ، تحت عناوین «الکافی فی الطب» و «الکفایه فی علم الطب» که به اختصار «الکفایه» نیز به آن گفته شده، در منابع متقدم از آن به «القانون الصغیر» نیز نام برده شده و به «ابن مندویه» نسبت داده شده است. نسخههای دیگری نیز از این اثر تحت عنوان «القانون الصغیر» وجود دارد که به «ابن سینا» نسبت داده شده است و این بعید به نظر میرسد که نسخه کاملاً شبیه به هم، متعلق به دو نویسنده باشد، لذا ضروری مینماید تا موضوع بررسی گردد و مشخص شود که نویسنده اثر، چه کسی است.
روش: این مقاله، با شیوه تحلیلی ـ توصیفی، درصدد تبیین حقیقت امر است که نویسنده این نسخهها «ابن مندویه» است یا «ابن سینا» یا هر یک کتابی جداگانه و متعلق به یکی از این دو نویسنده است.
ملاحظات اخلاقی: در پژوهش حاضر جنبههای اخلاقی مطالعه کتابخانهای شامل اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است.
یافتهها: در مستندات تاریخی، نوعی دوگانگی به چشم میخورد و به طور کلی، «القانون الصغیر» در آثار متقدم به ابن مندویه و در آثار متأخر به ابن سینا نسبت داده شده است. شباهت و تطابق نسخهها در بررسی ساختاری و محتوایی به قدری است که نمیتوان هر یک را کتابی جداگانه دانست، بلکه همگی یک کتاب با عناوین مختلف و متعلق به یک نویسنده است. در برخی مسائل میان آرای ابن سینا، چنانچه در مصنفات او ملاحظه میشود با آنچه در نسخههای مورد پژوهش آمده اختلاف یا تناقض وجود دارد.
نتیجهگیری: بررسی مستندات تاریخی، تحلیل محتوایی و ساختاری متن، نشانگر آن است که کتاب «الکافی فی الطب» یا «الکفایه» متعلق به «ابن مندویه» است که با توجه به دو ویژگی جامع و کاملبودن و حجم اندک آن، به «القانون الصغیر» در مقابل «القانون فی الطب» ابن سینا که به شکل گسترده به مطالب طب پرداخته، معروف شده است. این نامگذاری در گذر زمان موجب شده تا این خلط پیش آید که همان قانون ابن سینا است که وی به صورت مختصر آن را نگاشته است.
- ابن سینا؛ ابن مندویه؛ القانون الصغیر؛ الکافی فی الطب؛ الکفایه
ارجاع به مقاله
مراجع
Ibn Sina H. Al-Qanon al-Saghir. Edited by Al-Mazidi AF. Beirut: Dar al-Kotob al-Ulmiya; 2003. p.4. (In Arabic).
Ibn Sina H. Qanon Kochak. Translated by Lavaei SH. Tehran: Almaei; 2009.
Ibn Mandavieh A. Al-Kafi fi al-Tib. Tehran: Institute for the Study of the History of Islamic and Complementary Medicine of Iran University of Medical Sciences; 2007. p.6, 21, 24, 39. [Arabic]
Ibn Abi Osaybia A. Oyoun al-Anbaa fi Tabakhat al-Atebbaa. Beirut: Dar Maktabit al-Hayah; 1996. Vol.1 p.459, 461. [Arabic]
Modarres Tabrizi M. Rihanna al-Adab in the translation of the famous with the nickname or the nickname. Tehran: Khayyam; 1990. Vol.8 p.233. [Arabic]
Al-Khalili M. Dictionary of Medical Literature. Najaf: Al-Qura Press; 1946. Vol.1 p.39. [Arabic]
Al-Qefti A. Ekhbar al-Olama be Akhbar al-Hokama. Beirut: Dar al-Kotob al-Ulmiya; 2005. p.320. [Arabic]
Al-Zahabi M. History of Islam and the deaths of celebrities and sciences. Edited by Abd Al-salam al-Tadmori O. Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi; 1992. Vol.30 p.498. [Arabic]
Al-Safadi KH. Al-Wafi be al-Vafayat. Edited by Al-Arnaot A. Beirut: Dar Ihyaa al-Tarath al-Arabi; 1999. Vol.7 p.35-36. [Arabic]
Ibn Kathir E. Al-Bedayah va al-Nehayah. Beirut: Maktab al-Ma'arif; 1991. Vol.11 p.299. [Arabic]
Haji Khalifa M. Kashf al-Zonon an asami al-Kotob va al-Fonon. Baghdad: Muthanna Library; 1941. [Arabic]
Subhi Al-Mazani E. Narrations of the History of Medicine and Muslim Physicians. Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya; 1971. [Arabic]
Ahmad Isa Beck A. History of Hospitals in Islam. Beirut: Dar al-Raid al-Arabi; 1980. p.189, 195, 276. [Arabic]
Omar Kahala R. Dictionary of Authors. Beirut: Dar Ihyaa al-Tarath al-Arabi; 1987. Vol.1 p.269. [Arabic]
Mahdavi M. Isfahan Declaration. Isfahan: Municipality Cultural and Recreational Organization; 1995. Vol.1 p.216.
Ibn Mandavieh A. Al-Kafor va Osol al-Tib. Edited and Translated by Moghadas E. Tehran: Nilobarg; 2013.
Biruni AR. Al-Siddana fi al-Tib. Tehran: Nashr-e Asar; 2004. p.118. [Arabic]
Al-Amin M. Aayan al-Shia. Beirut: Dar al-Taarof; 1992. Vol.6 p.70. [Arabic]
Sezgin F. History of Arabic Writings. Tehran: List Publishing Institute, Ministry of Culture and Islamic Guidance; 2007. Vol.3 p.77.
Danesh Pajoh M. List of Manuscripts of the Central Library of the University of Tehran. Tehran: Maaref; 1960. Vol.8 p.750.
Aghloo E. Akmaluddin. List of Manuscripts of Islamic Medicine in Turkish Schools. Tehran: Iran University of Medical Sciences; 2007. p.73. [Arabic]
Nezami Aroozi Samarkandi A. Majma al-Nawader. Tehran: Armaghan Publications; 1948. p.108, 110. [Arabic]
Ibn Sina H. Al-Qanon fi al-Tib. Beirut: Dar al-Kotob al-Ulmiya; 1999. Vol.1 p.14, 23. [Arabic]
Ibn Mandavieh A. Al-Kefayah fi Alm al-Tib. Dublin: Chester Beatty; 1699. [Arabic]
Anwar SA. List of Manuscripts of the National Library of Iran. Tehran: Documents and National Library of the Islamic Republic of Iran; 2000.
Drayati M. Catalogs of Iranian Manuscripts (Fakhna). Tehran: National Archives and Library of the Islamic Republic of Iran; 1955.
- چکیده مشاهده شده: 173 بار
- PDF دانلود شده: 78 بار