سکته در میان دولتمردان قاجاریه و خانواده آنان (1313-1298 ق./ 1896-1881 م.): علل و زمینهها
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 14 شماره 47 (1401),
23 مرداد 2022
,
صفحه 1-16
https://doi.org/10.22037/mhj.v14i47.33030
چکیده
زمینه و هدف: نوشته حاضر، پژوهشی موردی بر پایه جزئیات آماری است که میزان تلفات عارضه سکته (سکته مغزی و قلبی) در میان دولتمردان 15 سال پایانی حکومت ناصرالدینشاه (حک. 1313-1264 ق./ 1996-1848 م.) و خانواده آنان را تخمین میزند. پس از محاسبه این آمار، با بررسی رژیم غذایی، میزان تحرک و ویژگیهای ارثی مبتلایان، زمینه ابتلا و سبب گسترش سکته در میان طبقه مذکور نسبت به سه دهه پیش از آن تاریخ، مورد تحلیل قرار خواهد گرفت.
روش: تحقیقات موردی نیازمند دادههای خُرد و آماری است که این جزئیات تا پیش از سده اخیر در تاریخ پزشکی بسیار نادر است، اما از نیمه دوره قاجار نگارش آثاری رایج گشت که اطلاعاتی اگرچه پراکنده، اما ریز و دقیق از امور بهداشتی جامعه ارائه میدهند. این مکتوبات خاطرات یا یادداشتهای روزانه دولتمردان قاجاریه است؛ آثاری که به ندرت مورد توجه پژوهشگران حوزه تاریخ پزشکی بوده است. دادههای تحقیق حاضر از منابع مذکور و سفرنامههای دولتمردان قاجاریه فراهم آمده و به روش توصیفی ـ تحلیلی، تدوین شده است.
ملاحظات اخلاقی: راستی و امانتداری در ارجاعات کاملاً رعایت شده است.
یافتهها: بخشی از یافتهها حاکی است که رژیم غذایی آکنده از گوشت و چربی و توسعه نامتوازن اقتصادی ـ اجتماعی که کمتحرکی را در پی داشت، از عوامل عمده (نهتنها عامل) افزایش چشمگیر سکته در میان اعیان دولتی در دوره مذکور بوده است.
نتیجهگیری: این پژوهش نشان میدهد که رژیم غذایی و پیری بدنه دولت چگونه با همراهشدن با توسعه نامتوازن اقتصادی و اجتماعی در اواخر دوره ناصری، موجب افزایش میزان سکته در میان دولتمردان یا خانواده ایشان شده است. در دوره مذکور در حالی که دگرگونی شیوه حمل و نقل از میزان تحرک افراد میکاست، بخش بهداشت و درمان در شرایط جدید راهکاری را برای حفظ سلامتی ارائه نکرد.
- سکته؛ طب سنتی؛ توسعه نامتوازن؛ اعیان حکومتی؛ دوره ناصری
ارجاع به مقاله
مراجع
There are numerous researches in these fields, but the journal reference form does not allow me to introduce them. Only one of these studies is: Ebrahimnejad H. Public Health in Qajar State. Pattern of Medical Modernization in Nineteenth-Century Iran. Leiden-Boston: Brill; 2004
Encyclopedia Britannica. 11th ed. New York: Encyclopedia Britannica Company; 1910. Vol.2 p.195-196.
Polak JE. Iran and Iranians. Translated by Jahandari K. Tehran: Kharazmi; 1973. p. 413-416, 427, 429, 477, 488.
Etemād al-Salṭana Mh. Al-Ma'athir wa al-Athar. Edited by Mahboubi Ardakani H, Afshar I. Tehran: Asatir; 1995. Vol.1 p.138, 262. [Persian]
Etemād al-Salṭana MH. Rūznām-ye Khaṭirat. Edited by Afshar I. Tehran: Amirkabir; 2010. 86, 99, 146, 149, 167, 171-173, 179, 199, 205, 212, 214, 217. [Persian]
Etemad al-Salṭana MH. Tarikh Montaẓem Naṣeri. Tehran: Donyaye Ketab; 1989. Vol.2 p.1058; Vol.3 1718, 1729, 2033, 2044. [Persian]
Mafi H. Khaterat va Asnad. Edited by Mafi M, Ittehadiyeh, Saadounian S, Rampisheh H. Tehran: Tarikh Iran; 1983. Vol.1 p.112; Vol.2, 359. [Persian]
Nasir al-Din Shah Qajar. Yaddashtha-ye Ruzane Naser al-Din Shah (1300-1303). Edited by Badiei P. Tehran: National Documents Organization; 1999. [Persian]
Basir al-Molk Sheibani MT. Memoirs of Basir al-Molk Sheibani 1301-1306 A.H. Edited by Afshar I, Daryagasht MR. Tehran: Donya-ye Ketab; 1995. p.216, 318, 430, 435. [Persian]
Ein al-Saltanah, GHMS. Ruznam-ye Khaṭirat. Edited by Salur M, Afshar I. Tehran: Asatir, 1995. Vol.1 p.58, 69, 105, 114, 133, 135, 155, 159, 170, 258, 260; Vol. 2 p.1138, 1141. [Persian]
Nasir al-Din Shah Qajar. Ruznam-ye Khaṭirat (Muharram to Sha'ban 1306 AH). Edited by Navayi A, Malekzadeh E. Tehran: National Library; 2010. p.148. [Persian]
Najm al-Dowleh AGH. Safarname-ye dowom-e Najm al-Dawlah be Khuzestan. Edited by Ketabi A. Tehran: Elmi wa Farhangi; 2007. p.86. [Persian]
Saham al-Dawleh Bojnourdi YM. Safarnameha-ye Saham al-Dawleh. Edited by Roshani Zafaranlu GH. Tehran: Elmi wa Farhangi; 1995. p.77, 85. [Persian]
Moayer al-Mamalek DA. Rijal asr-e Qajar. Tehran: Iran History Publishing; 1982. p.57, 63. [Persian]
Aminlashkar MGH. Ruznam-ye Safar Khorasan, Hamrah Nasir al-Din Shah. Edited by Afshar I, Daryagasht MR. Tehran: Asatir; 1995. p.324. [Persian]
Mostowfi A. Sharhe Zendegani-ye man. Tehran: Zavvar; 2003. Vol.1 p.40, 444-446, 458. [Persian]
Nasir al-Din Shah Qajar. Ruznam-ye Khaṭirat (Az Rabi al-Awal 1308 ta Rabi al-Thani 1309 AH). Edited by Abdamin M. Tehran: Mahmoud Afshar; 2019. [Persian]
Anonymous. Agahiha-ye Parakande-ye Tarikhi darmorde Sabzevar dar Qarne 13 A.H. Edited by Koushki F. Payam Baharestan. 2009; 2(5): 261-301. [Persian]
Mokhber al-Dowleh Hedayat MQ. Khaterat o Khatarat. Tehran: Zavvar; 2004. p.36. [Persian]
Naser al-Din Shah Qajar. Ruznam-ye Khaṭirat (Az Rabi al-Awal 1309 to Safar al-Muzaffar 1310 AH). Edited by Abdamin M, Khalili N. Tehran: Mahmoud Afshar; 2017. [Persian]
Fourier JB. Three years in the court of Iran. Translated by Iqbal Ashtiyani A. Tehran: Alam; 2006. p.237.
Naser al-Din Shah Qajar. Safarname-ye Iraq-e Ajam. Edited by Mohaddes MH. Tehran: Ettelat; 2008. p.51. [Persian]
Nasir al-Din Shah Qajar. Ruznam-ye Khaṭirat (Az Rabi al-Awal 1310 to Jamadi al-Awal 1312 AH). Edited by Abdamin M. Tehran: Mahmoud Afshar; 2018. [Persian]
Nasir al-Din Shah Qajar. Ruznam-ye Khaṭirat (Az Jamadi al-Awal 1312 ta Dhu al-Qa'dah 1313 AH). Edited by Abdamin M. Tehran: Mahmoud Afshar; 2020. [Persian]
Wishard JG. Twenty Years in Persia. New York: Fleming HR, Company; 1908. p. 184-185, 207.
Etemad al-Salṭana MH. Merat al-Boldan. Tehran: University of Tehran; 1988. Vol.4 p.2381-2382; Vol.2 1058, 1064, 1118, 1385; Vol.3 p.1540. [Persian]
Saeedi Sirjani AA. Vaghaye Etefaghiye. Tehran: Asim; 2004. p.32. [Persian]
Curzon GN. Persia and Persian Question. London: Longmans, Green and Co; 1892. Vol.2 p.560.
Sadeghpour O, Jaladat AM. Laxatives, the most important category of medicine in Iranian traditional medicine. Journal of Traditional Medicine of Iran and Islam. 2011; 2(2): 131-137. [Persian]
Nazem Jahan MA. Exir Azam. Tehran: Daneshgah-e Iran; 2004. Vol.1 p.269-278, 270-279; Vol.2 p.28. [Persian]
Delshad E, Yousefi M, Javan R. Stroke from the Perspective of Persian Medicine. Medical History Journal. 2018; 9(33): 107-116. [Persian]
- چکیده مشاهده شده: 133 بار
- PDF دانلود شده: 73 بار