تحلیل نظریه رشد اخلاقی کولبرگ با رویکرد قرآنی
مجله اخلاق زیستی- علمی پژوهشی,
دوره 2 شماره 6 (1391),
24 September 2016
,
صفحه 11-48
https://doi.org/10.22037/bioeth.v2i6.13987
چکیده
مقدمه: مساله"رشد اخلاقی" در طول قرنها از مهمترین مسایل اجتماعی مورد توجه بوده است. قرآن به عنوان کاملترین کتاب راهنمای بشر دربردارنده بحثهای عمیق اخلاقی است. مسائل اخلاقی در زمان ما اهمیت ویژهای دارد، چراکه نظریهپردازان مختلفی هریک بنابر زمینه ایدئولوژیکی و فرهنگی، در این زمینه نظریهپردازی نمودهاند و اکثریت آنها نتوانستهاند از زندگی عرفی انسان فراتر رفته و بنیانهای روحانی و عقلانی و انگیزشی در اخلاق را که ریشه در خلقت الهی و فطرت آدمی دارد، مورد توجه قرار دهند. مطالعه و بررسی رشد اخلاقی از دیدگاه اسلامی و مبتنی برقرآن کریم نیازمند بررسی گسترده و از ابعاد مختلف میباشد. در این مطالعه سعی شده است بهعنوان مقدمه و ورود در این مبحث عظیم، نظریه رشد اخلاقی کولبرگ با رویکرد قرآنی مورد بررسی قرار گیرد.
روش کار: این مطالعه از نوع مطالعات مروری است که با بهرهگیری از مطالعات کتابخانهای و اینترنتی انجام شده است و منابع مرتبط با موضوع استخراج گردیده و مورد بررسی قرار گرفته است.
یافتهها: از ديد قرآن، انسان در طول زندگي از مراحلي با ويژگيهاي مخصوص آن مرحله ميگذرد و اين ديدگاه در نظريه رشد شناختي و اخلاقي روانشناسان معاصر از جمله پياژه وكولبرگ نیز مطرح شده است. از منظرکولبرگ مراحل رشد اخلاقي ثابت و بدون تغيير هستند و استدلال و داوريهاي اخلاقي با جنبههاي شناختي ارتباط دارد. اما از نظر اسلام قوانین واحکام اخلاقی مطلق و واقعی هستند و از این رو در برخی موارد نظریات روانشناسان غربی کاملاً متفاوت و حتی متضاد با رویکرد اسلامی است. از جمله اینکه روانشناسان غربی، به تمامیت رشد اخلاقی انسان کمترتوجه دارند و یا چنان متمرکز بر سطوح پایین تحول اخلاق آدمی هستند که سطوح متعالی روحانی و عقلانی در اخلاق را نادیده میگیرند.
نتیجهگیری: مهمترین انتقاد به نظریه رشد اخلاقی کولبرگ این است که تا حدی ماهیت چندبعدی حوزه اخلاق را نادیده گرفته است و دچار محدودیتها و ضعفهای نظری است. اتکاء به نظریههای روانشناسی و ابزارهای تهیه شده برای سنجش رشد اخلاق در غرب، با فرهنگ دینی و ملی ما کاملاً تطابق ندارد. هرچند در زمینه مباحث رشد اخلاقی از دیدگاه قرآن، کتب ارزشمندی در منابع شیعی یافت میشود، اما مطالعات کمی در زمینه بررسی و نقد نظریههای نشأت گرفته از ذهن روانشناسان غربی با رویکرد قرآنی یا اسلامی انجام شده است. بنابراین لازم است که دانشمندان ایرانی به تولید دانشهای مبتنی بر بنیادهای دینی و حکمت و فرهنگ اسلامی ـ ایرانی روی آورند.
- رشد اخلاقی؛ کولبرگ؛ قرآن؛ قضاوت اخلاقی؛ رفتار اخلاقی
ارجاع به مقاله
مراجع
مکارم شیرازی. ناصر. (1389ش.). اخلاق در قرآن. (سه جلدی). ج 1. چاپ دوم. قم: مدرسه الامام علیبن ابیطالب(ع). ص 15. 16. 25-24. 39. 105-104. 236-230.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن.(1383ش.). دایره المعارف قرآن کریم. (هشت جلدی). ج 2. چاپ دوم. قم: موسسه بوستان کتاب قم.
Reinhart, KA.(2002). Ethics and the Quran. Encyclopedia of the Quran. vol [2]. Brill, Leiden –Boston. 55-79.
ثقهالاسلام. طاهره؛ رضایی. امیدوار؛ خوشکار. علی؛ موسوی. مریمالسادات. (1387ش.). رشد اخلاق در انسان از دیدگاه دانشمندان اسلامی و روانشناسان جدید. فصلنامه اخلاق پزشکی. شماره سوم. 141 تا 155.
کریمی. یوسف. (1375ش.). روانشناسی اجتماعی: نظریهها. مفاهیم و کاربردها. تهران: ارسباران.
علامه طباطبایی، محمدحسین. (1360ش.). تفسیر المیزان. (ترجمه محمدباقر موسوی همدانی). (بیست جلدی). ج 1. 558 و 355 تا 360.
جهانگیرزاده، محمدرضا. (1390ش.). دیدگاههای شناختی تحولی در رشد اخلاقی. فصلنامه معرفت اخلاقی. شماره چهارم. 101-122.
سیف، سوسن؛ کدیور، جمیله؛ و همکاران (جمعی از مولفان). (1390ش.). روانشناسی رشد. (دو جلدی). ج 1. چاپ بیست و دوم. تهران: انتشارات سمت. 224.
لطفآبادی، حسین. (1384ش.). نقد نظریههای رشد اخلاقی پیاژه و گولبرگ و باندورا و ارائه الگویی نو برای پژوهش در رشد اخلاقی دانشآموزان ایران. فصلنامه نوآوریهای آموزشی. شماره 11. 76 تا 104. قابل دستیابی از سایت www.Lotfabadi.com.
Santrock, J. W. (2001). Child development. 6th Edition. Toronto: McGrawHill.
Grusec, J. E., Kuczynski, L. E. (Eds.). (1997). Parenting and children's internationalization of values: A handbook of contemporary theory. New York: John wiley & Sons.
Shaffer, David R. (1996). Developmental psychology: Childhood and adolescence. Fourth Edition. Boston: Brooks/Cole.
Piaget, Jean (1932). The moral judgement of the child. New York: Harcourt.
Crain, W.C. (1985). Theories of Development: Concepts and Applications. Prentice-Hall. 118-136.
Kohlberg, L. (1958). The development of modes of moral thinking and choice in the years 10 to 16. Unpublished doctoral dissertation, University of Chicago.
Kohlberg, L. (1969). Stage and sequence: The cognitive-developmental approach to socialization theory and research. Chicago: Rand McNally.
Kohlberg, L, Gilligan, C. (1971). The adolescent as a philosopher: The discovery of the self in a post-conventional world. Daedalus.100.1051-1086.
Kohlberg, L. (1976). Moral stages and moralization: The cognitivedevelopmental approach. In T. Lickona (Ed.), Moral development and behavior. New York: Holt, Rinehart & Winston.
Kohlberg, L. (1981). The philosophy of moral development. New York: Harper & Row.
Kohlberg, L. (1986). A current statement on some theoretical issues. In S. Modgil & C. Modgil (Eds.), Lawrence Kohlberg. Philadelphia: Falmer.
کیلن، ملانی؛ اسمتانا، جودیت. (1389ش.). رشد اخلاقی. (ترجمه محمدرضا جهانگیرزاده قمی و علیرضا شیخ شعاعی و سیدرحیم راستی تبار). (دو جلدی). ج 1. چاپ اول. قم: مرکز اخلاق و تربیت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. 70 و 72 و 148 و 106و 180.
Kohlberg, L., & Hersh, R. H. (1977). Moral development: A review of the theory. Theory Into Practice, 16(2), 53-59.
میرلو، محمدمهدی. (1387ش.). مقاله فیلسوفان کوچک اخلاق. سایت جام جم.
ثقه الاسلام کلینی، محمد بن یعقوب. (1374ش.). اصول کافی. (ترجمه و شرح فارسی محمدباقر کمرهای). (6 جلدی). جلد 3. 66.
حضرت امیرالمومنین علی بن ابیطالب(ع). (1389ش.). نهج البلاغه.(ترجمه مرحوم محمد دشتی). دفتر تبلیغات اسلامی. چاپ دوازدهم. قم: انتشارات اشکذر. نامه 31. 368 تا 383. نامه 53. 402 تا 421.
حجازی، فخرالدین. (1340ش.). چهاربنیان. تهران: انتشارات بعثت. 39.
صادقی، سیدمحمد. (1357ش.). پرتوی از انوار نهجالبلاغه. چاپ اول. تهران: نشر زیتون. 189.
شیخشعاعی، علیرضا. (1387ش.). نگاهی به کتاب نظریههای سکولار و مذهبی در رشد اخلاقی. فصلنامه روانشناسی در تعامل با دین. شماره دوم. 165 تا 176.
باقري، خسرو. (1380ش.). نگاهي دوباره به تربيت اسلامي. چاپ هفتم. تهران: انتشارات مدرسه.
مکارم شیرازی، ناصر. (1389ش.). اخلاق در قرآن. (سه جلدی). ج 2. چاپ دوم. قم: مدرسه الامام علیبن ابیطالب(ع).
مکارم شیرازی، ناصر. (1389ش.). اخلاق در قرآن. (سه جلدی). ج 3. چاپ دوم. قم: مدرسه الامام علیبن ابیطالب(ع). 23.
علامه طباطبایی، محمدحسین. (1360ش.). تفسیر المیزان. (ترجمه محمدباقر موسوی همدانی). (بیست جلدی). ج 18. 172.
جوادی آملی، عبدالله. (1388ش.). مبادی اخلاق در قرآن. چاپ هفتم. قم: مرکز نشر اسراء. 119 و 239.
جوادی آملی، عبدالله. (1390ش.). مراحل اخلاق در قرآن. چاپ یازدهم. قم: مرکز نشر اسراء. 344 .
سجادی، سید ابراهیم. (1378ش.). شهید مطهری و دیدگاههای تربیتی قرآن. پژوهشهای قرآنی. شماره 17 و 18. 74 تا 117.
کوشا، غلام حیدر. (1389ش.). نقش دین در تثبیت پایگاههای اخلاق. معرفت اخلاقی. شماره اول. 23 تا 44.
علاءالدین، سیدمحمدرضا. (1389ش.). قرآن روانشناسی و علوم تربیتی نقش دین در احیاء تثبیت و رشد اخلاق از منظر قرآن. فصلنامه کوثر. شماره 34. 63 تا 69.
دهخدا، علي اكبر. لغت نامه. ذيل واژه انگيزه
حسيني، سيد اكبر. (1383ش.). واقع گرايي اخلاقي در نیمه قرن بیستم. قم. 40.
مطهري، مرتضي. (1370ش.). بيست گفتار. چاپ هفتم. قم: صدرا.
مطهري، مرتضي. (1372ش.). فلسفه اخلاق. چاپ یازدهم. قم: صدرا. 194 تا 195.
سیف، سوسن و دیگران. (1377ش.). روانشناسی رشد. (دو جلدی). ج 1. چاپ هشتم. تهران: سمت. 120 تا 122.
آقاتهرانی، مرتضی؛ ساجدی، ابوالفضل؛ بیریا، ناصر؛ زارعان، محمدجواد؛ مصباح، علی؛ رهنما، سیداحمد؛ و همکاران. (1390ش.). روانشناسی رشد: با نگرش به منابع اسلامی. تهران: سمت. 1104.
روبیژک، پل. (1388ش.). اخلاق نسبی است یا مطلق (1). (ترجمه سعید عدالت نژاد). مجله نقد و نظر. شماره 13.
کریمی، عبدالعظیم. (1390ش.). مراحل شکلگیری اخلاق در کودک (با تأکید بر رویکردهای تحولی). چاپ سوم. تهران: عابد. 199.
رهنما، سیداحمد؛ بیریا، ناصر؛ مصباح، علی. (1374ش.). روان شناسي رشد با نگرش به منابع اسلامي. (دو جلدی). ج 2. چاپ اول. دفتر همکاري حوزه و دانشگاه. تهران: سمت.
کیلن، ملانی؛ اسمتانا، جودیت. (1389ش.). رشد اخلاقی. (ترجمه محمدرضا جهانگیرزاده قمی و علیرضا شیخ شعاعی و سیدرحیم راستی تبار). (دو جلدی). ج 2.چاپ اول. قم: مرکز اخلاق و تربیت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. 559 و 596 و 670.
لطف آبادی، حسین. (1380ش.). روانشناسی رشد اخلاقی ارزشی و دینی در نوجوانی و جوانی قسمت اول. حوزه و دانشگاه. شماره 29. 61 تا 96. قابل دستیابی از سایت www.Lotfabadi.com.
الرود، فردریک ای. (1381ش.). فلسفههای معاصر تربیت اخلاقی. (ترجمه حسین کارآمد). ماهنامه معرفت. شماره 61. 71 تا 85.
لطف¬آبادی، حسین. نوروزی. وحیده. (1383ش.). نظریه¬پردازی و مقیاس¬سازی برای سنجش نظام ارزشی دانش¬آموزان نوجوان ایران. فصلنامة علمی- پژوهشی نوآوریهای آموزشی. شمارة ٧. ٣٣ تا ٥٨ و ١٤٣ تا ١٦٠.
کبیری، زینب؛ معلمی، حسن. (1388ش.). مبانی و شیوههای تربیت اخلاقی در قرآن کریم از دیدگاه علامه طباطبایی. معرفت اخلاقی. شماره اول. 67 تا 90.
لطفآبادی، حسین؛ نوروزی، وحیده؛ حجتزاده، فرحناز؛ حسینی، نرگس؛ هداوندخانی، فاطمه؛ تبریزی، سمیرا؛ سالاری، هاجر؛ قلخانی، زری؛ عبدالمحمدی، کبری؛ جهانبخش اصلی، نکیسا. نظریه پردازی و آزمونسازی برای سنجش رشد اخلاقی کودکان. نوجوانان و جوانان. 231 تا 258. قابل دستیابی از سایت www.Lotfabadi.com و http://lotfabadi.net/2-Theory-making-And-Evaluation-Development-for-Assessment-of-Moral-Development.pdf
- چکیده مشاهده شده: 2918 بار
- PDF دانلود شده: 1763 بار