بررسی چند ابهام درباره «علی بن عباس مجوسی»
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 14 شماره 47 (1401),
23 مرداد 2022
,
صفحه 1-18
https://doi.org/10.22037/mhj.v14i47.36317
چکیده
زمینه و هدف: علی ابن عباس مجوسی طبیب مشهور سده چهارم قمری، اگرچه به سبب کتاب گرانسنگ خویش شهرتی جهانی یافته، اما احوالات شخصی او کمتر دانسته شده است. از این رو پژوهش حاضر به بررسی چند ابهام درباره علی بن عباس مجوسی میپردازد.
روش: این پژوهش یک تحلیل محتوای کیفی از نوع سوماتیو (Summative Qualitative Content Analysis) است که بر اساس بررسی نسخ متعدد از کتاب کاملالصناعة و منابع تاریخی دست اول و منابع الکترونیک، با واژگان کلیدی علی بن عباس، مجوسی، کاملالصناعةالطبیة، عضدالدولة انجام شده است.
ملاحظات اخلاقی: در پژوهش حاضر جنبههای اخلاقی مطالعه کتابخانهای شامل اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است.
یافتهها: ابهامات چهارگانهای در این پژوهش مطرح شد که با رجوع به منابع تاریخی سدههای میانه و همچنین برخی نسخههای خطی موجود به ترتیب ذیل به آنها پاسخ داده شد. فقدان کنیه برای علی بن عباس برخاسته از آداب ایرانیان بوده و در هیچ یک از نسخههای مورد بررسی نسبت اهوازی برای علی بن عباس ذکر نشده است. دین علی بن عباس با توجه به عبارات متناسب با فرهنگ عامه مسلمین میتواند اسلام در نظر آورده شود، اما فقدان صلوات بر پیامبر (ص) در برخی نسخهها میتواند این گمان را تقویت کند که او مجوسی بوده است و اختلاف نسخهها در یادکرد از عضدالدولة میتواند از عدم اتحاد زمان نگارش و عرضه خصوصی و زمان عرضه عمومی این کتاب برخاسته باشد.
نتیجهگیری: شواهدی که در این پژوهش برای پاسخگویی به ابهامات بیان شده، تا حدودی توانسته است پاسخهای دقیق و کامل و منطقی را ارائه نماید. به نظر میرسد چنین پژوهشهایی میتوانند زمینهای مستند و علمی برای مطالعات تاریخی به ویژه در دوره اسلامی را فراهم آورند.
- علی بن عباس مجوسی؛ کاملالصناعةالطبیة؛ عضدالدولة
ارجاع به مقاله
مراجع
Masudi A. Muruǧ al-Ḏahab wa Maadin al-Ǧawhar. Edited by Asad Daġir Y. Beirut: Dar al-Andulus; 1965. [Arabic]
Hudud al-Alam. Edited by Sotoudeh M. 1st ed. Tehran: Tahoori Library; 1983. [Arabic]
Bahramian A. The Great Islamic Encyclopedia. 2nd ed. Tehran: Islamic Encyclopedia Center; 1998. Vol.7 p.153-156. [Persian]
Maǧusi A. Kamil al-Ṣinaʿa al-Ṭibbiya (Royal Medicine). 1st ed. Qom: Ğalal al-Din; 2008. Vol.1 p.6, 266. [Arabic]
Qalqašandi A. Ṣubḥ al-A'sha. Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyya; 2012. p.410. [Arabic]
Ibn Abī Uṣaybiʻah A. Uyun al-Anba' fi Ṭabaqat al-Aṭibba. Edited by Amer Najjar. Cairo: The Council Egyptian Public Library; 2001. p.319, 416. [Arabic]
Brown E. History of Islamic Medicine. Translated by Rajabnia M. Tehran: Scientific and Cultural Publications; 1964. [Persian]
Richter-Bernburg L. Masail Maġusiiya; Mulaḥiẓat fi Mu’allif al-Kitab al-Maliki. History of Arabic sciences Magazine. 1980 4(1): 363-375.
Richter-Bernburg L. Ali B. Abbas Majusi. Encyclopedia Iranica. 1985; 1(8): 837-838.
Ghafari SMK, Khezri A. Kamil al-Sina a Attibbiyyah. SJKU. 2013; 18(1): 122-127.
Ulum wa Funun, Educated Ancestors: Ali b. Abbas Mağusi (d. 384/994). Quarterly Kitab Mah. 2010; 3(36): 79-84.
Zargaran A, Zarshenas MM, Ahmadi SA, Vessal K. Haly Abbas (930-994 AD). Journal of Neurology. 2013; 260: 2196-2197.
Puyan N. Hally Abbas, Iranian celebrated physician who wrote an excellently organized medical compendium. Q J Med Ethics. 2008; 2(5): 155-177.
Ahmadzadeh A, Ahmadzadeh A. Ali ibn Abbas al-Majusi Ahvazi Arjani. Sci Med J. 2011; 10(2): 121-129.
Changizi Ashtiyani S, Shamsi M, Kabirinia K, Tabatabaei ST. The opinions of Ali ibn Abbas Ahvazi renowned physician of Islamic culture and civilization. Research in Medicine. 2011; 35(3): 125-138.
Hsieh HF, Shannon SE. Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative Health Research. 2005; 15(9): 1277-1288.
Ibn al-Aibri GH. Muḫtaṣar al-Duwal. Beirut: Dar al-Šarq; 1992. Vol.1 p.175. [Arabic]
Ibn al-Qifti A. Tariḫ al-Ḥukama. Leipzig: Dieterich'sch Verlagsbuchhandlung; 1903. p.232. [Arabic]
Sarkis A. Muʿǧam al-Maṭbuat al-Arabiya. Cairo: Sarkis Press; 1928. Vol.2 p.1619. [Arabic]
Al-Ǧaḥiẓ Amr ibn Baḥr. Al-Ḥayawan. Edited by Harun A. Beirut: Dar al-Gil; 1996. [Arabic]
Abi M. Naṯr al-Durr fi al-Muḥaḍirat. Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyya; 1424 AH. Vol.2 p.129. [Arabic]
Available at: https://www.wdl.org/en/item/9716/ view/1/1/.
Maǧusi A. Kamil al- Ṣinaʿa al-Ṭibbiya (Royal Medicine). 1st ed. Qom: Ğalal al-Din; 2008. Vol.1 p.135, 266. [Arabic]
Ibn Ḥurdadbih U. Al-Masalik wa al-Mamalik. Beirut: Dar Ṣadir; 1988. p.46-47. [Arabic]
Ibn Rustih A. Al-Alaq al-Nafisa. Beirut: Dar al-Sadr; 1892. p.106. [Arabic]
Ibn al-Faqiih A. Al-Buldan. Beirut: Alam al-Kitab; 1996. p.406. [Arabic]
Maǧusi A. Kamil al- Ṣinaʿa al-Ṭibbiya (Royal Medicine). Translated by Khaled Ghaffari SM. Tehran: Tehran University; 2009. p.323. [Persian]
Niẓami Aruzu Samarqandi A. Four Articles. Tehran: Amirkabir Publications; 1990. p.124. [Persian]
Brown E. History of Iranian Literature from Ferdowsi to Saadi. Translated by Mojtabaei F. Tehran: Morvarid; 2008. Vol.1 p.164. [Persian]
Safa ZA. History of Iranian Literature. Tehran: Ferdows; 1992. Vol.1 p.346, 409. [Persian]
Available at: https://www.digital.bodleian.ox.ac.uk/ objects/05c4dcf7-d819-4c38-83c8-fc7c7ba340d7/.
Available at: https://www.dpul.princeton.edu/islam icmss/catalog/1v53jx03x.
Available at: https://www.makhtota.ksu.edu.sa/ mostafa.info/data/arabic/depot/gap.php?file=m012016.pdf.
Available at: https://www.makhtota.ksu.edu.sa/ search/0.
Available at: https://www.inlibris.com/wp-content/ uploads/2021/01/img-bn53684.jpg.
Ibn Asakir A. Tariḫ madina dimašq. Edited by Širi A. Beirut: Dar al-Fikr; 1995. [Arabic]
Alimardi MM, Khyberi H. Magi in Islamic Traditions. Journal of Seven Heavens. 2015; 67: 5-24.
Available at: https://www.qdl.qa/en/archive/81055/ vdc_100023646430.0x0000ba.
Maǧusi A. Kamil al-Ṣinaʿa al-Ṭibbiya (Royal Medicine). Cairo: Bulaq; 1294 AH. [Arabic]
Moallemi M, Hosseini Karnami SH, Afzali MA, Muzaffarpour SA. Study of Ṣahib ibn Abbad's medical knowledge based on his contemporary medical sources. The History of Islamic Culture and Civilization Quarterly Journal of Research. 2016; 7(23): 31-48.
Ibn Sina H. Rasail ibn Sina. Qom: Bidar Publications. No Date. p.416. [Arabic]
Ibn Qutaybah A. Al-Maʿarif. Researcher: Tarwat Ukaša. Cairo: The Council Egyptian Public Library; 1960. p.621. [Arabic]
Ḫatib Baġdadi A. History of Baghdad. Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyya; 1997. Vol.12 p.336. [Arabic]
Samani AK. Ansab. Research by al-Tamimi A. Hyderabad: Al-Maʿarif al Uṯmaniya; 1962. Vol.5 p.390. [Arabic]
Samani AK. Ansab. Research by al-Tamimi A. Hyderabad: Al-Maʿarif al Uṯmaniya; 1962. Vol.12 p.99-100. [Arabic]
Ḫatib Baġdadi A. History of Baghdad. Beirut: Dar al-Kutub al Ilmiyya; 1997. Vol.3 p.163. [Arabic]
Ibn Abi al-Ṣaqr al-Laḫmiyya al-Anbari M. Mašyaḫa. Riyaḍ: maktaba al-Rušd; 1997. Vol.1 p.146. [Arabic]
Samani AK. Ansab. Research by al-Tamimi A. Hyderabad: Al-Maʿarif al Uṯmaniya; 1962. Vol.13 p.539. [Arabic]
Husayni Ḥanbali A. Qalaʾid al-Ğiyad. Kuwait: Center for Research and Studies in Kuwait; 1430 AH. p.285. [Arabic]
Ṭabari A. Muʿaliğat al-Buqratiyya. London: Al-Furqan Foundation for Islamic Heritage; 1419 AH. p.50. [Arabic]
Kirmani N. šarḥ al-Asbab wa al-Alamat. Qom: Ğalal al-Din; 2008. Vol.1 p.121. [Arabic]
Available at: https://www.ketabpedia.com/%D8% AA%D8%AD%D9%85%D9%8A%D9%84/%D9%83%D8%A7%D9%85%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%86%D8%A7%D8%B9%D%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D9%87%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%88%D9%81%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%85.
Miskawayh Razi A. Taǧarib al-Umam wa Taʿaqub al-Himam. Edited by Imami A. Tehran: Soroush; 1987. Vol.7 p.100. [Persian]
Ibn Ǧuzi A. Al-Muntaẓam. Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyya; 1992. Vol.14 p.289. [Arabic]
Ruzrawari M. Ḏayl Taǧarib al-Umam. Edited by Abu al-Qasim Imami. Tehran: Soroush; 2000. Vol.7. [Persian]
Ṣabi H. Rusum Dar al-Ḫalafah. Beirut: Dar al-Raʾid al-Arabi. 2nd ed. 1986. p.94-95, 131-132. [Arabic]
Ṯa'libi A. Yatimat al-Dahr fi Maḥasin Ahl al-Aṣr. Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyya; 1983. Vol.2 p.291. [Arabic]
Arezaei H. Is He Truly ibn al-Nafis? A Study on the Name and Title of ‘Ala’ al-Din al-Qarashi. Medical History Journal. 2020; 12(44): 1-26.
- چکیده مشاهده شده: 332 بار
- PDF دانلود شده: 166 بار