واکاوی حکم اتانازی فعال داوطلبانه در فقه شافعی
مجله علمی - پژوهشی فقه پزشکی,
دوره 16 شماره 46 (1403),
18 اردیبهشت 2024
,
صفحه 1-11
https://doi.org/10.22037/mfj.v16i46.45203
چکیده
زمینه و هدف: سنت و قانون مرگ و زندگی در این جهان به شیوهای است که ممکن است انسانها در طول عمرشان به بیماریهایی مبتلا شوند که برای برخی از آنها دارو و درمان وجود داشته باشد؛ ولی برای برخی از آنها که صعبالعلاج هستند با وجود پیشرفت علم پزشکی دارویی کشف نشود؛ بدینخاطر، در برخی از جوامع غربی اشخاص بیماری که از بهبودی ناامید شدهاند درنتیجه خویشاوند یا پزشک یا پرستار با اجازه بیماران به توهم دلسوزی به کشتن آنان اقدام میکنند که این مسئله به اتانازی یا قتل از روی شفقت و دلسوزی مشهور شده است. اتانازی دارای شش نوع است: 1) اتانازی فعال داوطلبانه؛ 2) اتانازی فعال غیر داوطلبانه؛ 3) اتانازی فعال اجباری؛ 4) اتانازی غیر فعال؛ 5) اتانازی غیر مستقیم؛ 6)خودکشی مساعدتشده. از آنجایی که بررسی هر کدام از این انواع اتانازی به پژوهش مستقل نیازمند است و با توجه به اینکه اتانازی فعال داوطلبانه جزو مصادیق قتل است، در این پژوهش به بیان دیدگاههای فقهای شافعیه در مورد حکم و آثار مترتب بر آن از لحاظ ثبوت یا عدم ثبوت قصاص، دیه، کفاره قتل و تعزیر پرداخته شده است.
مواد و روشها: با توجه به اینکه این پژوهش در زمینه علوم انسانی و در حوزه مسائل فقهی به رشته تحریر درآمده است، جمعآوری اطلاعات و دادهها در آن به روش کتابخانهای و با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است بدینشیوه که در ابتدا به توصیف و تبیین مفهوم اتانازی فعال داوطلبانه از منابع و سوابق موثق پرداخته شده و سپس حکم و آثار آن براساس مقررات و آرای مذهب شافعی مورد تحلیل واقع شده است.
نتیجهگیری: با جمعبندی آرای فقهای شافعیه و دلیل هریک از دیدگاههای آنان در این مورد، آشکار میشود که قول اظهر در مذهب شافعی بر سقوط قصاص و دیه در اتانازی فعال داوطلبانه دلالت دارد ولی کفاره قتل و تعزیر را در آن، ثابت میدانند.
- اتانازی فعال، داوطلبانه، فقه شافعی
ارجاع به مقاله
مراجع
*** Holy Qur'ãn
Khoda Yar, H. "Argument to the permission rule for the legitimacy of active voluntary euthanasia". Scientific Journal of Medical Jurisprudence Quarterly. 2012(1389). 3 (5-6): 37. [In Persian].
bil-Jabal ˛A. Euthanasia between permissibility and prohibition. Nd. Np (6): 254-256. [In Arabic].
Jawanmard, B. "The concept of euthanasia and its Investigation from the point of view of jurisprudence, law and ethics”. Medical Law Quarterly. 2018(1388). 3(8):180-184.[In Persian].
Ḥusaynī, T. Kifāyat al-Akhyār fī Ḥall Ghāyat al-Ikhtişār. Edited by: Abi Shuja’. Jeddah: Dār al-Minhāj. Nd. 591&592. [In Arabic]
Haytamī, A. Tuḥfat al-Muḥtāj Fī Sharḥ al-Minhāj. Cairo: al-Maktabat al-Tijārīyyat al-Kubrā. 1983(1403). 8:448. [In Arabic]
Baghawī, Ḥ. al-Tahdhīb fī Fiqh Shafiʿī. Beirut: Dār al-Kutub al- ʿIlmīyyat. 1997(1417). 7: 70. [In Arabic]
al-Shāshī, M. Ḥīlat al- ʿUlamā fī Maʿrifat Madhāhib al-Fuqahā. Edited by: Dr. Yasin. Jordan: Maktabat al-Risālat al-Ḥadīth. 1988(1409). 7:514. [In Arabic]
Nawawī, A. Fatāwā al-Imām al-Nawawī. Edited by: Mohammad Hajar. Beirut: Dār al-Bashāʾir al-Islāmīyyat. 1996(1416). 217. [In Arabic]
Juwiynī, ʿA. Nahāyat al-Maṭlab fī Dirāyat al-Madhhab. Jeddah: Dār Al-Minhāj. 2007(1426). 16:291-293. [In Arabic]
Ibn Abd al-Salām, ʿI. al-Ghāyat fī Ikhtişār al-Nihāyat. Researched by: Iyad khalid al-Ṭabaʿ. Beirut: Dār al-Nawādir. 2016(1437). 6: 335. [In Arabic]
Bulqīnī, S. al-Tadrīb fī al-Fiqh al-Shāfiʿī wa Maʿahu Tatimat al-Tadrīb. Researched by: Abu Yaʿqub Nashaʿt Ibn Kamal al- Misri. Riyadh: Dār al-Qiblatayn. 2012(1433). 4: 87. [In Arabic]
Dimyarī, M. al-Najm al-Wahhāj fī Sharḥ al-Minhāj. Researched by: Hiyʾat Ilmiyyat. Jeddah : Dār al-Minhāj. 2004(1425). 8: 345. [In Arabic]
ʿImrānī, Y. al-Bayān fī Madhhab al-Imām al-Shāfiʿī. Researched by: Qasim Mohamad al-Nuwry. Jeddah: Dār al-Minhāj. 2000(1421). 11: 356 & 357. [In Arabic]
Ibn Qāḍī Shahbat, M. Bidāyat al-Muhtāj fī Sharḥ al-Minhāj. Jeddah: Dār al-Minhāj. 2011(1431). 4: 19. [In Arabic]
Nawawī, M. Rawḍat al-Ṭālibīn Wa ʿUmdat al-Mufatīn. Beirut: al-Maktab al-Islīmī. 1991(1412). 9:242&243. [In Arabic]
Shirbīnī, M. Mughnī al-Muḥtāj Ilā Maʿrifat Alfāẓ al-Minhāj. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. 1994(1415). 5:291. [In Arabic]
Ghamrāwī, M. al-Sirāj al-Wahhāj ʿAlā Matn al-Minhāj. Beirut: Dār al-Maʿrifat. Nd. 493. [In Arabic]
Ramlī, M. Nihāyat al-Muḥtaj ilā Sharḥ al-Minhāj. Beirut: Dār al-Fikr. 1984(1404). 7:311. [In Arabic]
Shibrāmilsī, A. Ḥāshīyatuh ʿalā Niḥāyat al-Muḥtaj ilā Sharḥ al-Minhāj. Beirut: Dār al-Fikr. 1984(1404). 7:311. [In Arabic]
Shirwānī, ʿA. Ḥāshīyatuh ʿalā Tuḥfat al-Muḥtaj. Cairo: al-Maktabat al-Tijārīyyat al-Kubrā. 1983(1403). 8:448. [In Arabic]
Ibn Qāsim, A. Ḥāshīyatuh ʿalā Tuḥfat al-Muḥtaj. Cairo: al-Maktabat al-Tijārīyyat al-Kubrā. 1983(1403). 8:448. [In Arabic]
Rashīdī, A. Ḥāshīyatuh ʿalā Niḥāyat al-Muḥtaj ilā Sharḥ al-Minhāj. Beirut: Dār al-Fikr. 1984(1404). 7:311. [In Arabic]
al-Rāfiʿī, A. al-ʿAzīz Sharḥ al-Wagīz. Research by: Alimohammad Mo’avaz & Adel Ahmad Abd al-Mawjud. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. 1997(1417). 10: 296 & 297. [In Arabic]
Ruyānī, ʿA. Baḥr al-Madhhab fī Furūʿ al-Madhhab al-Shāfiʿī. Beirut: Dār al-Kutub al- ʿIlmīyyat. 2009(1429). 10: 311. [In Arabic]
Nawawī, Y. Minhāj al-Ṭālibīn wa ʿUmdat al-Mufiīn. Beirut: Dār al-Fikr. 2005(1425). 270. [In Arabic]
Ibn al-Mulaqqin, S. ʿIjālat al-Muḥtāj Ilā Tujīh al-Minhāj. Jordan: Dār al-Kitāb. 2001(1421). 4: 1507&1508. [In Arabic]
Anşārī, Z. Sharḥ Minhāj al-Ṭullāb. Beirut: Dār al-Fikr lil-Ṭibāʿat Wa al-Nashr. Nd. 5:11. [In Arabic]
Jamal, S. Futūḥāt al-Wahhāb bi-Tawḍiḥ Sharḥ Minhāj al-Ṭullāb. Beirut: Dār al-Fikr. Nd. 5:11. [In Arabic]
Ibn al- ʿArāqī, W. Taḥrīr al-Fatāwā ʿalā al-Tanbīh wa al-Minhāj wa al- Ḥāwī. Researched by: Abd al-Rahman Fahmy Mohamad al-zawãwy. Jeddah: Dār al-Minhāj. 2011(1431). 3:16. [In Arabic]
al-khin M, al-Bughā M, al-Sharbajī A. al-Fiqh al-Manhajī. Damascus: Dār al-Qalam. 1992(1412). 8: 25. [In Arabic]
Maḥḥillī, J. Sharḥ al- Maḥḥillī ʿAlā Minhāj al-Ṭālibīn. Beirut: Dār al-Fikr. 1995(1415). 4: 103 & 104. [In Arabic]
ʿAmīrat, A. Ḥāshīyyatuh ʿAlā Sharḥ al- Maḥḥillī ʿAlā Minhāj al-Ṭālibīn. Beirut: Dār al-Fikr. 1995(1415). 4: 103 & 104. [In Arabic].
al-Bujayrimī, S. Ḥāshīyyat al-Bujayrimī ʿalā al- Sharḥ Minhāj al- Ṭullāb. Egypt: Maṭbaʿ al-Ḥalabī. 1950(1370). 4:132. [In Arabic]
Shāfiʿī, M. al-ʾUm. Beirut: Dār al-Fikr. 1983 (1403). 6: 44. [In Arabic]
Tirmidhī, M. al-Jāmiʿ al-Khabīr. Researched by: Sho’ayb al-Arnaut & Abd al-Larif Hirz Allah. Beirut: al-Risālat al- ʿĀlamīyyat. 2009(1429). 3:252. [In Arabic]
ʿAsqalānī, A. al-Talkhīş al-Ḥabīr fī Takhrīj Aḥādīth al-Rāfiʿī al-Kabīr. Beirut: Dār al-Kutub al- ʿIlmīyyat. 1989(1410). 4: 161. [In Arabic].
Dārquṭnī, ʿA. Sunan al- Dārquṭnī. Beirut: al-Risālat. 2004(1424). 4:62. [In Arabic]
Ḥākim, M. al-Mustadrak ʿAlā al-Ṣaḥīḥayn. Researched by: Mustafa Abd al-Qadir Ata. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. 1990(1411). 4:426. [In Arabic]
Biyhaqī, A. Al-Sunan al-Ṣaghīr. Beirut: al-Kutub al-ʿIlmīyyat. 1992(1413). 2:252. [In Arabic]
al-Baghdādī, A. Tārīkh Baghdād. Beirut: Dār al- Gharb al-Islāmī. 2002(1422). 3: 282. [In Arabic]
Ibn Abī Shaybat, A. al-Kitāb al-Muṣannaf Fī al-Ahādīth Wa al-Akhbār. Researched by:Sa’d ibn Nasir al-Shathri. Riyadh: Dār al-Kunūz. 2015(1434). 15:426. [In Arabic]
Abū Yaʿlā, A. Musnad Abī Yaʿlā. Researched by: Hosayn Salym Asad. Damascus: Dār al-Maʾmūn. 1984(1404). 11: 494. [In Arabic]
al-Biyhaqī, A. Maʿrifat al-Sunan wa al- Āthār. Damascus: Ḥalab. 1991(1412). 12: 328. [In Arabic]
ʿAsqalānī, A. Muwāfiqat al-Khabarī al-Khabar fī Takhrīj Aḥādīth al-Mukhtaşar. Riyadh: al-Rushd. 1993(1414). 1: 442. [In Arabic]
Shukānī, M. Nayl al-ʾAwṭār min Asrār Muntaqā al-al-Akhbār. Researched by: Esam al-Dyn al-Sababty. Egypt: Dār al-Ḥadīth. 1993. 7: 125. [In Arabic]
ʿAsqalānī, A. al-Maṭālib al- ʿĀlīyyat bi-Zawāʾid al-Masānīd al-Thamānīyyat. Riyadh: Dār al- ʿĀșimat. 1998(1420). 9: 58. [In Arabic]
Shīrāzī, A. al-Muhadhdhab Fī Fiqh al-ʾImām al-Shāfi’ī. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. Nd. 2:407. [In Arabic]
Shirbīnī, al-ʾIqnāʿ Fī Ḥall ʾAlfāẓ Abī Shujāʿ. Beirut: Dār al-Fikr. Nd. 2:384. [In Arabic]
Ibn Mājah, A. Sunan Ibn Mājah. Researched by: Sho’ayb al-Aarnaut, Adel Morshed, et al. Beirut: Dār al-Risālat al- ʿĀlamīyyat. 2009(1429). 3:662. [In Arabic]
- چکیده مشاهده شده: 482 بار
- pdf دانلود شده: 192 بار