ارائه مفهوم واحد از «خون غیر طبیعی» علیرغم اقوال مختلف در منابع طب ایرانی
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 12 شماره 45 (1399),
9 دی 2021
,
صفحه 1-16
https://doi.org/10.22037/mhj.v12i45.32388
چکیده
زمینه و هدف: طب ایرانی با سابقه چند صد ساله، دیدگاههای قابل توجهی برای پیشگیری و درمان بیماریها دارد. با توجه به نقش رو به گسترش طب سنتی و مکمل در نظام سلامت و درمان نیاز است تا مبانی فیزیولوژی و پاتوفیزیولوژی این طب بررسی و تبیین شود. از آنجا که خون مجموعهای از اخلاط اربعه است و بر حسب نظر حکمای طب ایرانی، تعادل و عدم تعادل در کمیت و کیفیت اخلاط، تعیینکننده سلامت و بیماری فرد میباشد. از این رو در این پژوهش، انواع خون غیر طبیعی که منشأ بیماریهای متعدد میباشد، از دیدگاه حکما در قرون مختلف بررسی شد. این کار پیشنیاز پیشگیری و معالجه طیف گستردهای از بیماریها به ویژه بیماریهای هماتولوژی، متابولیک و غددی میباشد.
مواد و روشها: اقوال حکما درباره خون در کتب متعدد طب ایرانی در قرون مختلف از حکمای قبل از ابن سینا، ابن سینا و بعد از آن، از جمله هدایه المتعلمین، قانون، خلاصه الحکمه مطالعه و مورد بررسی قرار گرفت، مطالب جمعآوریشده، دستهبندی و در قالب یک مقاله مروری تدوین شد.
یافتهها: لفظ «خون» یا «دم» بیش از آنکه به خلط دم به طور خاص و به عنوان یکی از اخلاط اربعه و مجزا از سایر اخلاط اشاره نماید به خلط دم به طور عام به عنوان خلطی که پایه و اساس اخلاط است و از سه خلط دیگر به میزان مقتضی در آن وجود دارد، اشاره مینماید. خون به دو قسم طبیعی و غیر طبیعی تقسیم میشود. خون طبیعی فاقد بوی بد بوده، رنگ سرخ، مزه شیرین و قوام معتدل دارد. اقوال حکما درباره خون غیر طبیعی متفاوت میباشد که این تفاوت در چهار گروه قابل تقسیم است: 1ـ گروه اول مثل ابن سینا و بسیاری از حکمای دیگر خون غیر طبیعی را حاصل تغییر در بعضی یا همه صفات خون طبیعی بیان نمودهاند. 2ـ گروه دوم از جمله اخوینی خون را به سه قسم خون صفراوی، سوداوی و بلغمی تقسیم میکند. 3ـ گروه سوم شامل قسطا بن لوقا بعلبکی که خون غیر طبیعی را از نظر تغییر در کمیت و کیفیت به شش قسم تقسیم میکند. 4ـ گروه چهارم از جمله حکیم ارزانی در میزان الطب خون غیر طبیعی را به چهار قسم افزایش مقدار، رقیق، غلیظ و متعفن تقسیم میکند.
نتیجهگیری: جمعبندی نظر حکمای طب سنتی در زمینه خون غیر طبیعی، نشان میدهد که خون زمانی غیر طبیعی میشود که تعادل ترکیب آن از نظر کمی یا کیفی دستخوش تغییر شود که از دو مسیر این اتفاق میافتد یا خون در درون خود و بدون مخلوطشدن با چیزی، دچار تغییر در کیفیت شود یا اینکه چیزی از اخلاط یا مائیت با آن مخلوط شود و بنابراین صفات آن را تغییر دهد و انواع خون غیر طبیعی را ایجاد کند.
- قسطابن لوقا بعلبکی
- ابن سینا
- دم
- خون غیر طبیعی
- خون
- طب ایرانی
ارجاع به مقاله
مراجع
2. WHO Traditional Medicine S trategy. 2002-2005. 43-7. p.
3. Ibn Nafis Qurshi A. sharh al-qurshi ala al-qanon. Tehran. 45-6 p.)Arabic)
4. Ibn Sina H. Qanun fi al-Teb Tehran: Almaei 1394. 85-6 p.( )Arabic)
5. Akhawayni AB. Hidāyat alMuta’allimin fi al-Tibb. Mashhad Mashhad univercity; 1371. 23-9 p.(persian)
6. Majusi Ahvazi A. Kāmil al-Sinaā al Tibbiya/ al-Maliki. Qom: jalal al-din; 1387. 120-3 p. .)Arabic)
7. shirazi Q. Al-tohfeh al-sadieh. Tehran: Iran univercity of medicine; 1387. 130-5 p. .)Arabic)
8. Baalbakki Q. Shesh Maqale Tebbi. Tehran: Manshoorsamir; 1393. 78-103 p. .)Arabic)
9. Naieny esfahani A. Al-tohfeh Al-naserieh. Tehran: Iran univercity of medicine; 1387. 39-45 p. .)Arabic)
10. Razi A. Al-morshed fi Al-teb. Tehran: Iranian univercity of medicine; 1387.)Arabic)
11. Jalinus. Javamea al-eskandranin le-ketab jalinus. Tehran: Library museum and Document center of I.R. irans parliament. 291 p.)Arabic) .)Arabic)
12. Tabari A. Ferdos-al-Hekmah Beirut: Dar al-kotob tebbiea; 1423. 37 p.)Arabic).
13. Razi A. Al-madkhal ela sanaat al-teb. Tehran: Iran univercity of medicine; 1388. 38 p. .)Arabic)
14. Zahravi K. Al-tasrif leman ajaza an al-taalif. Quveit: Moassese al-quveit letaqaddom al-elmi; 2004. 85-8 p. .)Arabic)
15. Ibn Sina H. Al-shefa fe al-tabieiat. Qom: Library of Hazrat Ayattolla marashy najafi; 1405. 230-5 p. .)Arabic)
16. Jilani A. Sharh al-jilani ala al-qanon: Library; 1035. 75-7 p. .)Arabic)
17. Shams Al-din Amoli M. Hammel-o al-matn jame-o al-sharhain. lekheno: Mohammad hasan ibn hakim ali hossein; 1266. 117-8 p. .)Arabic)
18. Aqsaraiy J. Sharh al-mojez fe al-teb. Tehran: Iran university of medicine; 1387. 26-7 p. .)Arabic)
19. Nafis Ibn evaz kermani B. Sharh al-mojez fe al-teb. Tehran: Novin proje sina; 1394. 36 p. .)Arabic)
20. Abo sahl al-masihi E. Al-mea fe al-teb. Tehran: Iran univercity of medicine. 80-9 p. .)Arabic)
21. Jorjani I. Zakhireye Kharazmshahi Qom: Moassese ehia tebb tabiey; 1391. 33-5 p.(persian)
22. Ibn qef A. Al-omdeh fe al-jerahat. Heidar abad: Daerat-o al-maaref al-osmaniah; 1356. 6-7 p. .)Arabic)
23. Baha-o al-doleh B. Kholasat-o al-tajarob. tehran: Iran univercity of tehran; 1382. 41-6 p.(persian)
24. Arzani H. Mofarrah al-Gholob. Tehran: Almaei 1391. 44-55 p. (persian)
25. Arzani H. Mizan al-teb. Moassese farhangy sama: Qom; 1380. 9 p. (persian)
26. Aqili Khorasani M. Kholasat-o al-Hekma. Qom: Esmaelian; 1385. 57-8 p. (persian)
27. Ibn Mohammad Abdollah M. Tohfeh khani. Tehran: Iran university of tehran; 1383. 12 p. (persian)
28. Namdar H. Investigation of theoretical dimensions of dam humor based on the principles of traditional Iranian medicine. Tehran: Tehran univercity of medicine; 1392.
29. Mushir A JN, Sofi G. Exploration of Unani concept of blood purifying drugs and likely models for its screening. Bangladesh Journal of Medical Science. 2019:312-21.
- چکیده مشاهده شده: 340 بار
- pdf دانلود شده: 193 بار