رویکرد پزشکان دوره قاجار به اخلاق پزشکی؛ با تأکید بر وصایای حکیم اثر میرزاجعفر طبیب مشهدی
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 12 شماره 43 (1399),
16 مرداد 2020
,
صفحه 49-59
https://doi.org/10.22037/mhj.v12i43.32172
چکیده
زمینه و هدف: دستاورد پزشکان مسلمان در اخلاق پزشکی حاصل توجه ویژهای است که آنان به مسائل اخلاقی در حرفه خویش داشتهاند. این نگرش در پرتوی آموزههای اسلامی به ثمر نشسته و در تاریخ پزشکی اسلامی جایگاه ویژه یافته است. میراث ارزشمند آنان امروز میتواند در ساماندهی رویکرد نوین مسلمانان به اخلاق پزشکی مؤثر باشد.
مواد و روشها: پژوهش حاضر کوشیده است تا با روش کتابخانهای و رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، جایگاه اخلاق پزشکی در عصر قاجار و پزشکان اخلاقمدار این دوره را مورد بررسی قرار داده، همچنین کتاب وصایای حکیم، اثر میرزاجعفر طبیب، دانشمند برجسته و در عین حال کمتر شناختهشده عصر قاجار را مورد بررسی قرار داده، رهنمودها و دستورالعملهای اخلاقی آن را در زمینه چگونگی ارتباط پزشک با بیمار و خانواده وی به دست آورده، دستهبندی کند، سپس با تتبع و تحلیل یافتهها، اصول اخلاق پزشکی مورد نظر وی را استنتاج نماید.
ملاحظات اخلاقی: در مراجعه به متون، صداقت و امانتداری، استناد به متون مورد استفاده، پرهیز از جانبداری در استنباط از متون یا تحلیلها رعایت شده است.
یافتهها: پژوهش حاضر نشان میدهد توجه به اصول اخلاق پزشکی نزد پزشکان عصر قاجار جایگاه مهمی داشته است. همچنین مبنای توصیهها و دستورالعملهای اخلاقی در کتاب وصایای حکیم در تعامل پزشک با بیمار و خانواده وی در چارچوبی ناظر به شش اصل اخلاقی امانتداری، توکل به خدا، سودرسانی به بیمار، عدم آسیبرسانی، شفقت و مهربانی، عدالت است.
نتیجهگیری: حکیم محمدحسین عقیلی خراسانی، حکیم میرزامحمدتقی شیرازی، میرزاسیداحمد شریف تنکابنی، میرزاعلی دکتر همدانی رییسالاطباء، آیتا... سیدحسین حکیم و دکتر سعیدخان کردستانی از نمونههای برتر پزشکان اخلاقمدار این دوره هستند. همچنین میرزاجعفر طبیب از جمله پزشکان مسلمان و باایمانی است که در دوره افول تمدن جهان اسلام در کتاب وصایای حکیم به طرح مباحث اخلاق پزشکی همت گمارده است. توصیهها و نکتههای اخلاقی وی علاوه بر چگونگی برخورد با بیمار ناظر به رابطه پزشک با خانواده بیمار است.
- تاریخ اخلاق پزشکی؛ اصول اخلاق پزشکی؛ پزشکان اخلاقمدار؛ وصایای حکیم؛ میرزاجعفر طبیب
ارجاع به مقاله
مراجع
2. Secretariat of the Council for Medical Education and Specialization. Collection of articles by experts on medical ethics. Tehran: Ministry of Health and Medical Education; 1990. p.28-36. [Persian]
3. Farsam H. Brief History of pharmacy ethics in Iran. J Med Ethics Hist Med 2009; 2(1): 61-66.
4. Hajiesmaeili MR, Abbasi M, Safaiepour M, Fani M, Abdoljabari M, Hosseini M. Spiritual Health Concept in Iranian Society: Evolutionary Concept Analysis and Narrative Review. Medical Ethics 2016; 10(35): 77-115. [Persian]
5. Aghayani Chavoshi A, Olyanasab SZ. Muslim Physicians’ Approach towards Medical Ethics in Islamic Civilization Era Case study of Ishaq bin Ali al-Rahawi and Mohammad Hossein Aqili Khorasani. Med Hist J 2016; 8(28): 7-17. [Persian]
6. Ghaffari F. A View of Medical Ethics and Patient Rights in Some Iranian and Islamic Traditional Medicine Texts. Medical History 2010; 2(4): 11-45. [Persian]
7. Sharif Tonekaboni A. Matlabalsoal. Tehran: Institute of Medical History, Islamic Medicine and Complementary Studies; 2003. p.17-20. [Persian]
8. Mir MT. Physicians named Pars. Shiraz: Shiraz University; 1984. p.50-51. [Persian]
9. Mazaheri M. Haj Mirza Baba Tabib Shirazi. Journal of Islamic and Iranian Traditional Medicine 2012; 3(2): 239-242. [Persian]
10. Zarafshan A. Mirza Ali Hamedani, Ra'is al-Atebba. Ketabe Mahe Olum va Fonun 2010; 2(129): 101-105. [Persian]
11. Farkhondehzadeh M. Mirza Ali Hamedani: An Influential Physician in the Qajar Period, Iran. Arch Iran Med 2018; 21(10): 491-494.
12. Khodadust K, Khalili M, Bateni G, Esmaeili Parapari S. Sar'aghaze Takhassosiye Tebbe Kudakan dar Irane Qajar ba negahi be ketabe Ehya'ol Atfal Mozaffari. Journal of Islamic and Iranian Traditional Medicine 2017; 8(1): 57-59. [Persian]
13. Ghaffari F, Radmanesh M, Hakim MT, Naseri M, Hakim SH. Excellence and Professionalism in Medical Ethics. Medical History 2015; 6(18): 179-198. [Persian]
14. Advay M. Doctor Saeed Khan, Kurdistan myth of Medical Ethics in Qajar and First Pahlavi period (Physiologist and ophthalmologist). Medical History 2016; 7(22): 169-190. [Persian]
15. Mashhadi M. Vasayaye Hakim. Edited by Bagheri M, Allami M. Mashhad: Katibe Mirase Shia; 2019. p.10-84. [Persian]
16. Bagheri M. Introducing Mirza Yahya Tabibi Scientific House, in Proceedings of National Conference on Irans Local History with Focus on Tabas County Local History. Mashhad: Katibe Mirase Shia; 2019. p.354-355. [Persian]
17. Dehkhoda A. Dehkhoda Dictionary. Tehran: Dehkhoda Dictionary; 1991. [Persian]
18. Monshibashi Tabasi M. Roznameh khateret Monashbashi. Edited by Bagheri M. Mashhad: Katibe Mirase Shia; 2019. p.113-224. [Persian]
19. The Holy Quran. Ghafer: 19.
20. Nouri H. Mastarak al-Wassil. Qom: Al al-Bayt Institute; 1988. Vol.2 p.81. [Arabic]
- چکیده مشاهده شده: 404 بار
- pdf دانلود شده: 195 بار