مسئولیت ناشی از ایجاد اختلال روان زخم و شیوه جبران خسارت آن
مجله علمی - پژوهشی فقه پزشکی,
دوره 16 شماره 46 (1403),
18 اردیبهشت 2024
,
صفحه 1-12
https://doi.org/10.22037/mfj.v16i46.45720
چکیده
زمینه و هدف: اختلالهای روانی ناشی از روانزخم، شامل اختلالهایی است که در آن، قرار گرفتن در معرض یک رویداد تروماتیک، بهعنوان یک معیار تشخیصی فهرست شده است؛ با توجه به اینکه روانزخم حقیقتی طبیعی و مادی دارد و روانپزشکان به تازگی به زوایای آن پی بردهاند و برای آن فصلی مجزا در نظر گرفتهاند، هنوز به حکم شرعی آن پرداخته نشده است؛ البته حکم شرعی مواردی مانند ذهاب عقل در فقه بیان شده است؛ اما واضح است که اختلالهای تروماتیک به حد ذهاب عقل نمیرسند بنابراین باتوجه به شایع بودن ابتلا به آن در جنایات و عدم بررسی فقهی لازم، پرداختن به آن و واکاوی فقهی آن حائز ضرورتی غیر قابل چشمپوشی میباشد.
مواد و روشها: پژوهش پیشرو، موضوع را از دیدگاه فقهی و براساس شیوه توصیفی ـ تحلیلی مورد بررسی قرار داده است؛ منابع اصلی این پژوهش، کتب و مقالات فقهی است و همچنین در موضوعشناسی از منابع روانشناسی نیز استفاده شده است.
نتیجهگیری: اختلالهای روانی ناشی از روانزخم، ماهیتی طبیعی (تکوینی) دارد که ناشی از عوارض جسمی و عوارض مصرف دارو نمیباشد بلکه خود این آسیب ریشه در فعل و انفعالات فیزیولوژی دارد بنابراین ایجاد این اختلالها در دیگری، عرفاً تعدی و تجاوز به غیر محسوب میشود؛ بنابراین با توجه قاعده «من اتلف»، برای فرد آسیبدیده حق قصاص وجود دارد و با توجه به اینکه قصاص به مثل ممکن نیست، حق ارش ثابت میشود؛ همچنین با دقت در حدیث «لاضرر»، میتوان اثبات کرد که هر حکم و هر عدم حکمی که باعث ضرر مادی یا معنوی شود ـ چه این ضرر قابل تدارک باشد چه قابل تدارک نباشد ـ برداشته شده است؛ حال این اختلالها چون در شریعت دیه معینی ندارند، طبق صریح روایات، حاکم شرع برای تعیین ارش، باید دو نفر عادل را از اهل خبره انتخاب کرده و آنها میزان خسارت را به کمک سنجش این اختلال با ذهاب عقل ـ که دیه معینی دارد ـ یا دیگر روشها تعیین کنند که در جامعه ما این کار با دستور مقام قضایی، توسط کارشناسان پزشکی قانونی انجام میپذیرد.
ارجاع به مقاله
مراجع
References
Sāduk, B. Chikīdih Rawān Pizishkī Bālīnī. Translated by: Nosratollah Poor Afkari. Nashr āzādih. 2004(1383). 3: 44. [In Persian]
Fakhrāʾī A, Riḍāʾī F, Shāmlū F, Hāshimī āzar J, Farmand A & Nīlūfarī A (American Psychiatric Association). Rahnamāyi Tashkhīşi Āmārī Ikhtilālhāyi Rawānī DSM-5. Tehran: Nashr Arjmand. 2010(1389). 400 & 401. [In Persian]
Mujtahidī, SY. Rawān Pizishkī. Tehran: Āyīnih Sāzān. 2004(1383). 11. [In Persian]
Mūsawī Nasab SM, Panāhī M. Rawān Pizishkī Qānūnī. Mashhad: Dānishgāh ʿUlūm Pizishkī. 1993(1372). 26. [In Persian]
ʿĀmilī, Z. Masālik al-Afhām. Qum: Dār al-Maʿārif al-Islāmīyyat. 1992(1371). 15:466. [In Arabic]
[1]; 3: 744. [In Persian]
[2]; 402. [In Persian]
[2]; 401. [In Persian].
Fayyūmī, A. al-Mişbāḥ al-Munīr Fī Gharīb al-Sharḥ al-Kabīr. Beirut: Maktabat al-ʿAşrīyyat. 1992(1412). 364. [In Arabic]
Juharī, I. al- Şiḥāḥ. Beirut: Dār al-Malāyīn. 1982 (1402). 6:2155. [In Arabic]
[9]; 536. [In Arabic]
[10]; 1811. [In Arabic]
Sabziwārī, SʿA. Muhadhdhab al-Aḥkām Fī Bayān Ḥalāl Wa al-Ḥarām. Qum: al-Manār. 1989 (1368). 28:193. [In Arabic]
Fāḍil Hindī, M. Kashf al-Lithām. Qum: Jimāʿat al-Mudarrisīn Fī Ḥuzat ʿIlmīyyat Qum. 2000(1379). 1: 307. [In Arabic]
Alidoost A, Bay H. Responsibility criteria. Majalle Feqh Ahl al-Bayt. 70: 49. [In Persian]
Amīn Zanjānī, A. Mujibāt Responsibility. Tehran: Mīzān. 2003(1382). 711. [In Persian]
Şafāyī SH, Raḥīmī Ḥ. Ilzāmāt Masʾūlīyat Madanī Khārij az Qarārdād. Tehran: Samt. 2017(1396). 106. [In Persian]
Katūzīyān, N. Ilzāmāt Khārij Az Qarārdād. Tehran: Tehran University. 2016(1395). 1: 245. [In Persian]
Safaei Maafi SH, Imanpour A, Daryaei R. “Identification of Compensable Mental Injuries in Her Rights in England and Iran”. Nashrieh Hoqoq Tabi'i. 2023(1402). 119: 6. [In Persian]
[2]; 412. [In Persian]
Khomeini SR. Kitāb al-Bayʿ. Tehran: Tanẓīm Wa Nashr Āthār Imām Khomeini. 1966(1345). 2: 549. [In Arabic]
Ḥikmatnīyā, M. Masʾūliyyat Madanī Dar Fiqh Imāmiyyat. Pazhūhishkadih Fiqh Wa Ḥuqūq. 2007(1386). 114. [In Persian]
Najafī, MB. Jawāhir al-Kalām. Beirut: Dār al-Iḥyāʾ al-Turāth al- ʿArabī. 1982(1362). 63: 262. [In Arabic]
[14]; 11: 447. [In Arabic]
Khoei, SA. Mawsu'at al-Imam al-Khoei, Qum: Iḥyāʾ Āthār al-Imām al-Khoei. 1987(1366). 2: 507. [In Arabic]
Ṭūsī, M. al-Mabsūṭ Fī Al-Fiqh al-Imāmīyyat. Qum: Nashr Islāmī. 1978(1357). 2: 525. [In Arabic].
[25]; 42: 216. [In Arabic]
ʿĀmilī, M. Tafşīl Wasāʾil al-Shīʿat ʾIlā Taḥşīl Masāʾil al-Sharīʿat. Qum: Āl al-Bayt ʿAlayhim al-Salām Lil-Iḥyāʾ al-Turāth. 1986(1366). 29: 364. [In Arabic]
[23]; 37: 362. [In Arabic]
Yazdī Muḥaqqiq Dāmād, SM. Qawāʿid Fiqh. Tehran: Nashr ʿUlūm Islāmī: 1982(1362). 1: 112. [In Persian]
Nāʾīnī, M. al-Rasāʾil al-Fiqhīyyat. Qum: Maʿārif Islāmī Imām Riḍā ʿAlayh al-Salām. 1994(1373). 1: 339. [In Arabic]
Işfahānī Rāghib, H. Mufradāt al-Alfāẓ Qurʾān. Qum: Nawīdī. 1991(1412). 783. [In Arabic]
Ṭūsī, M. al-Mabsūṭ. Qum: Daftar Nashr Islāmī. 1978(1357). 3: 160. [In Arabic]
[30]; 1: 107. [In Persian]
[21]; 1: 325. [In Arabic]
[30]; 1: 108. [In Persian]
[22]; 115. [In Persian]
Ḥiydarī, SK. Qāʿidat Lā Ḍarar wa Lā Ḍirār. Qum: Dār al-Farqād. 1998(1377). 307. [In Arabic]
Ḥilli, J. Sharāʾiʿ al-Islām fī Masāʾil al-Ḥalāl wa al-Ḥarām. Qum: Ismāʿīlīyān. 1999(1378). 4: 279. [In Arabic]
[5]; 15: 466. [In Arabic]
[5]; 15: 467. [In Arabic]
Tabrīzī, J. Tanqīḥ Mabānī al-Aḥkām (Kitāb al-Dīyyāt). Qum: Dār al-Şiddīqat al-Shahīdat ʿAlayhā al-Salām. 2008(1387). 305. [In Arabic]
[28]; 29: 302. [In Arabic]
[25]; 42: 331. [In Arabic]
Ibn Bābawayh, M. Man Lā Yaḥḍuruh al-Faqīh. Qum: Daftar Nashr Islāmī. (1363). 4:169. [In Arabic]
[42]; 124. [In Arabic]
[28]; 29: 777. [In Arabic]
Ḥilli Ibn Fahd, A. al-Muhadhdhab al-Bāriʿ fī Sharḥ al-Mukhtaşar al-Nāfiʿ. Qum: Nashr Islāmī. 1951(1330). 5: 303. [In Arabic]
[39]; 4: 271. [In Arabic]
[5]; 15: 443. [In Arabic]
[42]; 242. [In Arabic]
Diylamī Sālār, Ḥ. al-Marāsim al- ʿAlawīyyat. Qum: Ahl al-Bayt ʿAlayhim al-Salām. 1897(1276). 176 [In Arabic]
Ardibīlī, A. Majmaʿ al-Fāʾidat wa al-Burhān f ī Sharḥ Irshād al-Adhhān. Qum: Nashr Islāmī. 1995(1374). 14:426. [In Arabic]
[25]; 42: 262. [In Arabic]
Shīrāzī, M. Muwsūʿat Istidlālīyyat fī al-Fiqh al-Islāmī. Qum: Dār al-Fikr al-Islāmī. 1999(1378). 215. [In Arabic]
[13]; 29: 169. [In Arabic]
- چکیده مشاهده شده: 115 بار
- pdf دانلود شده: 66 بار