بررسی جایگاه اختیار و عدالت اخلاقی در گستره عدالت اجتماعی اسلامی
مجله اخلاق زیستی- علمی پژوهشی,
دوره 7 شماره 24 (1396),
4 آبان 2017
,
صفحه 23-36
https://doi.org/10.22037/bioeth.v7i24.17622
چکیده
زمینه و هدف: عرصههای گوناگون عدالت اجتماعی در اسلام نیازمند ادبیات نظری قابلاستفاده در حوزه سیاستگذاری است. مبانی عدالت اجتماعی، مباحثی پایهای هستند که سازه نظریه عدالت، با توجه به آن بنیادها استوار میشود. مبانی اثرگذار عدالت اجتماعی را میتوان به دو دسته تقسیم کرد: اول مبانیای که تأثیر مستقیم و خاص دارند؛ دوم مبانیای که تأثیر غیر مستقیم و عام دارند. محور این نوشتار بررسی نقش دو مبنای اختیار و عدالت اخلاقی از مبانی انسانشناختی در عرصه عدالت اجتماعی است.
مواد و روشها: این جستار به روش توصیفی ـ تحلیلی و با مراجعه مستقیم به آیات و احادیث جایگاه دو مبنای یادشده را بررسی میکند.
یافتهها: اختیار از امتیازهای انسان در میان موجودات است. در اندیشه اسلامی انسان، از روی فطرت، عدالتجو و تحولخواه است و خود به اراده، قیام به قسط میکند و در عدالت اخلاقی نیز موصوف عدالت انسان است و انسان است که باید به صفت عدالت به عنوان فضیلت متخلق شود. کسی در حوزه اجتماعی میتواند بحث از عدالت و گسترش آن را طرح کند که خود نیز دارای وصف عدالت شده باشد، زیرا هیچ اندیشمندی نمیتواند این حقیقت را منكر شود كه موجودی كه حقیقتی ندارد، نمیتواند آن حقیقت را به دیگری بدهد.
نتیجهگیری: اختیار (آزادی انسان) و آزادگی (عدالت اخلاقی) انسان از مبانی خاص انسانشناختی عدالت اجتماعی است و ثمره دو مبنای آزادی و آزادگی انسان این است که تلقی اسلام درباره آزادی در پرتو رابطه انسان و خداوند تفسیر میشود. در این تلقی آزادی دارای مراتب است: در یک مرتبه آزادی به عنوان یک حق ناشی از انتخاب انسان است و در مرتبهای دیگر نبود موانع و وجود شرایط آن است و در مرتبهای دارای اهمیت افزونتر به عنوان ارزشی فینفسه است که با تحقق آن خود شکوفایی انسان و غایات من انسانی را به دنبال خواهد داشت. در هر سه مرتبه، آزادی انسان در چارچوب شریعت است، چراکه آزادی بشر در طول پذیرش ربوبیت پروردگار است. آزادی در مرتبه اول و دوم دارای ارزش ابزاری و در مرتبه سوم نیز اگرچه دارای ارزش فینفسه است، اما برترین ارزش و برترین فضیلت اجتماعی محسوب نمیشود.
- مبانی انسانشناختی؛ اختیار؛ عدالت اخلاقی؛ عدالت اجتماعی؛ اسلام
ارجاع به مقاله
مراجع
Gharavi Isfahani MH. Research in the assets. Qom: Islamic Publishers Office; 1995. p.17. [Arabic]
Mesbah Yazdi M. Teaching philosophy. Qom: Moassese Imam Khomeyni; 2008. p.88, 234. [Persian]
Khansari M. Formal Logic. Tehran: Agah; 2005. p.298. [Persian]
Islamic Information and Documentation Center. Fundamentals of jurisprudence. Qom: Islamic Culture and Science Research Center; 2011. p.215-216. [Arabic]
Ibne Asir. Al-Nehayah Fi Gharib al-Hadis. Reserch Taher Ahmad Zavi va Mahmod Mohmad Tanahi. Qom: Esmailiyan; 1986. Vol.3 p.190-191. [Arabic]
Ibn Manzour M. Lisan al-'Arab. Beirut: Dare Sader; 1989. p.430-433. [Arabic]
Ibn Fares. Mejam Mqayys Allaghah. Mktib al-Iielam al-Aslamy; 1999. Vol.11 p.246-248. [Arabic]
Raghib Isfahani H. Mufradat-e 'alfaz al-qur'an. Beirut: Dar al-Elm; 1991. p.552. [Arabic]
The Holy Quran. Maedeh:95; Taha: 123; Al Eimran: 18; Maedeh: 106; Anam: 152; Nisa': 58; Hujrat: 9; Alrahman: 9; Nahl: 90; Nisa': 135; Taha: 256; Kahaf: 29; Muzmal: 19; Iinsan: 3; Al Eimran: 64; Talaq: 1; 'Ahzab: 36; Raed: 11; Anam: 104; Hadid: 25; Nisa': 135; Naml: 90; Maedeh: 8; Anbia: 47; Alrahman: 7-9; Asra': 35; Shams: 9-10; Baqareh: 129.
Tamimi Amidi A. Ghurar al-Hikam va Durar al-Kalim. Qom: Dar al-Kitab al-Islami; 1989. p.225, 301. [Arabic]
Tabataba'i MH. Tafsir-e al-Mizan. Translated by Mousavi Hamedani SMB. Qom: Islamic Publishers Office. Vol.1 p.479; Vol.9 p.477; Vol.12 p.370-373. [Arabic]
Motahari M. Overview of the Basics of Islamic Economics. Tehran: Sadra; 1995. p.11-12. [Persian]
Imam Ali. Nahj al-Balaghah. Wisdom 235; Wisdom 437.
Zain al-Abedin A. Resaleh al-Hukhuk. Qom: Esmaeiliyn; 1985. p.71. [Arabic]
Ibn Nubikhat A. Al-Yakut fi Elm al-Kalam. Qom: Library Ayatollah Marashi Najafi; 2008. p.45. [Arabic]
Sheikh Sadukh. Faithfulness of the Faithful al-Amamiyah. p.396. [Arabic]
Seyyed Razi. Kasaes al-Aemah. Mashhad: Majma al-Bohout al-Islamiyah; 1985. Vol.3 p.125. [Arabic]
Sheikh Toosi M. Al-Etiqasad al-Hadi Eli Tarigh al-Rashad .Qom: Khayyam; 1979. p.114. [Arabic]
Bahrani M. Qawaeid al-Maram Fi Eilm al-Klam. Qom: Library Ayatollah Marashi Najafi; 1985. p.104. [Arabic]
Hali H. Kashf al-Morad Fi SharhEe Tajrid al-Aqatid. Qom: Publishing of the Religious Press Institute. p.346. [Arabic]
Muzaffar MR. Al-Qaeda Al-Amamiyeh. Qom: Ansarian Publications. p.121. [Arabic]
Avicenna. Al-Shefa (al-Mandegh). Qom: Library Ayatollah Marashi Najafi; 1984. p.221. [Arabic]
Mulla Sadra. Al-Shawahed al-barbouya. Tehran: Academic Publishing Center; 1982. p.663. [Arabic]
Mulla Sadra. Al-Hikma al-Muttaalieh Faye Asfar al-'Arbay al-Aqliah. Tehran: Hekmat Sadra Foundation; 2005. Vol.9 p.90-91, 494. [Arabic]
Mulla Sadra. Al-Mabda and Al-Mā'ad. Introduction and Correction of Ashtiani SJ. Qom: Islamic Propaganda Office; 1976. p.494. [Arabic]
Motahari M. Justice of God. Tehran: Sadra; 1993. p.56-57. [Persian]
Motahari M. Twenty Speeches. Tehran: Sadra; 2007. p.11, 15. [Persian]
Javadi A. Philosophy of Human Rights. Qom: Asra Publishing Center; 1997. p.199. [Persian]
Mesbah Yazdi M. Ethics in the Qur'an. Qom: Moassese Imam Khomeyni; 2013. p.128-129. [Persian]
Mesbah Yazdi M. Islamic Legal Theory. Qom: Moassese Imam Khomeyni; 2002. p.141, 147. [Persian]
Statement by the Supreme Leader at Tarbiat Modarres University; 1998.
Hosani S. Concept and essence of social justice with Islamic approach. Islamic Economics Journal 2012; 11(44): 15-40. [Persian]
Nabavi SA. The Position of Social Justice Strategies and Foundations in the Islamic Model of Iran Progress. Tehran: Publishing a progress pattern; 2015. p.20-21. [Persian]
Marami A. A comparative study of the concept of justice (from the perspective of Motahari, Shariati, Sayed Qutb). Tehran: Publication of the Center for Islamic Revolution Documents; 2000. p.168-169. [Persian]
Vaezi A. Normative Approach to Freedom in Islam.The Fourth Meeting of Strategic Thought, Freedom. Tehran: Developing an Evolution Model; 2013. p.5, 393, 401-402, 405. [Persian]
Muhammadi Ry Shahri M. Mizan al-Hakamah. Qom: Dar al-Hadith; 1997. Vol.2 p.351. [Arabic]
Khamenei S. The Study of the Dimensions of the Islamic State. Proceedings of the Third and Fourth Islamic Thought Conferences. Tehran: Amir Kabir; 1990. p.45. [Persian]
Motahari M. Spiritual speeches. Tehran: Sadra; 1995. p.12-13, 16. [Persian]
Motahari M. Full Man. Tehran: Sadra; 2014. p.347. [Persian]
Motahari M. Masterpieces of Motahhari. Tehran: Sadra; 2000. p.96-97. [Persian]
Erbeli A. Kashf al-Ghommah. Tabriz: Bani Hashemi; 2003. p.348. [Arabic]
Abn Maskawaih A. Tahdhyb al-Akhlaq va Tathir al-Aeraq. Qom :Bidar; 1994. p.108. [Arabic]
Ghazali M. Kimyati Sa'adat. Tehran: Entasharat Peyman; 2004. p.460. [Persian]
Tusi KN. Ethics of Nasseri. Tehran: Kharazmi Publishing House; 1995. p.20, 110. [Persian]
Naraghi M. Jamie al-Saeadat. Beirut: Al-Alami Institute of Public Affairs; 1904. p.52. [Arabic]
Shabbir A. The Ethics. Translated by Jabarn M. Qom: Hajrat; 2006. p.32. [Persian]
Moosavi Khomeini R. Sharhe Hadith Aghl va Jahl. Tehran: Institute for the Regulation and Publication of Imam Khomeini; 2003. p.130, 148, 150. [Persian]
Moosavi Khomeini R. Sayyah Imam. Tehran: Institute for the Regulation and Publication of Imam Khomeini; 2005. Vol.8 p.317. [Persian]
Syed Qutb. Justice in Islam. Translated by Khusro Shahi SH, Grami MA. Qom: Anthropat Darlafkar; 1980. p.85. [Persian]
Javadi A. The Right and duty in Islam. Qom: Asra Publishing Center; 2015. p.211. [Persian]
Mesbah Yazdi M. Islamic Ethics. Qom; Moassese Imam Khomeyni; 2014. p.119-121. [Persian]
Muhammadi Ry Shahri M. Leadership in Islam. Qom: Dar al-Hadith; 1997. p.197. [Persian]
- چکیده مشاهده شده: 181 بار
- PDF دانلود شده: 50 بار