https://journals.sbmu.ac.ir/mh/issue/feedمجله تاریخ پزشکی2021-02-12T16:30:27+00:00DR. Mahmood Abbasitarikh@sbmu.ac.irOpen Journal Systems<p dir="RTL"><strong>مجله تاریخ پزشکی</strong><em><strong> </strong></em>دارای رتبه علمی پژوهشی از کميسيون نشريات علوم پزشکی کشور یک مجله الکترونيکی است که به زبان فارسی به همراه چکيده انگليسی با دسترسی آزاد (open access) منتشر کننده مقالات حوزههای تاریخ پزشکی، تاریخ دندانپزشکی، تاریخ داروسازی، طب سنتی، جامعهشناسی پزشکی و سایر موضوعات مرتبط میباشد. هدف مجله تاریخ پزشکی<em><strong> </strong></em>معرفی دانشمندان و حکیمان بزرگ و نوآوریهای ایشان در عرصه پزشکی، معرفی آثار ارزشمند پزشکی و دارویی کهن، معرفی جریانهای مهم پزشکی و معرفی احیای میراث مکتوب پزشکی در راستای بازشناسایی تاریخ پزشکی تمدن بزرگ ایرانی – اسلامی می باشد. </p> <div id="custom-2"> <h3>بانک ها و نمایه نامه ها</h3> <ul> <li class="show" dir="RTL"><a href="https://scholar.google.com/citations?user=Qagyu34AAAAJ&hl=en&authuser=5">گوگل اسکالر</a></li> <li class="show" dir="RTL"><a href="https://scholar.google.com/citations?user=Qagyu34AAAAJ&hl=en&authuser=5">پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (SID)</a></li> <li class="show" dir="RTL"><a href="http://ecc.isc.gov.ir/showJournal/4873">پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)</a></li> <li class="show" dir="RTL"><a href="http://www.magiran.com/magtoc.asp?mgID=6084&Number=36">Magiran</a></li> </ul> </div> <div id="pageFooter"> <p dir="RTL"><strong>مجله تاریخ پزشکی</strong> تحت لیسانس CC BY-NC 4.0 منتشر می شود. این مجله توسط مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی منتشر می شود.چاپ مقالات در این نشریه کاملا <strong>رایگان</strong> است.</p> </div> <p dir="RTL">نويسندگان محترم می توانند مقالات خود را از طريق آدرس اختصاصی مجله <a href="http://ojs2.sbmu.ac.ir/me">http://journals.sbmu.ac.ir/mh</a> ارسال نمايند. مقالاتی که با چارچوب موضوع مجله مرتبط نباشند، قابل چاپ نخواهند بود. تمامی نويسندگان مقاله، مسوول تمامی مراحل تحقیق و نتایج که بیان کردهاند، می باشند.مقالات ارسالی در ابتدای ، برای اعمال <strong>سیاست های منع سرقت ادبی</strong>، در پایگاه های معتبر و مورد قبول وزارتین بررسی و مشابهت یابی خواهد شد.</p> <p dir="RTL">مجله<strong> انواع مقالات</strong> زیر را در بر میگیرد:</p> <p dir="RTL">مقاله اصیل/ تحقیقاتی (Original Article)</p> <p dir="RTL">مقاله مروری (Review Article)</p> <p dir="RTL">نامه به سردبیر (Letter to Editor)</p> <p dir="RTL">سخن سردبیر (Editorial)</p> <p dir="RTL">دیدگاه (Commentary)</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL"> </p>https://journals.sbmu.ac.ir/mh/article/view/33640بررسی نقش تغییرات آب و هوا در مکانیابی و ساخت بنا از دیدگاه طب سنتی2021-02-11T09:04:25+00:00وحیده رحیمی مهرYEKTA.RAHIMI@YAHOO.COM<p><strong>زمینه و هدف: </strong>در دیدگاه طب، یکی از مهمترین عامل مؤثر بر کیفیت هوای محیط و سلامت انسان، چگونگی وضعیت جغرافیایی است و برای مکانیابی محل سکونت به عوامل محیط طبیعی بهعنوان عاملی اثرگذار بر مزاج اقلیم و سکنه توجه شده است. بنابراین هدف این پژوهش تبیین عوامل مؤثر بر تغییرات آب و هوای منطقه، توصیههای طب سنتی برای مکانیابی و تعیین حدود اقلیمهای هفتگانه از دیدگاه طب سنتی است.</p> <p><strong>مواد و روشها: </strong>این مطالعه یک تحقیق کیفی بر اساس روش تحلیلی - توصیفی و بر پایه اسناد و منابع معتبر کتابخانهای است. به طوری که ابتدا منظور از تغییرات هوا در طب بیان گردیده و سپس عوامل مؤثر در تغییر آب و هوا و مکانیابی، با استفاده از منابع تاریخی مانند قانون، ذخیره خوارزمشاهی، مفرحالقلوب و نرمافزار جامع طب سنتی نسخه 5/1 مورد بررسی قرار گرفته است</p> <p><strong>یافتهها: </strong>عناصر محیطی مؤثر بر مکانیابی با تأثیر گذاشتن بر دو اصل مهم طب سنتی یعنی هوا و اعراض نفسانی باعث تغییرات در زنجیره امور طبیعیه شده و بر سلامتی انسان تأثیر میگذارد به گونهای که همه عوامل و عناصر محیطی به دلیل دارا بودن مزاج خاص، بر افراد تأثیر گذاشته و با اثرگذاری بر تعادل جسم و روان انسان، تغییر افعال که هدف نهایی و آخرین زنجیره امور طبیعیه میباشد را باعث میگردند.</p> <p><strong>نتیجهگیری: </strong>به نظر میرسد که معماری به شیوه عمل معماری همساز با اقلیم با توجه به لایههای اقلیمی مورد توجه طبیبان بوده است. همچنین در میان فاکتورهای مؤثر در مکانیابی، عامل باد بهعنوان عاملی واسط بر سایر عوامل تأثیر مستقیم دارد و عنصر باد نقش بیشتری نسبت به سایر عوامل دارد. بنابراین توجه به جغرافیای پزشکی در انتخاب محل سکونت و ساخت بنا میتواند نقش مثبتی ایفا نماید و به ایجاد فضای سلامت محور کمک نماید.</p>2021-02-07T04:32:52+00:00حق نشر 2021 مجله تاریخ پزشکیhttps://journals.sbmu.ac.ir/mh/article/view/32233خوانشی بر شیوه مصورسازی نسخه پزشکی «تحفهالمؤمنین» (موجود در کتابخانه کنگره ملی آمریکا)2021-02-11T09:05:06+00:00لیلا رضاییانleily.rzn@gmail.comفهیمه زارع زادهf.zarezadeh@modares.ac.ir<p><strong>زمینه و هدف:</strong> تاریخ تصویرسازی نسخ پزشکی مملؤ از نگارههایی در باب علم تشریح، کالبدشناسی بدن انسان و حیوان، ریختشناسی گیاهان و فرم ابزارآلات جراحی است. در این میان، نسخهای که فارغ از چنین روشهای متداول مصورسازی، صحنههایی روایی از طبابت و درمان مبتنی بر گیاهان دارویی را دربر دارد، تحفهالمؤمنین است. نسخهای که پژوهش حاضر را بر آن داشته تا با مداقه در ویژگیهای بصری نگارههایش، شناختی درباره نحوه روایتپردازی آنها و ترجمان تصویریشان به تبعیت از ماهیت علمی متن اثر ایجاد کند.</p> <p><strong>مواد و روشها:</strong> اساس انجام پژوهش بر روش توصیفی ـ تحلیلی همراه با تفسیر کیفی دادههای تصویری استوار میباشد و گردآوری دادهها با استناد به منابع معتبر کتابخانهای ـ الکترونیکی و مراجعه به سایت کتابخانه کنگره ملی آمریکا صورت پذیرفته است.</p> <p><strong>یافتهها:</strong> علیرغم روایینبودن نوشتارها، تأویلپذیری و وجود لایههای عمیق علمی ـ معنایی در متن نسخه، هنرمند نهتنها شیوهای سخت و پیچیده را انتخاب نکرده، بلکه به نحو واقعگرایانهای سعی نموده تا در تطابق با آنها به آفرینش نگارهها بپردازد. نگارههایی که برای مخاطب خوانشی سهلالوصول و قابل درک داشته باشند. بدینمنظور و در راستای وفاداری به متن اثر که هم ستایش به درگاه احدیت (معنویت) و هم دستورالعملهایی طبی را بیان داشته، وی هنرهای تذهیب و نگارگری را جهت تصویرگری برگزیده تا با ایجاد نوعی قرابت دیداری بتواند بر هر دو وجه سلامت روح و جسم تأکید کند.</p> <p><strong>نتیجهگیری:</strong>برآیند کلی پژوهش بر غلبه فرمهای ساده، بهرهگیری از ترکیببندی پویا و متمرکز، پرسپکتیو با نقاط کانونی متنوع، گونههای رنگی متباین، مکمل و سرد و گرم و اهمیتبخشی به تصویر شخصیتهای پزشک و بیمار در مرکز کادر یا نقطه طلایی نگارهها دلالت دارد، چنانکه این عناصر و کیفیات بصری موجبات دریافت زیباشناسانهای رادر باب نحوه درمان و طبابت به گونهای واقعی برای مخاطب رقم میزنند. </p>2021-02-09T00:00:00+00:00حق نشر 2021 مجله تاریخ پزشکیhttps://journals.sbmu.ac.ir/mh/article/view/32671بررسی تأثیر ساختار زیستمحیطی بغداد بر بیماری و مرگومیر در دوره (اول) خلافت عباسیان2021-02-11T16:30:25+00:00شکراله خاکرندkhakrand66@yahoo.comزینب کریمیzeinabkarimi3197@gmail.com<p><strong>زمینه و هدف:</strong> بغداد از شهرهای مهم تمدن اسلامی بوده است که در زمان منصور عباسی ساخته شد و چندین قرن پایتخت عباسیان بوده است. این شهر از نظر ساختار زیستمحیطی مشکلاتی داشته است که در گسترش عوامل بیماریزا و مرگومیر در این شهر نقش زیادی داشته است. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه ساختار زیستمحیطی بغداد و عوامل بیماریزا و تأثیر در مرگومیر این شهر صورت گرفته است.</p> <p><strong>مواد و روشها: </strong>مواد اصلی این پژوهش دادههای منابع تاریخ اسلام است که شامل منابع تاریخی، کتابهای جغرافیایی و متون تاریخ پزشکی بوده است. همچنین از پژوهشهای جدید صورت گرفته درباره اوضاع اجتماعی عباسیان در قالب مقالات استفاده شده است. روش تحقیق در این پژوهش، تاریخی - تحلیلی است؛ جمعآوری اطلاعات به روش کتابخانهای انجام شده است.</p> <p><strong>یافتهها:</strong> به نظر میرسد موقعیت جغرافیایی بغداد همیشه عامل رونق و رشد کشاورزی و آبادانی نبوده است بلکه ساختار زیستمحیطی این شهر از قبیل: شرایط جوی در گسترش عوامل بیماریزا و تلفات انسانی ساکنان پایتخت خلافت عباسی نقش زیادی داشته است.</p> <p><strong>نتیجهگیری:</strong> در این مقاله به بررسی تأثیر ساختار زیستمحیطی بغداد در دوره اول عباسی میپردازیم. ابتدا اهمیت جغرافیایی پزشکی بیان شده است سپس نقش ساختار زیستمحیطی بغداد در شیوع بیماریها و عاملی که سبب تلفات انسانی در دوره عباسی بوده است را مورد بررسی و تحلیل قرار دادهایم.</p>2021-02-11T07:56:22+00:00حق نشر 2020 مجله تاریخ پزشکیhttps://journals.sbmu.ac.ir/mh/article/view/32418معرفی و بررسی رسالۀ عرایسالجواهر و نفائسالاطایب از دیدگاه طب سنتی2021-02-11T16:30:25+00:00سیده مریم پورصالح امیریMaryamamiri867@gmail.com<p><strong>زمینه و هدف:</strong> رسالۀ عرایسالجواهر و نفایسالاطایب از رسالههای ارزشمند قرن هفتم هجری قمری میباشد که شهرت تامی در بین رسالههای علوم و فنون زمان خویش یافته است. این رساله با پرداختن به سه موضوع احجار، اطایب و کاشیگری حاوی موضوعات متنوع و متفاوتی میباشد که آن را مفترق از رسالههای طبی ساخته است. با توجه به ابعاد طبی رساله که تاکنون مورد نظر قرار نگرفته، این پژوهش بر آن است تا به معرفی، تحلیل، استنتاج و تقسیمبندی کلیات طبی از این رساله بپردازد.</p> <p><strong>مواد و روشها: </strong>این مطالعه با استفاده از روش کتابخانهای و اسنادی به مقایسۀ رسالۀ عرایس با مهمترین رسالههای احجار و عطرنامههای پیش از آن پرداخته، سپس به تحلیل و تجزیه هر بخش و استنتاج یافتهها پرداخته است.</p> <p><strong>یافتهها:</strong> در هر دو قسم رساله؛ احجار (سنگها) و اطایب (عطرها) پس از معرفی و ذکر خصوصیات به بیان خواص طبی بر اساس فلسفۀ طبیعیات و منطق که بنیان طب سنتی میباشد پرداخته شده است. نیز باورهای عامیانۀ طبی از بخشهای قابل توجه در این رساله میباشد.</p> <p><strong>نتیجهگیری:</strong> با توجه به مباحث رساله میتوان سه رویکرد طبی؛ درمانگری بر اساس طب سنتی، باورهای عامیانۀ طبی و خواص جادودرمانی احجار، فلزات و اطایب را بر اساس ارائۀ شواهدی از نسخۀ عرایسالجواهر دریافت. تناسب رویکردهای مزبور با نحوۀ بهکارگیری احجار از نتایج دیگر این تحقیق میباشد.</p>2021-02-11T16:03:27+00:00حق نشر 2021 مجله تاریخ پزشکیhttps://journals.sbmu.ac.ir/mh/article/view/32335سابقه موميایی در ایران؛ماهیت، منشاء و کاربرد آن2021-02-12T16:30:27+00:00مهدي عليجانيmeal1351@gmail.comمحبوبه شرفیsharafi48@yahoo.com<p><strong>زمینه و هدف: </strong>مومیا نوعی ماده معدنی است که از دیرباز در ایران کاربرد دارویی داشت و بیشتر در درمان شکستگی استخوانها و زخمها به کار میرفت. درباره کاربردهای درمانی آن در پزشکی نوین پژوهشهایی انجام شده، ولی درباره نامگذاری، جنس و ترکیب، منشاء، معادن، تجارت، باورهای عامیانه و نیز کاربرد درمانی تاریخی مومیا پژوهشی انجام نشده است. این پژوهش تلاش دارد به همه این موارد در یک روند تاریخی بپردازد تا ماهیت این ماده روشن و ابهامات در مورد آن رفع شود.</p> <p><strong>مواد و روشها: </strong>اين پژوهش با روش توصيفي تحلیلی به بررسي همه جنبههای مومیا در ایران پرداخته و در آن علاوه بر منابع کتابخانهای، آخرین مقالات و نتایج آزمایشهای علمی جدید نیز بررسی شده است.</p> <p><strong>یافتهها: </strong>يافتهها نشان ميدهد مومیا یک نام ایرانی است و مومیایی ایرانی نیز از مرغوبیت زیادی برخوردار و در دورههایی جزو محصولات صادراتی ایران بود. بیشتر معادن آن در ناحیه جنوبی ایران بهویژه فارس قرار داشت. این ماده کالایی بسیار قیمتی بود و در درمان اغلب بیماریها بهویژه شکستگیها، کوفتگیها، درمان زخمها و غیره از آن استفاده و در باور مردم دارویی معجزهآسا تلقی میشد.</p> <p><strong>نتیجهگیری: </strong>برخی کاربردهای درمانی مومیا در درمان شکستگیها و زخمها، مشکلات گوارشی و سرطان پستان با آزمایشهای جدید علمی اثباتشده، ولی در یک نتیجه کلی باید گفت در قدیم درباره خواص درمانی آن بسیار غلو میشده است.</p>2021-02-11T16:34:34+00:00حق نشر 2021 مجله تاریخ پزشکیhttps://journals.sbmu.ac.ir/mh/article/view/30739پزشکان یهودی همدان و نقش آنان در توسعه پزشکی این شهر (از اواخر قاجاریه تا پایان دوره پهلوی)2021-02-11T16:30:25+00:00رضا کرمیr.karami6969@gmail.com<p><strong>زمینه و هدف: </strong>حرفه پزشکی در همدان از دیرباز عمدتاٌ در قبضه یهودیان بوده است و آنان بودند که در این علم به تبحر دست یافته و توانستند در کنار مسلمین نقش ویژهای را در عرصه پزشکی این شهر ایفا کنند. با توجه به محدودیتهای اقلیتهای مذهبی در جامعه اسلامی، به نظر میرسد روی آوری یهودیان به حرفه پزشکی راهحلی برای برونرفت از شرایط موجود و ارتقای جایگاه آنان با هدف رفع نیاز جامعه اسلامی و عاملی برای کسب درآمد بوده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی علل اقبال یهودیان همدان به حرفه پزشکی و نقش آنان در توسعه پزشکی این دیار از اواخر قاجار تا پایان دوران پهلوی به فرجام رسیده است. با عنایت به اینکه تاکنون در این زمینه تحقیق مستقلی صورت نگرفته پژوهش حاضر میتواند راهگشای محققین تاریخ پزشکی در پاسخ به مجهولات ذهنی در این باب باشد.</p> <p><strong>مواد و روشها: </strong>این پژوهش با نگرشی تاریخی و به یاری منابع کتابخانهای و تاریخ شفاهی؛ سعی بر این دارد تا با روش توصیفی ـ تحلیلی دلایل رویآوری یهودیان همدان به حرفه پزشکی و نقش آنان در توسعه اوضاع پزشکی این شهر را بیان کند. این مطالعه مقطعی، اواخر حکومت قاجاریه تا پایان حکمرانی دودمان پهلوی دوم در همدان را شامل میگردد. از ویژگیهای این مقاله استناد به مصاحبه شفاهی با افراد آگاه در این زمینه است.</p> <p><strong>یافتهها: </strong>بررسیها نشان میدهد دانش پزشکی در میان یهودیان به ویژه یهودیان همدان از جایگاه والایی برخوردار بوده است، به گونهای که آنان از گذشتههای دور در محلی به نام درب حکیمخانه به این پیشه اشتغال داشته و آن را به نسلهای بعدی نیز انتقال دادهاند.</p> <p><strong>نتیجهگیری: </strong>نتایج پژوهش حکایت از آن دارد که سفارشات تورات مبنی بر حفظ سلامت بدن در انتخاب حرفه پزشکی توسط یهودیان همدان بیتأثیر نبوده است. آنان به فراخور همزیستی با مسلمانان، با انتخاب پیشه پزشکی درصدد در امان ماندن از هرگونه گزند و ارتقای جایگاه اجتماعی خود در بین مسلمین بوده اند. یهودیان همدان با تأسیس مدرسه آلیانس و درمانگاه مجاور آن گام بلندی در بهبود اوضاع پزشکی زمانه خود در همدان برداشتهاند. آنان در واقع واسطهای برای گذار از شیوه سنتی طب به پزشکی مدرن و پایهگذار شیوه نوین پزشکی در همدان بودهاند چرا که نخستین تحصیلکنندگان آکادمیک در عرصه پزشکی همدان اغلب یهودیان بودهاند.</p>2021-02-11T08:30:10+00:00حق نشر 2021 مجله تاریخ پزشکیhttps://journals.sbmu.ac.ir/mh/article/view/31202بررسی نقش ادعیه و اذکار در طب و طبابت دوره قاجار2021-02-11T16:30:25+00:00زینب کریمیzeinabkarimi3197@gmail.comشهرام رهنماshahram150@gmail.com<p><strong>زمینه و هدف: </strong>با وجود ورود شیوههای نوین طبی و درمانی در تاریخ پزشکی دوره قاجار، طب سنتی همچنان در کنار آن به حیات خود ادامه داد و گروههای مختلفی در این دوره به امور طبی و درمانی میپرداختند. یکی از این گروههای فعال در حوزه بهداشت و درمان افرادی بودند که بر اساس دعا، ذکر، طلسم و خرافات به ارائه خدمات طبی و درمانی میپرداختند. هدف این تحقیق بررسی کارکرد طبی و درمانی انواع ادعیه و اذکار در طب و طبابت دوره قاجار است از این حیث این تحقیق در پی پاسخ به پرسش زیر است: نقش ادعیه و اذکار در طب عامیانه دوره قاجار به چه میزان و به چه صورت بوده است؟</p> <p><strong>مواد و روشها: </strong>جامعه آماری این پژوهش را کتابهای تاریخی، تاریخ پزشکی و سفرنامههای دوره قاجار دربر میگیرد. این پژوهش بر اساس روش توصیفی - تحلیلی و از طریق گردآوری فیشهای تحقیقاتی از منابع کتابخانهای انجام شده است.</p> <p><strong>یافتهها: </strong>شیوههای درمانی مبتنی بر بهکارگیری دعا و اذکار در طب دوره قاجار مرسوم بوده است و برای درمان، بهبود و حتی پیشگیری از بیماریهای مختلف واگیردار و غیرواگیردار از ادعیه و اذکار استفاده میشده است. این امر منحصر به طبقه عامه نبوده است بلکه در میان درباریان و طبقات خواص نیز کاربرد داشته است.</p> <p><strong>نتیجهگیری: </strong>نتایج این پژوهش نشان میدهد در دوره قاجار دعانویسها یکی از گروههایی بودند که با روشهای مبتنی بر ادعیه و اذکار و البته از جنبه خرافی به درمان بیماریهای مختلف روحی و جسمی میپرداختند؛ و این گروه از سوی مردم عامی و حتی درباریان نیز مورد پذیرش بودند. ازجمله دلایل پذیرش آنان میتوان به عواملی چون فقر، کمبود خدمات طبی دولت، نوپا بودن روشهای نوین طبی، عدم اعتماد کافی به پزشکان غربی، جهانبینی و تقدیرگرایی مردم اشاره کرد. البته حوزه فعالیت و شیوه درمانی دعانویسها و دعاگوها آسیبهای چون: انتشار بیماریهای واگیردار و خطرناک، عدم توجه به دستورات بهداشتی به واسطه تقدیرگرایی، رواج جبرگرایی، هدررفت پول مردم به واسطه فریبکاری فروشندگان طلسمها را در پی داشت.</p>2021-02-11T08:59:26+00:00حق نشر 2021 مجله تاریخ پزشکی