مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی

چکیده

تاكنون درباره تاريخ پزشكي ايران آن‌چنان كه عمق و وسعت آن اقتضا مي‌كند تحقيق و كاوش چشم‌گيري صورت نپذيرفته است؛‌ هم چنان‌كه بسياري از متون و آثار طبي نيز مورد تصحيح و بررسي نقادانه قرار نگرفته است و با مهجوريت اين ميراث گرانقدر، پزشكان و حكيمان ايران زمين و آراء ‌و نظريات و تجارب و روش‌هاي درماني ايشان نيز همچنان غريب و ناشناخته باقي مانده است.

مكتب طب سنتي ايران،‌ ذخيره‌اي برخاسته از سرزمين آريايي ايران است كه در گذر زمان و با همجواري با ديگر مكاتب پزشكي،‌ به خصوص در دوران شكوهمند تمدن اسلامي به كمال و آزمودگي رسيده است.

مكتب چندين هزار ساله پزشكي ايران به انسان فقط از بُعد مادي نمي‌نگرد بلكه به ابعاد روحي و معنوي او نيز توجه دارد. از نگاه اين مكتب، حفظ سلامتي مقدم بر درمان است و توجه به شيوه صحيح زندگي، برخورداري از هواي سالم،‌ تغذيه مناسب،  فعاليت كافي،‌ استراحت لازم و حفظ تعادل روحي و رواني يك ضرورت است. نياكان ما اغلب در زمينه كليات دانش پزشكي،‌ بيماري‌هاي عام و خاص و داروهاي مفرد و مركب، آثار ارزشمندي برجای گذاشته‌اند و يكي از بخش‌هاي مهم اصول پزشكي آن‌ها مسأله بهداشت و حفظ‌الصحه می‌باشد.

هرچند شرايط امروزين ما نسبت به گذشته تغيير نموده و انسان‌ها به دستاوردهاي جديدي دست يافته‌اند اما هنوز انسان همان انسان است و بدن انسان كه موضوع علم طب مي‌باشد تغييري نكرده است،‌ پس در موارد بسياري از جمله در زمينه حقوق سلامتي،‌ برنامه او با برنامه‌هاي گذشتگان،‌ حداقل در اصول و مباني تفاوت چنداني نكرده است و اين انصاف نیست كه ظنّ ما اين باشد كه هرآن‌چه كه به گذشته تعلق دارد قديمي و غيرقابل استفاده است؛ اگر چنين باشد بايد بسياري از موضوعات مهم و اساسي در حيات بشري ناديده گرفته شوند؛ به عنوان مثال، مباحث و موضوعات اصيل اخلاقي كه ريشه هزاران ساله دارد و يا آثار ارزشمند باستانی كه همواره مورد تمجيد و تجليل همگان بوده و گوياي تاريخ و تمدن كهن هر سرزمين است، بي‌ارزش تلقي شوند، پس برخي موضوعات و حقايق هستي هرگز كهنه نمي‌شوند و همچنان از فايده و ارزش خاص خود برخوردارند.

علم طب نيز چنين است. بسياري از مؤسسات و مراكز تحقيقاتي در شرق و غرب عالم به پژوهش و تحقيق جدي در حوزه مكاتب گوناگون پزشكي از كهن تاكنون پرداخته‌اند و توجه به اين امور را در اولويت تحقيق خود قرار داده‌‌اند و خوشبختانه در ايران نيز با راه‌‌اندازي رشته‌هاي مختلف علوم پزشكي، طبّ سنتی، داروسازی سنّتی در دانشگاه‌ها و مراكز و مؤسسات پژوهشي به اين امر خطير پرداخته شده و روز به روز شاهد ظهور و پويايي رشته‌هاي مختلف در حوزه طب سنتي ايران از جمله تاريخ پزشكي هستيم و اين حركت عظيم ميسر نخواهد بود جز با تقويت روند احياي تاريخ پزشكي ايران و هزاران نسخه خطي حكيمان و دانشمندان ايران و اسلام كه در حقيقت سرمايه اصلي اين حركت است؛‌ چرا كه تاريخ راهنماي ماست و فهرستي است كه بي‌كمك آن هر انتخاب و مطالعه‌اي به زحمت ميسر خواهد بود. هر تحقيق و مطالعه علمي بدون بررسي و بازگشت به سابقه تاريخي آن و تفكر و تدّبر در روند تكامل و تطوّر آن علم و بررسي نقاط ضعف و قوت پيشينه آن، كاري بي‌ثمر و پرزحمت خواهد بود.

...