اهمیت امنیت بیمار طی درمان
مجله انجمن آنستزیولوژی و مراقبتهای ویژه ایران,
,
2 مهر 2016,
صفحه صفحات2-3
امنیت بیمار / patient safety مقولهای بااهمیت بسیار است. سازمان بهداشت جهانی / World Health Organization (= WHO) فعالیتهای درمانی خطرساز و خطاهای دارویی را به عنوان دلیل ابتدایی رخدادهای مرتبط با آن در همه جهان میشناسد.WHO در این مورد بیش از همه به مقولههایی همچون استفاده از داروهای کمخطر، کمخطرتر ساختن تصویربرداری در کودکان، زایمانهای ایمنتر و بهداشت دست در بیماران جراحی از هنگام پذیرش تا زمان ترخیص پرداخته و در راستای ترویج این فرهنگ، تلاشهای آموزشی بسیاری را در گروههای گوناگون پیگیری میکند.مدتها با وجود همة توانمندیهای شناخته شده در طب نوین به منظور درمان بیماریها، بیمارستانها همچنان به عنوان جایی برای التیام بیماران شناخته نمیشدند. به جای آن، بیمارستان را مکانی میدانستند که باید در آن از خطر آزار به بیمار واهمه داشت. در پاسخ به این اندیشه گرایش عمدهای به پیدایش امنیت بیمار ایجاد شد. به تدریج امنیت بیمار به یک سیاست در حوزة بهداشت و درمان تبدیل گشت که دانش و تجربه برای دستیابی به آن به خدمت گرفته شد. شاید بتوان پیدایش امنیت بیمار را نقطة عطف و انقلابی دانست برای مراقبتهای بهداشتی که توانسته به طور شگرفی قدرت درمانی طب را افزایش دهد.امروزه امنیت بیمار در بسیاری از کشورها شناخته شده و مورد توجه مسؤولان بهداشت و درمان است.محدودسازی سرزنش / Limiting Blame نخستین جهش عمدهای بود که در این مقوله تعریف شد؛ شناخت این مهم که رخدادهای ناگوار در بیشتر موارد به دلیل ضعف مجموعه / system breakdowns رخ می دهند و نه تنها به دلیل ناکارآمدیهای فردی کلیدواژة این جهش عمده بود.بعدها استدلال قانع کنندهای پدید آمد که خطاها با بازطراحی سیستمها و فرآیندهایی که عوامل انسانی را به کار میگیرند، قابل کاهش یافتن هستند. در این بازطراحی استانداردسازی، سادهسازی و استفاده از محدودیتها نقش یافت. یکی از این محدودیتها "forcing function" است که یک ویژگی از طراحی است که رخداد خطا را ناممکن میسازد (برای مثال اتصالهای ناسازگار که از اتصال یک گاز بیهوشی به پورت اکسیژن ماشین بیهوشی جلوگیری میکند).این اعتقاد که رخدادهای ناگوار میتوانند اطلاعاتی به ما بدهند، ایدة نوینی نبود اما هنگامی که در مراقبتهای بهداشتی دوباره به آن توجه شد، توانست توانمندی تازهای را در اختیار قرار دهد. بسیاری بر این عقیدهاند که هرچه اطلاعات به اشتراک گذاشته شده در مورد خطاها بیشتر باشد، درسهای بهتری میتواند به دیگران بدهد.در این تغییر نگرش تغییر فرهنگ و حرفهایگری / Professionalism بیش از گذشته مورد توجه مسؤولان بهداشت و درمان قرار گرفت تا به ایجاد سازمانهای با قابلیت اطمینان بیشتر روی بیاورند. سرانجام این تغییر نگرش آن شد که رویکرد "above all, do no harm" پدید آمد تا احتراز از خطر بر هر اقدام دیگری در درمان بیمار تقدم یابد.امنیت بیمار را میتوان رشتهای در بخش مراقبتهای بهداشتی دانست که علوم مرتبط را در راستای دستیابی به یک سیستم قابل اعتماد در ارائه مراقبتهای بهداشتی به کار میگیرد. امنیت بیمار همچنین یک ویژگی از سیستم مراقبتهای بهداشتی است که بروز و اثر رخدادهای ناخواسته را کاهش میدهد و بهبود از رخدادهای ناگوار را بیشتر میکند.حوزة امنیت بیمار در پاسخ به شیوع بالای رخدادهای قابل اجتناب پدید آمده است. با وجود این بسیاری یک تعریف روشن از آن ندارند و یا الگویی شفاف از آن ارائه نمیدهند. به همین دلیل و با توجه به اهمیت موضوع ما به نمایندگی از جامعة متخصصان بیهوشی و مراقبتهای ویژه به عنوان متولیان امنیت بیمار در دورة زمانی پیرامون عمل از سازمانها و نهادهای مرتبط به منظور بازتعریف و طراحی الگویی از این مهم دعوت به عمل میآوریم و میدانیم که این مهم نیاز به تغییرات بنیادینی چون تغییر در فرهنگ دارد. به این منظور علاقمندان را به بازشناخت چهار حیطة عمده در این مقوله فرا میخوانیم؛ نخست شناخت افرادی که مراقبتهای بهداشتی دریافت میکنند؛ دوم شناسایی افرادی که آن را فراهم میسازند؛ سوم شناخت سیستمهای درمانی و چهارم شناسایی روشها و عناصر مؤثر در هر حیطه.امیدواریم این تعاریف و الگوها بتواند در همگرایی تلاشهایی که در راستای فراهمی امنیت بیمار میشود، کمک کننده باشد.و اما سخنی با همکاران متخصص آنستزیولوژی؛ آنستزی لازمة جراحی است و نقش و اهمیت آن بر کسی پوشیده نیست؛ اما، بیهوشی به خودی خود هیچ فایدة درمانی برای بیمار ندارد. از این روی خطرات آنستزی باید تا حد ممکن برای بیمار اندک باشد. آنستزیولوژی را میتوان پرچمدار بهبود امنیت بیمار دانست. هرچند مرگ و میر ناشی از بیهوشی طی سالهای اخیر کاهش چشمگیری یافته اما در مورد گرایش موربیدیتی ناشی از بیهوشی اطلاعات دقیقی در دست نیست؛ با وجود این به نظر می رسد که موربیدیتی نیز با روندی کاهشی همراه باشد. مطالعه بر روی خطاهای طی آنستزی به شناخت خاستگاه خطر و روشهای کاهش آن منتهی شده است. تغییر در فناوری به ویژه در مورد سیستم های هوشبررسان و پایشگرها، استفاده از شبیهسازها و بهکارگیری سیستمهای گزارشدهی از روشهایی بودهاند که برای کاهش خطر مورد توجه قرار گرفتهاند. مطالعه بر روی رخدادهای مهم 50 سال گذشته نیز گامهای مؤثر بسیاری را که در بهبود ایمنی بیهوشی نقش داشتهاند، نشان داده است.با این اوصاف نقش متخصصان بیهوشی و مراقبتهای ویژه در کاهش خطر و ارتقاء امنیت بیمار غیر قابل انکار است و دستیابی به این مهم استفاده از همه توانمندیهای متخصصان این حوزه را میطلبد.