مجله اخلاق زیستی- علمی پژوهشی

اخلاق حرفه‌ای مهم‌ترین عامل فرهنگی در توسعه هر کشور محسوب می‌گردد و تأثیر چشم‌گیری بر روی فعالیت‌ها، عملکرد فردی و گروهی و نتایج سازمان دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه اخلاق حرفه‌ای با تعهد سازمانی از دیدگاه پرستاران بیمارستان امام خمینی (ره) ساری انجام شد. روش پژوهش، همبستگی بوده است. جامعه آماری را کلیه پرستاران شاغل در بیمارستان امام خمینی (ره) ساری به تعداد 322 نفر تشکیل داده‌اند. حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعداد 175 نفر به صورت تصادفی طبقه‌ای بر حسب جنسیت تعیین شد. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه‌های استاندارد تعهد سازمانی آلن ومی یر و اخلاق حرفه‌ای پتی بوده است. پایایی پرسشنامه‌ها با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ، برای پرسشنامه تعهد سازمانی 0/80 و اخلاق حرفه‌ای 0/96 محاسبه گردید. اطلاعات حاصل با استفاده از نرم‌افزار SPSS 21 و آزمون‌های آماری آزمون كولموگروف ـ اسمیرنوف، ضریب همبستگی اسپیرمن و ضریب همبستگی پیرسون تحلیل گردید. نتایج پژوهش نشان داد که بین دو متغیر اخلاق حرفه‌ای و تعهد سازمانی و ابعاد آن (تعهد عاطفی، تعهد مستمر، تعهد هنجاری) از دیدگاه پرستاران بیمارستان امام خمینی (ره) ساری رابطه معناداری وجود ندارد و تغییرات هیچ یک از دو متغیر مورد بررسی در تغییرات متغیر دیگر مؤثر نبود. همچنین بین اخلاق حرفه‌ای و تعهد سازمانی بر حسب جنسیت و سنوات خدمت نیز رابطه معنادار وجود نداشت و در پایان پیشنهاداتی به مدیران بیمارستان‌ها ارائه گردید.

زمینه و هدف: هدف تحقیق حاضر بررسی رابطه بین توسعه رفتار اخلاقی توسط مدیران با سلامت سازمان بوده است.

روش: روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی با جامعه آماری کارکنان واحدهای دانشگاه آزاد و دولتی استان مازندران به تعداد 5083 نفر و حجم نمونه بر مبنای جدول کرجسی و مورگان به تعداد 346 نفر که به شیوه تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار اندازه‌گیری پرسشنامه استاندارد سلامت سازمانی با 21 سؤال و پرسشنامه محقق ساخته توسعه رفتار اخلاقی با 35 سؤال بوده است که پایایی آن روی نمونه‌ای 30 نفری با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای پرسشنامه سلامت سازمانی 0/92 و برای پرسشنامه توسعه اخلاقی 0/94 محاسبه شده است، برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار SPSS استفاده شده است. داده‌ها در دو سطح توصیفی و استنباطی با استفاده ازضریب همبستگی پیرسون، آماره فیشر و رگرسیون مورد تجزیه و تحلیل واقع شده است.

یافته‌ها: نتایج نشان داد که بین آموزش اصول اخلاقی، انتخاب کارکنان با ظرفیت بالقوه اخلاقی، اشاعه قوانین و کدهای اخلاقی، میزان پایبندی مدیران به موازین اخلاقی و در نهایت توسعه رفتار اخلاقی در محیط کار با سلامت سازمان رابطه خطی معنی‌داری وجود دارد.

بحث و نتیجه‌گیری: با توجه به یافته‌های تحقیق مشخص شد که بین توسعه رفتار اخلاقی در محیط کار و سلامت سازمان رابطه وجود دارد. بنابراین جهت حفظ سلامت سازمان پیشنهاد می‌گردد افرادی که دارای سوابق خوب و متصف به اخلاق شایسته هستند در پست مدیریت جایگزین گردند و منشوری اخلاقی مبتنی بر قوانین و کدهای اخلاقی که بیانگر بایدها و نبایدهای موجود در سازمان هستند، تدوین گردد و به اطلاع همه کارکنان برسد و بازبینی کدها و خط مشی‌های اخلاقی مبتنی بر آن با مشارکت خود کارکنان صورت پذیرد.

درباره سقط جنین از منظر اخلاقی سه دیدگاه لیبرالی، محافظه‌کارانه و اعتدالی مطرح شده است. بر اساس دیدگاه لیبرال، سقط جنین در هر زمانی از دوره بارداری و به هر دلیلی اخلاقاً مجاز است. مری آنه وارن یکی از مدافعان این دیدگاه است. وارن استدلال سنتی بر مجازنبودن سقط جنین را به دلیل عدم تکرار حد وسط عقیم می‌داند و معتقد است انسان در دو مقدمه استدلال به یک معنا به کار نرفته است؛ انسان در مقدمه اول به معنای زیست‌شناختی است و در مقدمه دوم به معنای انسان اجتماعی است که وارن آن را شخص می‌نامد. وارن پنج معیار برای تمایز میان انسان و شخص ارائه می‌دهد و معتقد است جنین انسان و حتی نوزاد تازه متولدشده فاقد ویژگی‌های شخص‌بودن‌اند. او تولد را ملاک کسب حقوق برابر اخلاقی دانسته و سایر معیارهای ارائه‌شده از جمله آگاهی، نخستین حرکت جنین در رحم مادر، احساس و زیست‌پذیری را رد می‌کند، گرچه در منابع انگلیسی تا حدودی به نقد و بررسی دیدگاه وارن پرداخته‌اند، ولی در منابع فارسی نه تنها به تولد به مثابه ملاک و معیار منزلت اخلاقی توجهی نشده، بلکه دیدگاه وارن نیز مورد نقد و بررسی قرار نگرفته است. در این مقاله به بررسی و نقد دیدگاه وارن درباره تولد به عنوان ملاک برابری اخلاقی‌بودن سقط جنین پرداخته و مشخص خواهد شد که جنین از لحظه لقاح واجد حقوق اخلاقی می‌شود نه هنگام تولد.

امروزه سلامتی یکی از مؤلفه‌های اساسی و از نگرانی‌های روزمره انسان‌ها به شمار می‌رود و قطع نظر از سن، جنس و پیشینه‌های اجتماعی یا نژادی، سلامتی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین سرمایه‌های اجتماعی جوامع محسوب می‌شود. اهمیت بهداشت و سلامت در توسعه به حدی است که در نشست هزاره سوم بهداشت و سلامت محور توسعه قرار گرفته است. در میان اسناد بین‌المللی که به بررسی سلامت و بهداشت عمومی پرداخته است، برنامه هزاره سوم توسعه اهمیت ویژه‌ای دارد و چهار هدف از هشت هدف اصلی این اعلامیه مستقیماً به بهداشت و سلامت مربوط می‌شود. بقیه اهداف نیز به صورت غیر مستقیم به آن مرتبط هستند.

با توجه به اهمیت موضوع بهداشت و سلامت عمومی و عدم وجود منبعی که به تفصیل به بررسی حق مزبور پرداخته باشد، پژوهش حاضر به صورت یک مطالعه مروری انجام شده و به دنبال تبیین مفهوم و ابعاد تحت پوشش حق برخورداری از بهداشت و سلامت در اعلامیه هزاره سوم توسعه می‌باشد، چراکه این اعلامیه از جایگاه خاصی برخوردار بوده و راهنمای توسعه در هزاره سوم است، لذا می‌توان با بهره‌گیری از رهیافت‌های آن به ارتقای سطح بهداشت و سلامت عمومی در جامعه و در نتیجه نزدیک‌شدن به معیارهای توسعه‌یافتگی کمک نمود.

مسائل و مشکلات زیست ‏محیطی در عصر حاضر باعث شده تا راهبردهای نرم‏ افزاری (بررسی رفتارهای اخلاقی در حوزه محیط‌ زیست) در کنار راهکارهای سخت‏ افزاری (تولید تکنولوژی‏ های دوستدار محیط زیست) برای حل این مسائل مورد توجه قرار گیرند. از سویی دیگر، تحولات اخیر در نظریه‏ های‌ رفتاری، امیدواری‌هایی برای فهم مناسب رفتارهای اخلاقی انسانی در ارتباط با محیط زیست به وجود آورده است. در این پژوهش كه به شیوه مطالعه تحلیلی ـ انتقادی صورت گرفته، تلاش بر آن است تا ضمن تشریح و مرور انتقادی نظریه‌های غربی رفتار اخلاقی در حفاظت از محیط زیست، نظریات اخلاقی متفکران و اندیشمندان اسلامی نیز ارائه گردد. نظریه‌های مختلفی از سوی اندیشمندان غربی برای تشریح رفتارهای اخلاقی و غیر اخلاقی انسان‌ها در ارتباط با محیط زیست ارائه شده است، از قبیل نظریه کنش علّی (رفتار هدفمند)، رفتار برنامه‏ریزی‌شده، الگوی اجتماعی ـ روانشناسی رفتار نوع‏دوستانه شوارتز و نظریه ارزش ـ عقیده ـ هنجار استرن. علی‌رغم نشر و به کارگیری زیاد این نظریات رفتاری، این نظریات به دلیل غفلت از ورود متغیرهای اخلاقی، از قبیل هنجارهای اخلاقی و جهت‌گیری‌های ارزشی، مورد نقد می‌باشند. از سوی دیگر، اندیشمندان اسلامی و ایرانی در این زمینه نظریاتی ارائه داده‌اند که به نظر می‌رسد سازگاری بیشتری با اخلاقیات و روحیات جوامع اسلامی دارد. در این پژوهش به برخی از این نظریات اسلامی اشاره شده است. پیشنهاد می‏شود تا محققان اسلامی فعال در حوزه‌های فلسفه اخلاق و روانشناسی اخلاق، تلاش بیشتری جهت استخراج نظریه‌های رفتاری از منابع اسلامی داشته باشند و ضمن به کارگیری این نظریات در تحقیقات میدانی و اصلاح ساختاری آن‌ها، قدرت پیش‌بینی آن‌ها را بهبود دهند.

صیانت از محیط زیست سالم به عنوان یکی از حق‌های بنیادین بشر، از جمله تکالیف عمده دولت در جامعه محسوب می‌شود. کارکردهای دولت‌های امروزی، متأثر از اندیشه‌های حاکمیت مردم، تضمین حقوق بشر، رفاه اجتماعی و ایده حکمرانی مطلوب با رویکرد توسعه پایدار می‌باشد، بر این اساس هدف اساسی مقاله، بررسی تأثیر شاخصه‌های حکمرانی مطلوب در تضمین حق به محیط زیست سالم می‌باشد. مقاله با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، مفهوم و مؤلفه‌های حکمرانی مطلوب، ارتباط حق به محیط زیست سالم با حقوق بشر، تأثیرگذاری شاخصه‌های حکمرانی مطلوب در تضمین محیط زیست سالم، سلامتی انسان، بهره‌مندی کارآمد از مواهب طبیعت، جبران خسارات زیست محیطی را بررسی می‌نماید.

یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد با کاربردی‌نمودن مؤلفه‌های حکمرانی مطلوب در جامعه و تحقق کارویژهای دولت و با ساز و کارهای آموزش زیست‌محیطی، حق به محیط زیست سالم به نحو مؤثری مورد صیانت و حمایت قرار می‌گیرد.

زمینه و هدف: موضوع برچسب‌گذاری محصولات اصلاح‌شده ژنتیکی (Genetically Modified) مهم‌ترین موضوع بحث‌برانگیز در حوزه این محصولات می‌باشد. در واقع اختلاف دیدگاه‌ها بر سر این است که آیا الصاق برچسب بر روی این محصولات که بیانگر تراریخته‌بودن آن است، باید اجباری باشد یا این‌که تولیدکنندگان در این خصوص مختارند؟ ضرورت تبیین این موضوع در این است که مصرف‌کننده حق دارد بداند آیا محصولی را که خریداری می‌کند، به ‌صورت طبیعی تولید شده است یا در ساختار ژنتیکی آن تغییراتی صورت گرفته ‌است تا سپس دست به انتخاب آگاهانه محصول بزند. یکی از مناسب‌ترین شیوه‌های آگاه‌سازی مصرف‌کننده در این خصوص، الصاق برچسب حاوی تراریخته‌بودن بر روی محصول مورد نظر است. هدف از این پژوهش این است که با مقایسه دو سیستم برچسب‌گذاری ایالات متحده و اتحادیه اروپا، بهترین شیوه در خصوص برچسب‌گذاری محصولات تراریخته تبیین شود.

روش: روش تحقیق این مقاله از گونه توصیفی ـ تحلیلی است و اطلاعات مورد نظر با استفاده از فیش‌برداری گردآوری شده است، سپس اطلاعات مذکور با توجه به قوانین و مقررات نظام‌های حقوقی ایالات متحده و اتحادیه اروپا و نیز موافقت‌نامه‌های سازمان تجارت جهانی در خصوص برچسب‌گذاری محصولات تراریخته، مورد تحلیل قرار گرفته‌اند.

یافته‌ها: در حال حاضر در رابطه با برچسب‌گذاری محصولات تراریخته دو سیستم عمده وجود دارد. از یکسو قوانین ایالات متحده هیچ گونه الزامی را در خصوص برچسب‌گذاری این محصولات اعمال نمی‌نماید (برچسب‌گذاری اختیاری)، اما از سوی دیگر اتحادیه اروپا به طور سختگیرانه‌ای تولیدکنندگان را ملزم به برچسب‌گذاری محصولات مزبور می‌نماید (برچسب‌گذاری اجباری).

بحث و نتیجه‌گیری: نهایتاً آنچه از بررسی رویکردهای مختلف استنباط می‌شود، این است که با توجه به دو حق اساسی مصرف‌کننده، یعنی حق دانستن و نیز حق انتخاب، باید رویکرد اتحادیه اروپا، یعنی سیستم برچسب‌گذاری اجباری را، مناسب‌ترین شیوه موجود در خصوص برچسب‌گذاری محصولات تراریخته دانست.

علم پزشکی به عنوان یکی از علوم پراهمیت در تاریخ علم و حکمت تلقی می‌گردد. اهمیت این علم به نحوی است که حتی در روایات اسلامی از آن به عنوان یکی از دو علم اساسی یاد شده است. هدف از این پژوهش بررسی حقوق پزشکی با استفاده از آرای حکمای اسلامی (فارابی، ابن سینا و ملاصدرا) است. در این پژوهش سعی داریم با استفاده از مبانی علم‌النفس حکمای اسلامی نظیر دوبعدی‌بودن انسان، تأکید بر اصالت بعد روحی، تبیین ابعاد مختلف بعد روحی انسان و همچنین تبیین بعد جسمانی انسان به عنوان یک کلِ واحد، به بررسی حوزه‌های گوناگون پزشکی نوین در حوزه آنتولوژیک، متدلوژی و معرفت‌شناسی پرداخته شود. از نتایج این پژوهش می‌توان به علل عدم تشخیص واقعی بیماری توسط پزشکان در بستری معرفت‌شناسانه اشاره نمود. روش مورد استفاده در این پژوهش اسنادی ـ ‌‌تحلیلی است که با استفاده از متون حِکمی و فلسفی، آرای حکمای اسلامی مورد بررسی و تبیین واقع شده است.

رحم جایگزین، از جمله فناوری‌های نوین پزشکی در زمینه پاسخ به مسأله ناباروری است که در ارتباط با معانی مهمی از قبیل زن، مادری، خانواده و تولد قرار می‌گیرد و با خود مسائل عمیق قانونی، اجتماعی، روانشناسی، اخلاقی و... به همراه می‌آورد.

هدف این مقاله بررسی عمیق‌تر این مسأله در متن زندگی و روابط افرادی است که در این فرآیند مشارکت کرده و چالش‌ها را تجربه می‌نمایند، تا شناختی جامع‌تر از معانی، ضرورت‌ها و هزینه‌ها به دست آوریم.

بررسی حاضر از طریق مرور مقالات مرتبط با این موضوع و نیز کتب مختلف جامعه‌شناسی و روانشناسی درباره مسأله مادری، زن، خانواده و در نهایت، تحلیل ابعاد گوناگون این مسائل صورت گرفته است.

حضور یک کودک برای حفظ بنیان خانواده و عمیق‌ترکردن روابط اهمیت به سزایی دارد و «رحم جایگزین» یکی از روش‌های کمک باروری است که در پاسخ به این نیاز به وجود آمده است، اما استفاده از این روش هزینه‌هایی در زندگی افراد مشارکت‌کننده و روابط آن‌ها با یکدیگر خواهد داشت، از جمله امکان سوء استفاده از زنان فقیر و استثمار آنان، پاره‌پاره کردن تجربه مادری و تبدیل آن به چیزی شبیه امانت‌داری، ایجاد بحران‌های هویتی برای کودک و کم اعتبارکردن رابطه زناشویی.

بنابراین با توجه به تمامی مسائل گفته‌شده به نظر می‌رسد بهتر است که طی فرآیند استفاده از مادر جانشین، به سؤالاتی از قبیل ضرورت حضور یک کودک برای خانواده، اهمیت برخورداری زن و مرد در داشتن یك كودك سالم، را در برابر تمامی چالش‌ها و تعارض‌های حاصل از آن قرار دهیم و بر اساس این مقایسه، استفاده از این شیوه، را انتخاب كنیم.