رویکردهای طبابت اصحاب طب سنتی: تاریخ دیروز، دغدغه امروز
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 6 شماره 20 (1393),
26 دی 2015
,
صفحه 143-160
https://doi.org/10.22037/mhj.v6i20.10913
چکیده
مقدمه: همه اطّبای طب سنتی ایرانی از گذشته تاکنون بر اين امر اتفاق نظر دارند كه هدف پزشكى، حفظ صحت موجود و اعاده صحت از دسترفته به بيمار است، ولى در روش به دستآوردن و تعلیم دانش مورد نیاز اختلاف نظرهایی داشتند که امروزه نیز به قوت خود باقی است. بررسی آن اختلافات، درسهایی جهت استفاده بهینه از طب سنتی در زمان حال در بر خواهد داشت.
روش: مطالعه حاضر، مروری است بر مطالب پیرامون رویکردهای طبابت اصحاب طب سنتی که از کتب طب سنتی ایران همچون «هدایه المتعلمین» (ابوبکر ربیع بن احمد اخوینی بخارایی)، «مفتاح الطب و منهاج الطلاب» (ابوالفرج علی بن الحسین ابن هندو)، «ذخیره خوارزمشاهی» (سیداسماعیل جرجانی)، «في فرق الطب للمتعلمين» (جالینوس)، «عيون الأنباء في طبقات الأطباء» (احمد بن قاسم ابن ابی اصیبعه) و چند منبع دیگر اقتباس و بررسی شده است.
یافتهها: اطبای گذشته از روشهایی مبتنی بر عقل و تجربه برای کسب دانش طب و بکارگیری آن استفاده مینمودند و بر اساس اعتقاد به اینکه کدامیک از روشهای مذکور مهمتر یا گاهی تنها راه برای پرداختن به امر طبابت است، در یکی از سه گروه اصحاب تجربه، قیاس و حیل قرار میگرفتند. تفاوت دیدگاههای این سه گروه توجیهکننده راهکارهای مختلفی است که برای تشخیص، انتخاب درمان و کسب دانش طب در پیش میگرفتند. تأکید گروهی از اصحاب تجربه صرفاً بر استفاده از تجربیات قبلی، موجب تنگشدن مسیر اجتهاد و اقتباس برای فهم بیماریهای جدید و بیمارانی که شرایط یا عوارض جدیدی را گزارش میکردند، میشود. اصرار بر قیاس صرف بدون استفاده از تجربیات قبلی نیز تشخیص و درمان را دچار مشکل مینماید. همچنین پرداختن صرف به خود بیماری و نه بیمار ـ آنچنان که اصحاب حیل به آن معتقد بودند ـ راه را برای خطا خصوصاً زیادهروی در استعمال اعمال یداوی و داروهای قوی باز میکند.
بحث و نتیجهگیری: براي شناخت دقیقتر حقايق ميبايست از روشهاي گوناگونی اعم از تجربه، آزمايش و تعقل و استدلال در اسباب بیماری و احوالات بیمار در کنار هم استفاده نمود. همانگونه که صناعت پزشكى در طول تاریخ به وسيله قياس و تجربه با هم متوسّع و متکامل گرديده، امروزه نیز هر كه هر دو را به تناسب میزان کاراییشان در هر بیمار یا بیماری جدیدی بكار بندد، مىتواند به صورت مؤثرتری به تشخیص و درمان بپردازد.
- اصحاب تجربه؛ اصحاب قیاس؛ اصحاب حیل؛ طب سنتی ایرانی
ارجاع به مقاله
مراجع
Abu Bakr Rabi ibn Ahmad Ahkhawayini Bukhari. (1992). Hidayat-al-Mota'allimin fi l-ttib. Matini J, editor. Mshhad: Ferdoosi university of Mashhad, 16.
Galenus, C. (1977). Fi Feragh al-tibb lel-moteallemin. Translated by Hunayn ibn Ishaq. Cairo: dar al-kotob press, 40-53.
Hjørland, B. (2005). Empiricism, rationalism and positivism in library and information science. Journal of Documentation. 61(1): 130-55.
Ibn abi usaybia, A. (2007). Uyun al-Anba fi Ṭabaqhat al-Aṭibba. Translated by Ghazban Sayed Jafar, NajmabadiMahmoud. Tehran: Institute for Studies in thehistory of medicine, Islamic and complementary medicine. Iran University of Medical Sciences, 75-6.
Ibn-i Hindu, A. (1989). Miftah al-Tibb va Minhajal-Tullab. Mohaghegh M, Danshpazhooh M, editor. Tehran University Press, McGill University, 231-7.
Jorjani, I. (2012). Zakhireh Kharazmshahi. Qom: Institute of Natural Medicine Revival, 3: 406-407.
Lloyd, GER. (1987). The Revolutions of Wisdom: Studies in the Claims and Practice of Ancient Greek Science. Berkeley: University of California Press, 201-2
Miller, FP. Vandome, AF. McBrewster, J. (2011). Methodic School. VDM Publishing, 34.
Nazem, I. Baghbani, M. (1391). Tabiat In Iranian medicine. Tehran: Almaee publication, 125.
Omid, M. Noori, M. (2013). The concept of causation in the paradigms of medicine. Iranian Journal of Medical Ethics and History of Medicine. 6 (3): 42-53.
Waldow, A. (2010). Empiricism and Its Roots in the Ancient Medical Tradition, in The Body as Object and Instrument of Knowledge. 287-308.
- چکیده مشاهده شده: 880 بار
- PDF دانلود شده: 461 بار