تأثیر حجامت بر احکام عبادی از دیدگاه مذاهب اسلامی
مجله علمی - پژوهشی فقه پزشکی,
دوره 15 شماره 45 (1402),
29 August 2023
,
صفحه 1-19
https://doi.org/10.22037/mfj.v15i45.40765
چکیده
زمینه و هدف: بهداشت و سلامتی جسم در راستای حفظِ جان یکی از نیازهای فطری و طبیعی انسان و از مقاصد شریعت و جزو ضروریات پنجگانه در فقه بهشمار میآید و در آموزههای دینی استفاده از روشهای درمانی برای تحقق این هدف تأکید شده است. حجامت از روشهای درمانی باستانی است که در آن با استفاده از به جریان انداختن خون (حجامت خشک) یا خارج کردن آن از طریق خراشهای سطحی پوستی (حجامت تَر) به بهبود یا تسکین دردهای جسمی کمک میکنند. این روش درمانی قبل از اسلام رواج داشته و در اسلام نیز مورد تأیید و تأکید قرار گرفته است. با توجه به اینکه خون در فقه اسلامی نجس بهشمار میرود، یکی از مباحث مورد اختلاف فقیهان، تأثیر خارج شدن خون بر احکام طهارت، روزه یا حج است که استقراء و ارزیابی دلایل موافقان و مخالفان در این زمینه میتواند زمینه را برای ترجیح دیدگاه صواب فراهم آورد.
مواد و روشها: پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی از نوع تحلیل محتوا در تلاش است با واکاوی تطبیقی متون فقهی مذاهب اسلامی تأثیر حجامت را در حوزه مسائل عبادی از قبیل طهارت (غسل و وضو)، روزه و احرام بررسی نماید.
نتیجهگیری: با جمعبندی دیدگاههای فقها و دلایل موافقان و مخالفان به نظر میرسد حجامت موجب غسل نمیگردد و از نواقض وضو و مبطلات روزه نیز بهشمار نمیآید. با وجود اختلاف بر جواز حجامت برای مُحرِم، به نظر میرسد منعی برای حجامت ـ بهویژه در حالت ضرورت ـ برای مُحرم وجود نداشته باشد؛ اما پرداخت فدیه واجب است.
ارجاع به مقاله
مراجع
*** Holy Qurʾān
Kilābādhī, A. Baḥr al-Fawāʾid al-Mashhūr Bi Maʿānī al-Akhbār. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. 1999(1420). 200. [In Arabic]
Bukhārī, M. Ṣaḥīḥ al-Bukhārī. Beirut: Dār Ṭawq al-Nijāt. 2002(1422). 7:25-3:15-1:182-1:46-3:33 &15-7:125. [In Arabic]
Maḥmūdī, B. Ḥijāmat Darmānī. Orumieh: Hosseini. 2015(1394). 13& 17 & 42. [In pearsain]
ʿUmar Amīn, ʿA. al-Ḥijāmat Sunnat Wa Dawā. Mecca: lil-ʾUmmat. 2008(1430).33 & 35. [In Arabic]
Azharī, M. Tahdhīb al-Lughat. Beirut: Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī. 2001(1421). 1:19-4:99. [In Arabic]
Ibn Manẓūr, M. Lisān al-ʿArab. Beirut: Dār Şādir. 1994(1414). 12: 117 & 116. [In Arabic].
Ibn Athīr, M. Jāmiʿ al-Uṣūl Fī Aḥādīth al-Rasūl. Beirut: Dār al-Fikr.1969(1389). 1:900-3:47. [In Persian]
Fattanī, M. Majmaʿ Biḥār al-Anwār Fī Gharāʾib al-Tanzīl Wa Latāʾif al-Akhbār. Istanbul: Press of Ottoman Encyclopedia.1958(1378). 1:460. [In Arabic]
Rāzī, M. Mukhtār al-Ṣiḥāḥ. Beirut: Ṣīdā. 1999(1420). 67-21:389. [In Arabic]
Farāhīdī, KH. Kitāb al-ʿIyn Beirut: Dār al-Hilāl. Nd. 3:87. [In Arabic]
Zubiydī, M. Tāj al-ʿArūs Min Jawāhir al-Qāmūs. Beirut: Dār al-Hidāyat. Nd. 31: 444-445. [In Arabic]
Mānawī, M. Fiyḍ al-Qadīr Sharḥ al-Jāmiʿ al-Ṣaghīr. Egypt: al-Maktabat al-kubrā. 1973(1356). 3:403. [In Arabic]
Ibn Qayyim al-Jawzīiyyat, M. Zād al Maʿād Fī Hadi khayr al-ʿIbād. Beirut: Risālat. 1994(1415). 4:49. [In Arabic]
Ibn Taymīyyah, A. Majmūʿ al-Fatawā. Medina: Majmaʿ al-Malak Fahad.1995(1416). 17:486-25:257-25:256. [In Arabic]
ʿĀrif, M. ʾAsrār al-ʿAlāj bil-Ḥijāmat. Cairo: Dār al-Faḍīlat. 2003(1422). 35. [In Arabic]
Ḥāzimī, I. al-Ḥijāmat Aḥkāmuhā Wa Fawāʾiduhā. Riyadh: Dār al-Sharīf. 1992(1413). 8. [In Arabic]
A'deli Nejad, F. "Hejamat". Journal of Medical Sciences Research in Zahedan. 2011(1390). 55-57. [In persian]
Dihkhudā, A. Lughat Nāmih. Tehran: university of Tehran. 1998(1377). 9:1130-6:730. [In pesain]
Muslim, AH. Ṣaḥīḥ Muslim. Beirut: Dār al-Jabal. 1915(1334). 2/862-4/22. [In Arabic]
Barqī, A. al-Maḥāsin. Np. Dār al-Kutub al-Islāmīyyat. 1950(1370). 2: 271 & 358. [In Arabic]
Kulayni, M. al-Kāfī. Qum: Dār al-Kutub al-Islāmīyyat. 1983(1362) .6: 324 & 353. [In Arabic]
Majlisī, M. Biḥār al-Anwār. Beirut: Dār al-Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī. 1992(1412). 59: 72. [In Arabic]
Ḥasan al-Miṣrī, A. al-Ḥijāmat Fī al-Sunnat al-Nabawīyyat. Gaza: al-Jāmiʿat. 2012(1434). 69. [In Arabic]
Zuḥaylī, W. al-Fiqh al-Islāmī Wa Adilatuh. Damascus: Dār al-Fikr. 1997(1418). 2:260. [In Arabic]
Kāsānī, A. Badāʾiʿ al-Ṣanāʾiʿ Fī Tartīb Al-Sharāʾiʿ. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. 1985(1406). 1:35 & 61-2: 100 & 107. [In Arabic]
Baghdādī, ʿA. Irshād al-Sālik ʾIlā ʾAshraf al-Masālik Fī Fiqh al-Imām Mālik. Egypt: Muşṭafā al-Bābī al-Ḥalabī Wa ʾAwlādih. Nd. 1:8. [In Arabic]
Shirbīnī, M. Mughnī al-Muḥtāj. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. 1994(1415). 1:212. [In Arabic]
Ibn Quddāmih, M. al-Mughnī. Egypt: Maktabat al-Qāhirah. 1868(1388). 1:154 &135 &137-3:120. [In Arabic]
ʿĀmilī Makkī, SH. al-Lumʿat al-Dimashqīyyat. Qum: Maṭbaʿat al-Ḥikmat.1985(1406). 4 & 3 & 35. [In Arabic]
Shiybānī, M. al-Aşl al-Maʿrūf bil-Mabsūṭ. Karachi: al-Qurʾān Wa al-ʿUlūm Islāmīyyat.1:63-2:433. [In Arabic]
Abū Dāwūd, S. Masāʾil al-Imām Aḥmad Riwāyat ʾAbī Dāwūd Sajistānī. Np. Ibn Taymīyyat. 1999(1420). 23. [In Arabic]
Ibn ʾAbī Shaybah, A. al-Muṣannif Fī al-ʾAḥādīth Wa al-Āthār. Riyadh: al-Rushd. 1988(1409). 1:48 & 47. [In Arabic]
Abū Dāwūd, S. al-Sunan. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. Nd. 3:201-4:53-1:262. [In Arabic]
Nawawī, Y. al-Majmū ʿSharḥ al-Muhadhdhab. Beirut: Dār Al-Fikr. Nd. 2:203-6:351-352-7:355-356. [In Arabic].
ʿAbd al-Razzāqh, A. al-Muṣannif. Beirut: al-Maktab al-Islāmī. 1982 (1403). 1:180. [In Arabic]
Jaşşāş, A. al-Fuşūl Fī al-Uşūl. Kuwait: Wizārat Awqāf. 1994(1414). 3:363. [In Arabic]
Ibn Mundhar, A. al-ʾAwsaṭ Fī al-Sunan wa al-ʾIjmāʿ Wa al-Ikhtilāf. Riyadh: Dār Ṭayyibat. 1985(1405).1/286 & 1/285 & 1/177. [In Arabic]
Juwiynī, ʿA. Nahāyat al-Maṭlab Fī Dirāyat al-Madhhab. Jeddah: Dār Al-Minhāj. 2007(1426). 2:531-1: 119. [In Arabic]
ʿIynī, A. al-Bināyat Sharḥ al-Hidāyat. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. 2000(1420). 1:259. [In Arabic]
Ibn Ābidīn, MA. Ḥāshīyat Radd al-Muḥtār ʿAlā al-Ddur al-Mukhtār. Beirut: Dār al-Fikr. 1991(1412). 1: 94. [In Arabic]
Sarakhsī, SH. al-Mabsūṭ. Beirut: Dār al-Maʿrifat.1993(1414). 1: 83 & 76& 77-4:74. [In Arabic]
Dihlawī, A. Ḥujjat Allah al-Bālighat. Beirut: Dār al-Jabal. 2005(1426). 1:270. [In Arabic]
Ibn Quddāmih, M. al-Kāfī Fī al-Fiqh al-Imām al-Mubajjal Aḥmad. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. 1993(1414). 1:82. [In Arabic]
Ibn Mufliḥ, I. al-Mubdiʿ Fī Sharḥ al-Muqniʿ. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. 1997(1418). 1:133 & 214-3:4-5:7. [In Arabic]
Ibn Manṣūr, I. Masāʾil al-Imām Aḥmad Ibn Ḥanbal Wa Isḥāq Ibn Rāhawayh. Saudi Arabia: The Islamic University of Medina. 2004(1425). 2:393. [In Arabic]
Mardāwī, A. al-Inṣāf Fī Maʿrifat al-Rājiḥ Min al-Khalāf. Beirut: Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī. Nd. 1:198-2: 330. [In Arabic].
Tirmidhī, M. Sunan al-Tirmidhī. Egypt: Muşṭafā al-Bābī al-Ḥalabī Wa ʾAwlādih.1975(1395). 1:217-3:88 & 13. [In Arabic]
Zaylaʿī, ʿU. Tabyīn al-ḥaqāʾiq Sharḥ Kanz al-Daqāʾiq Wa ḥāshīyat al-Shalabī. Cairo: al-Kubrā al-ʾAmīrīyat.1895(1313). 1:8. [In Arabic]
Biyhaqī, A. al-Sunan al-Kubrā. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. Nd. 1:427. [In Arabic]
Dār Quṭnī, A. Sunan al-Dār Quṭnī. Beirut: moasseseh al-Risālat. 2004(1424). 1:287 & 285 & 276 & 202-3:149. [In Arabic]
Ṭabarānī, S. al-Muʿjam al-Kabīr. Cairo: Ibn Taymīyyat. 1994(1415). 6:239. [In Arabic]
Jaʿbarī, I. Rusūkh al-Aḥbār Fī Mansūkh al-ʾAkhbār. Beirut: al-Kutub al-Thaqāfīyyat. 1988(1409). 196. [In Arabic]
Ibn Mālik, A. al-Mudawwanat. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. 1994(1415). 1:126 & 441. [In Arabic]
Māwardī, A. al-Ḥāwī al-Kabīr Fī Fiqh Madhhab al-Imām Shāfiʿī. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. 1999(1419). 1: 200&201-3:461-4:123. [In Arabic]
Thaʿlabī, A. al-Talqīn Fī al-Fiqh al-Mālikī. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. 2004(1425). 1:22. [In Arabic]
Ibn Bazīzih, ʾA. Rawḍat al-Mustabīn Fī Sharḥ Kitāb al-Talqīn. Beirut: Ibn Ḥazm. 2009(1431). 1:211. [In Arabic]
Shāfiʿī, M. al-ʾUm. Beirut: Dār al-Maʿrifat. 1990(1410). 1:32-2: 106-7: 224. [In Arabic]
Ghazzālī, M. al-Mustaṣfā. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. 1992(1413). 272. [In Arabic]
Muttaqī Hindī, ʿA. Kanz al-ʿUmmāl Fī Sunan al-ʾAqhwāl Wa al-ʾAfʿāl. Beirut: al-Risālat.1989(1410). 9:484. [In Arabic]
Biyhaqī, A. al-Sunan al-Kubrā. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. 2003(1424). 1:221. [In Arabic]
al-Ḥaṭṭāb al-Ruʿaynī, SH. Mawāhib al-Jalīl Fī Sharḥ Mukhtaşar Khalīl. Beirut: Dār al-Fikr. 1992(1412). 1:217. [In Arabic]
Ibn Mālik, A. Muwaṭṭaʾ al-Imām Mālik. Beirut: al-Risālat. 1991(1412). 1:44 & 467. [In Arabic]
ʿAsqalānī, I. Fath al-Bārī Sharḥ Şaḥīḥ al-Bukhārī. Beirut: Dār al-Maʿrifat. 1959(1379). 1:180. [In Arabic]
Ibn Habīrih, Y. Ikhtilāf al-ʾAʾimat al-ʿUlamā. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. 2002(1423). 1:236. [In Arabic]
Ibn Najīm, Z. al-Baḥr al-Rāʾiq Sharḥ Kanz al-Daqāʾiq. Beirut: Dār al-kitāb al-Islāmī. Nd. 2:294.
Disūqī, M. Ḥāshīyat al-Disūqī ʿAlā al-Sharḥ al-Kabīr. Beirut: Dār al-Fikr. Nd. 1:518-2:60. [In Arabic]
Ibn Naşr al-Baghdādī, A. al-ʾIshrāf ʿAlā Nukat Masāʾil al-khilāf. Beirut: Ibn Ḥazm. 1999(1420).1:432. [In Arabic]
Ibn ʿAbd al-Barr, A. al-Istidhkār. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. 2000(1421). 3: 322 & 326. [In Arabic]
ʿUmrānī, A. al-Bayān Fī Madhhab al-Imām al-Shāfiʿī. Jeddah: Dār al-Minhāj. 2000(1421). 3: 232-235. [In Arabic]
Ibn khuzaymih, A. Şaḥīḥ Ibn khuzaymih. Beirut: al-Maktab al-Islāmī. 2003(1424). 2:949. [In Arabic]
Nisāʾī, A. al-Sunan al-Kubrā. Beirut: al-Risālat. 2000(1421). 3:346. [In Arabic]
al-Maqdisī, Ḍ. al-ʾAḥādīth al-Mukhtārat ʾAw al-Mustakhraj Min al-ʾAḥādīth al-Mukhtārah Mimmā Lamyukhrijuh al-Bukhārī Wa Muslim Fī Şaḥīḥimā. Beirut: Dār Khiḍr. 1999(1420). 5:126. [In Arabic]
Abū Yaʿlī, A. Musnad ʾAbī Yaʿlī. Damascus: Dār al-Maʾmūn lil-Turāth. 1983(1404). 4:335. [In Arabic]
Ibn Humām, K. Fatḥ al-Qadīr. Beirut: Dār al-Fikr. Nd. 10:230. [In Arabic]
Marghīnānī, ʿA. al-Hidāyat Fī Sharḥ Bidāyat al-Mubtadī. Beirut: Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī. Nd. 1:158. [In Arabic]
Ibn Quddāmih, M. al-Sharḥ al-Kabīr ʿAlā Matn al-Muqniʿ. Beirut: Dār al-Kitāb al-ʿArabī. Nd. 3:328. [In Arabic]
[35], 29. [In Arabic]
ʿĀmilī, Z. al-Ruwḍat al-Bahīyyat Fī Sharḥ al-Lumʿat al-Dimashqīyyat. Np: Majmaʿ al-Fikr al-Islāmī. 2003(1424). 2: 495. [In Arabic]
Ḥillī, Ḥ. Muntahā al-Maṭlab Fī Taḥqīq al-Madhhab. Np. Npn. Nd. 2:795. [In Arabic]
Aḥmadī Zanjānī, Z. Bayān al-Taḥrīr al-Wasīlat. Tehran: Nashr Wa Tanẓīm Āthār Imām Khomeini. Nd. 1:408 & 409.
Şadūq, M. ʿUyūn Akhbār al-Riḍā. Beirut: al-Aʿlamī. 1383(1404). 1:233. [In Arabic]
Qarrāfī, A. al-Dhakhīrat. Beirut: Dār al-Gharb al-Islāmī. 1994(1415). 3:310-1:290. [In Arabic]
Gharnāṭī, M. al-Tāj Wa al-Iklīl li-Mukhtaṣar Khalīl. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat.1995(1416). 4:211 & 236. [In Arabic]
Thaʿlabī, A. al-Kashf Wa al-Bayān ʿAn Tafsīr al-Qurʾān. Beirut: Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī. 2001(1422). 6:29. [In Arabic]
Ibn Ḥanbal, A. Musnad al-Imām Aḥmad Ibn Ḥanbal. Cario: Dār al-Ḥadīth. 1995(1416). 42:107. [In Arabic]
Ālbānī, M. ʾIrwā al-Ghalīl Fī Takhrīj ʾAḥādīth Manār al-Sabīl. Beirut: al-Maktab al-Islāmī. 1984(1405). 1:204-4:72. [In Arabic]
Ālbānī, M. Silsilat al-ʾAḥādīth al-Ṣaḥīḥat Wa Shiyʾ Min Fiqhihā Wa Fawāʾidihā. Riyadh: Maktab al-Maʿārif. 1994(1415). 1:609. [In Arabic]
Ālbānī, M. Silsilat al-ʾAḥādīth al-Ḍaʿīfat Wa al-Muḍūʿat Wa ʾAtharuhā al-Saʾī Fī al-ʾUmmat. Riyadh: Maktab al-Maʿārif. 1991(1412). 1:681. [In Arabic]
Tabrīzī, M. Mishkāt al-Maşābīḥ. Beirut: al-Maktab al-Islāmī. 1985(1406). 1: 108 & 626-2:107. [In Arabic]
Ibn Ḥabbān, M. al-Majrūḥīn Min al-Muḥaddithīn Wa al-Ẓuʿafāʾ Wa al-Matrūkīn. Ḥalab: Dār al-Wāʿī. 1976(1396). 3:105. [In Arabic]
Ālbānī, M. Ṣaḥīḥ Wa Ḍaʿīf al-Jāmiʿ al-Ṣaghīr Wa Zīyādātih. Beirut: al-Maktab al-Islāmī. Nd. 2:1279. [In Arabic]
Ālbānī, M. Ḍaʿīf ʾAbī Dāwūd. Kuwait: al-Ghirās. 2002(1423). 2:268-1:139. [In Arabic]
Dhahabī, SH. Mīzān al-Iʿtidāl Fī Naqd al-Rijāl. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyat. 1995(1416). 4:120& 112. [In Arabic]
Kanānī al-Shāfiʿī, SH. ʾItḥāf al-Khayrat al-Mahrat bi-Zawāʾid al-Masānīd al-ʿAsharat. Riyadh: Dār al-Waṭan lil-Nashr. 1999(1420). 2:110. [In Arabic]
- چکیده مشاهده شده: 146 بار
- pdf دانلود شده: 68 بار