بررسی فقهی حقوقی مصادیق و آثار شروط ناعادلانه در قرارداد با تأکید بر آموزههای اخلاقی
مجله اخلاق زیستی- علمی پژوهشی,
دوره 11 شماره 36 (1400),
17 August 2021
,
صفحه 1-15
https://doi.org/10.22037/bioeth.v11i36.35388
چکیده
زمینه و هدف: در پرتو اصل آزادی اراده، طرفین قرارداد عموماً آزادانه و با اختیار اقدام به انعقاد قرارداد مینمایند، اما از آنجایی که پارهای از این قراردادها با مبانی اخلاقی و حقوقی مطابقت ندارند، دخالت قانونگذار و دادگاهها در قراردادهای دارای شروط ناعادلانه موجه و صحیح به نظر میرسد. هدف نگارنده در این مقاله شناسایی مصادیق و آثار شروط ناعادلانه در قرارداد با تأکید بر آموزههای اخلاقی میباشد.
مواد و روشها: این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی و با بهرهگیری از روش اسنادی و استفاده از ابزار فیشبرداری تهیه و تدوین گردیده است.
ملاحظات اخلاقی: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت متون، اصول صداقت و امانتداری رعایت شده است.
یافتهها: یافتهها حاکی از این است که چنانچه در عقد تعادل بین ارزش مبادلات با درج شروط نامتعادل و غیر منصفانه از بین رود، شروط مذکور ناعادلانه میباشند. این در حالی است که انعقاد قرارداد با قصد و رضای متعاملین بوده است. امروزه قراردادهایی مانند پیمانکاری، اجاره به شرط تملیك، قراردادهای حمل و نقل، بیمه، وام و قراردادهای الحاقی موجب سوءاستفاده صاحبان قدرت گشته است تا به وسیله آن، میزان تعهدات و مسؤولیتهای خود را کاهش داده و وظایف و مسؤولیتهای غیر منصفانه به طرف مقابل عقد تحمیل کنند. همچنین به دلیل وجود الزام قراردادی، حق ایجاد جرح و تعدیل از طرف متضرر سلب میگردد.
نتیجهگیری: عدالت و لزوم رعایت اخلاق در مفاد توافق و یکجانبهنبودن شرایط قراردادها از اصول مورد اتفاق در بیشتر نظامهای حقوقی است. نتایج به دستآمده از این مقاله حاکی از این میباشند که با تکیه بر مبانی فقهی، حقوقی و اخلاقی، میتوان دریافت، فقه و حقوق اسلامی در قلمرو عقود معاوضی قائل به اصل عدالت معاوضی میباشد. قابلیت فسخ یا ابطال معاملهای که دارای نوعی عدم تعادل در عوضین است (مانند غبن، ربا، بیعالمضطر بنا بر برخی دیدگاهها)، در سایه اصل عدالت معاوضی ظرفیت انطباق با اصول و مبانی حقوقی را دارند و بدون لحاظکردن این اصل در فضای عقود معاوضی، توجیه منطقی، شرعی و حقوقی مصادیق مذکور، دشوار به نظر میرسد. همچنین تعدیل شروط ناعادلانه از لحاظ مبانی اسلامی نیز معتبر بوده و میتوان با استناد به اصول فقهی، تعدیل قراردادهای ناعادلانه را در حقوق ایران نیز به رسمیت شناخت و قابلیت فسخ یا متعادلسازی این قسم از قراردادها را برای شخص زیاندیده و محاکم پیشبینی نمود.
- شرط ناعادلانه؛ قرارداد ناعادلانه؛ قاعده لاضرر؛ انصاف؛ عدالت
ارجاع به مقاله
مراجع
Mohaghegh Damad SM. Rules of Jurisprudence. Tehran: Islamic Sciences Publishing Center; 2016. p.65. [Persian]
Katuzian N. General Rules of Contracts. 6th ed. Tehran: Publishing Company; 2004. Vol.1 p.167. [Persian]
Tabatabai Yazdi SMK. Hashiyeh Al-Makaseb. Qom: Ismailian Publishing; 1999. p.116. [Arabic]
Tawhidi MA. Mesbah al-Fiqhaha. Qom: Vejdani Publications; 1992. p.123. [Persian]
Alizadeh M. Basis of the principle of good faith and fair behavior in contracts. Specialized Journal of Theology and Law. 2005; 5(15 and 16): 95-126. [Persian]
Kariminia MM. The position of justice in international trade law. Maaref Journal. 2001; 10(49): 28-34. [Persian]
Hosseini Ameli SMJ. Meftah al-Karamah fi Sharh Qawa'd al-Allameh. 1st ed. Beirut: Dar al-Turath; 2013. Vol.12 p.176. [Arabic]
Katuzian N. General Rules of Contracts. Tehran: Mizan Publishing; 2017. Vol.3 p.173. [Persian]
Bigdeli S. Contract Modification. Tehran: Mizan Publications; 2007. p.36. [Persian]
Aghaei B. Legal Dictionary. 1st ed. Tehran: Ganj-e Danesh; 1999. p.138. [Persian]
Nouri Kermani M. The subject of usury and its place in contemporary economics. Qom: Bustan Publications; 2002. p.26. [Persian]
Abedini Motlagh K. Kabir Collection. Qom: Qalam Development Publishing; 2007. p.249. [Persian]
Mouhamed A. Review of the rule of justice and fairness and its effects. Qom University Quarterly. 2002; 8(2): 235-270. [Persian]
Jafari Langroudi MJ. General Encyclopedia of Law. 2nd ed. Tehran: Ganj-e Danesh Publications; 2009. Vol.3 p.199. [Persian]
Haeri Shahbagh SA. Civil Law. Tehran: Ganj-e Danesh Publishing; 1997. Vol.1 p.201. [Persian]
Ghasemi Ahd V. Thesis of Insurer and Insurer Obligations in Property Insurance. Tehran: Faculty of Law, Shahid Beheshti University; 2005. p.300. [Persian]
Safaei SH. Introductory Course in Civil Law. Tehran: Mizan Publications; 2014. p.129. [Persian]
Tusi M. Al-Tibyan fi Tafsir al-Quran. Beirut: Al-Amira Publications; 2011. p.42.
Ibn Manzoor J. Lisan al Arab. Beirut: Dar al-Kitab al-Alami; 2009. p.48. [Arabic]
Naini MH. Al-Makasib wa al-Bayy'. Qom: Islamic Publishing Institute; 2011. Vol.1 p.199. [Arabic]
Mousavi Bojnourdi SM. Collection of jurisprudential, legal, philosophical researches. Tehran: Orouj Publishing; 2015. p.214. [Persian]
Sadr MB. The rule of no harm and no detrimental. Beirut: Dar al-Fikr Publications; 1991. p.236. [Persian]
Emami SH. Civil Law. Tehran: Islamic Publications; 2014. Vol.1 p.27. [Persian]
- چکیده مشاهده شده: 202 بار
- PDF دانلود شده: 90 بار