متون درسیِ دانشجویان پزشکی در سدههای نخستین اسلامی
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 14 شماره 47 (1401),
23 مرداد 2022
,
صفحه 1-14
https://doi.org/10.22037/mhj.v14i47.37271
چکیده
زمینه و هدف: دانش پزشکی به سبب برخورداری از قدمت و دیرینگی، در هر سرزمینی دستاوردهایی را به جای گذارده و از دیرباز دارندگان این دانش برای انتقال دستاوردهای خویش روش و راهکارهایی را دارا بوده و در پیش گرفتهاند. در این بین از اهداف مهم مطرح در این پژوهش آنکه پس از کتابت موضوعات طبی توسط پزشکان و رواج آثار پزشکی در دوران اسلامی، طالبان این دانش از چه متونی در آموزش حرفه درمانگری بهره میبردند و آیا میتوان در این کتب درسی به روشها و یا تدابیری در تدریس و آموزش اشاره داشت و یا آثار طبی همگی از یک طرح و قالب مشخصی برخوردار بودهاند؟ نکته مهم دیگر آنکه در بین محصلان داروسازی و داروشناسی کدام آثار مورد توجه بود و به هنگام ضرورت اساتید به منظور محک و آزمون مهارت دانشجویان پزشکی از چه متونی استفاده میکردند؟
روش: پژوهش پیش رو با شناسایی منابع مهم طبی و تاریخی و چینش و پردازش دادههای مستخرج از آنها، به توصیف و تحلیل مطالب پرداخته و در تحقیقات جدید و متون کلاسیک در پی معلومساختن مجهولات در رابطه با مواد آموزشی برآمده است.
ملاحظات اخلاقی: در پژوهش حاضر جنبههای اخلاقی مطالعه کتابخانهای شامل اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است.
یافتهها: یافتههای این پژوهش نشانگر آن است که از همان سدههای نخستین دوران اسلامی دروسی مهم مورد توجه اساتید و دانشجویان قرار گرفتند که برخی از آنها متون ترجمهای بودند که سالها یا سدهها پیش نگارش یافته و یا تألیفاتی بودند که توسط بهترین پزشکان آن دوره پدید آمدند. مهم اینکه متون درسی و حتی نحوه تدوین آنها با ظهور ترجمهها و تألیفات جدید دچار تغییراتی شده و در تخصصهای مختلف طبی و در طی سنوات تحصیل آثار خاصی مورد توجه برای تدریس قرار میگرفت.
نتیجهگیری: در دوران اسلامی (عصر طلایی) به سبب اهمیت و جامعیت برخی آثار طبی، این تألیفات و یا ترجمهها به عنوان متون درسی در مقاطع مختلف تحصیلی معرفی گردید و به دلیل اینکه فراگیری و اشراف به موضوعات مطرحشده در آنها برای محصلان ضروری بود، سوای به کارگیری برخی روشها در تسهیل آموزش و به منظور ماندگاری مطالب در اذهان، برای آگاهی از مهارت دانشپژوهان گاه بر مبنای متونی مشخص، از دانشجویان در رشتههای مختلف پزشکی آزمون گرفته شده و اطلاع از محتویات این آثار به عنوان ملاک و معیار مهارت دانشجویان قرار میگرفت.
- متون درسی؛ پزشکی؛ داروشناسی؛ دوران اسلامی؛ آزمون طبی
ارجاع به مقاله
مراجع
Al-Maqrizi A. Ketab-e al-Mawaeiz and al-Etebar fi Zekr al-Khatat va ala'sar. Baghdad: Bulaq; 1854. p.406-408. [Arabic[
Magusi A. Kamel al-Senae al-Tebie' (The complete art of medicine). Translated by Ghaffari S. Tehran: Tehran University; 2009. Vol.1 p.15-17. [Persian]
Nizamī-i Arūzī-i Samarqandī A. Four articles. Research by Qazvini M. Holand: Brill Pub; 1948. p.108, 110. [Persian]
Ibn Abi Usaibia A. Uyūn ul-Anbāʾ fī Ṭabaqāt ul-Aṭibbā. Research by Ghazban SJ, Najmabadi M. Tehran: Tehran University; 1970. Vol.1 p. 271-273, 238-258, 497, 502. [Arabic[
Elgood CA. Medical History of Persia and the Eastern Caliphate: From the Earliest Times Until the Year A.D. 1932. Cambridge Library Collection - History of Medicine. England: Cambridge at the University Press; 1951. p.178, 238.
Sāmarrāʼī K. Mukhtaṣar tārīkh al-ṭibb al-ʻArabī. Baghdad: Daro al-Horriat Press; 1984. Vol.1 p.337. [Arabic[
Al-Qifti. Ta'rikh al-Hukama)The history of sages(. Compiled by Daraei B. Tehran: Tehran University; 1992 .p.208. [Persian]
Qamari Bokhari A. Al'Tanvir)Illumination). Tehran: Institute of Medical History. Islamic and Complementary Medicine,Iran:University of Medical Sciences; 2008. p.371-372. [Persian]
Sezgin F. History of Arabic-Islamic Scienc. Translated by Jahandari K. Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance; 2001. Vol.3 p.452, 475-476. [Persian]
Ibn Juljul S. Tabaghat al-ateba va alhokama) Classes of physicians and sages(. Translated by Emam S. Tehran: Tehran University; 1970. p. 19-20, 172. [Persian]
Hunayn ibn Ishaq. Resale Hunayn ibn Ishaq Ela Ali ibn-e Yahya fizekr-e ma tajom men kotob-e Jalinos. Tehran: Mohaghegh Press; 2000. p.5-21. [Persian]
Ibn Nadim M. Al-Fehrest. Translated by Tajadod MR. Tehran: Asatir Publications; 2002. p.517, 528. [Persian]
Al-Razi MZ. Akhlagh-e al-Tabib. Research by Abdul Latif Mohammed Abed. Cairo: Dar al-Trath al-Araby for Printing & Publishing; 2018. p.18-39. [Arabic[
Zigrist HA. Well-known Physicians. Translated by Soratgar K, Safari H. Tehran: Amir Kabir; 1992. p.78. [Persian]
al-Miowṣilī H. The book of choice in the science of the eye and its causes and treatments with medicine and Hadid. Riyadh: Mohammad Ravas Ghale'chi & Mohammad Zafer Vafaee Press; 1991. p.95-97. [Arabic]
Ibn Matran A. The book "Bostan al-Atba and Rawdat al-Alba". Research by Mohaghegh M. Tehran: Malek National Library; 1989. Vol.1 p.211-212. [Persian]
Ibn Abī ʾUṣaybiʿa. History of Physicians. Translated from the Arabic by Dr.L. Kopf with partial annotations by Dr.M. Plessne. Israel: Manusc, Jerusalem; 1971. Vol.1-3 p.502. [Arabic[
Sāmarrāʼī K. Mukhtaṣar Tārīkh al-Tibb al-Arabī. Beirut: Al-Nidhal Printing; 1990. Vol.2 p.416-417. [Arabic[
Biruni A. Al-Sidana fi al-Tib; Pharmacology in Medicine. Translated from the Russian by: Mozafarzade B. Tehran: The Academy of Persian Language and Literature; 2004 .p.13, 42, 57, 156-161. [Persian]
Al-Jāḥiẓ A. Al-Bakhla. Cairo: Dar al-Maaref; 1948. p.35. [Arabic[
Sarton G. Introduction to the History of Science. Carnegie: Institution of Washington; 1927.
Sezgin F. Geschichte des Arabischen shifttuma. Leiden )Holand): Brill Pub; 1967. Vol.4 p.410-411.
Harawī A. Kitab al-Abniya 'an Haqa'iq al-Adwiya. Compiled by Bahmaniar A, Mahbobi Ardakani H. Tehran: Tehran University; 1967. p.10-18. [Persian]
Subki T. Tabaqat al-shafiiya al-Kubra. Compiled by al-Tanaji M. Aleppo: Al-Halbi Publisher; 1964. p.108. [Arabic[
Monavvar M. Asrar al-Tawhid fi Maghamat al-Sheikh Abusa'id) The works of monotheism in the articles of Sheikh Abusa'id. Tehran: Mohammad Reza Shafiee Kadkani Press; 1987. sec.1 p.376. [Persian]
Ibn Jamāʻah M. Tadhkirat al-Sāmi wa al-Mutakallim fī adab al-Ālim wa al-Mutaʻallim. Beirut: Hyderabad India;1975. p.150. [Arabic[
Ghunaymah A. The history of islamic great universities. Translated by Kassai N. Tehran: Yazdan Press; 1945. p.326. [Persian]
Kavyani Pooya H. Medical history of ancient Iran. Tehran: Almaei Press; 2014. p.150-157. [Persian]
Nasr SH. Science and civilization in Islam. Tehran: Elmi & Farhangi Press; 1980. p.80. [Persian]
Al-Rohawi I. physicion courtesy. Compiled by Sezgin F. Frankfurt: No Name; 1985. p.184-192. [Arabic[
Qarshi M. Malm Alqrbh fi Ahkam-e al-Hasbeh. Egypt: M.M. Shaban & S.A.E.Motiei Press; 1976. p.257. [Arabic[
Mohaghegh MM. Ama-e Alya'd, Dastkari & Jarahi. (Hand operation, surgery, manipulation) Collected texts and articles on the history of medicine and medical ethics in Islam and Iran. Tehran: Sorosh Press; 1995. p.371. [Persian]
Ibn Hindu A. Muftah al-Talib va Menhaj al-Tollab(The key to medical knowledge and its students' program). Tehran: Institute for Islamic Studies-McGill University and Tehran University; 1989. p.1. [Persian]
Al-Akhawyni Bokhari A. Hidayat al-Mutaʽallemin fi al-Ṭibb) Guiding students in medicine). Mashhad: Mashhad University Press; 1992. p.14. [Persian]
Feldman WM. The Life and Medical Work of Maimonides. Proceedings of the Royal Society of Medicine (Proc Roy Soc Med). 1935; 28(9): 1161-1164.
Mustawfi H. Sellected History, Zafarnamah. Compiled by Navaie A. Tehran: Amir Kabir Publications; 1985. p.702. [Persian]
Ibn Sina A. Urjūza fi teb. Tehran: Dar al-Kotob-e Islamie Press; 2001. [Persian]
Hedayat R-GH. Tazkare Riyaz al-Arifin, Investigated and Corrected by Vahedi SR, Zare S. No Place: No Name; No Date. p.200. [Persian]
Chaghmini M. Ghanoonche (Little law). Investigated by Estarabadi H. Qom: No Name; 1658. [Persian]
Elgood C. Medicine in the Safavid period. Translated by Javidan M. Tehran: Tehran University; 1978. p.134. [Persian]
Monzavi A. A copy of the manuscript of the library of the National Library of the Islamic Republic of Iran. Tehran: Organization of Documents and National Library of the Islamic Republic of Iran; 1996. Vol.12 p.90-92. [Persian]
- چکیده مشاهده شده: 113 بار
- PDF دانلود شده: 95 بار