مجله اخلاق پزشکی - علمی پژوهشی

مقدمه: رسالت اصلی دانشگاه تربیت نیروی انسانی متخصص مورد نیاز جامعه، ترویج و ارتقای دانش، گسترش تحقیق و فراهم‌نمودن زمینه مساعد برای توسعه کشور است. یکی از عوامل مهم و مؤثر در کیفیت آموزش عالی استاد است و تعلیم و تربیت نیروی انسانی متخصص، مستلزم وجود کادر قوی هیأت علمی است. این پژوهش با هدف «بررسی نظرات دانشجویان در مورد معیارهای یک استاد خوب» انجام شد.

روش: در یک بررسی مقطعی و توصیفی تحلیلی 899 نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مشهد که به روش طبقه‌اي و تصادفي ساده انتخاب شده بودند، پرسشنامه را تکمیل نمودند. اطلاعات توسط SPSS با آزمون‌های توصیفی تحلیلی مناسب آنالیز شد.

یافته‌ها: معیارهای دانشجويان براي يك استاد خوب به ترتيب شامل: مهارت ارتباطی، دانش‌پژوهی، مهارت تدريس، مهارت ارزشيابي دانشجویان، سپس ويژگي‌هاي فردي و ظاهری اساتيد بود. آزمون ANOVA نشان داد ارتباط آماری معنی‌داری بین رشته و ترم تحصیلی و اولويت مهارت ارتباطی، دانش‌پژوهی و ویژگی‌های ظاهری اساتید موجود است (p<0.05). آزمون t نشان داد ارتباط بین جنسیت و اولويت مهارت تدریس، دانش‌پژوهی و ویژگی ظاهری اساتید معنی‌دار است (p<0.05). همبستگی سن دانشجویان و اولويت دانش‌پژوهی و ویژگی‌های ظاهری اساتید نیز معنی‌دار می‌باشد (r=0.095 وp<0.05).

نتیجه‌گیری: مقایسه نظرات دانشجویان رشته‌های مختلف دانشگاه بیانگر هم‌سویی در تعیین معیارهای یک استاد خوب می باشد. حیطه های مهارت ارتباطی و دانش‌پژوهی اساتید دارای بیشترین اهمیت از دیدگاه دانشجویان بود. اولویت به این حیطه‌ها توسط دانشجویان، بیانگر اهمیتی است که برای تعامل با اساتید به عنوان پیش‌زمینه تعلیم و تربیت قائل شده‌اند.

دیسترس اخلاقی یکی از موضوعات شایع مطرح‌شده در زمینه اخلاق پزشکی است و به حالتی اطلاق می‌گردد که فرد در آن علی‌رغم داشتن آگاهی و توانایی برای عملکرد اخلاقی، تحت شرایط موجود از انجام عمل صحیح اخلاقی ناتوان است. اهمیت این پدیده تا آنجایی است که در صورت وقوع می‌تواند تأثیرات متفاوتی را بر عملکرد پرستاران و همچنین کیفیت مراقبت ارائه‌شده توسط آن‌ها داشته باشد. یکی از تأثیرات مهم دیسترس اخلاقی بر زندگی کاری پرستاران، فرسودگی بوده که خود می‌تواند عواقبی همانند خستگی از محیط کار و عدم رضایت شغلی را به دنبال داشته باشد. لذا در این راستا مطالعه مورد نظر با هدف تعیین ارتباط بین دیسترس اخلاقی پرستاران با فرسودگی شغلی آن‌ها در پرستاران بیمارستان‌های آموزشی شهر کرمان انجام شد. روش انتخاب نمونه سهمیه‌ای بوده که با توجه به حجم نمونه مورد محاسبه و تعداد پرستاران در بیمارستان‌های مورد بررسی انتخاب شده و اطلاعات مورد نظر توسط پرسشنامه دیسترس اخلاقی کورلی[i] و فرسودگی شغلی ماسلاچ[ii] جمع‌آوری گردید. نتایج داده‌ها نشان‌دهنده وجود ارتباط مثبت و معنی‌داری (0/05>P) بین شدت (0/4=r) و تکرار (0/8=r) دیسترس اخلاقی و فرسودگی شغلی در واحد های مورد پژوهش بود. میانگین شدت دیسترس اخلاقی در واحدهای مورد پژوهش (3/54=M) و میانگین تکرار آن (3/11=M) بوده و همچنین میانگین فرسودگی شغلی در پرستاران در این مطالعه (4/5=M) گزارش شد. با توجه به این نتایج، لزوم ارائه راهکارهایی در جهت پیشگیری و کنترل هرچه بیشتر دیسترس اخلاقی در پرستاران و در نتیجه جلوگیری از عواقب متعدد آن احساس می‌شود.

پی‌نوشت‌ها

[i]. Colly

[ii]. Maslach

زمینه: بررسي ابعاد اخلاقي بكارگيري سلول‌هاي بنيادي جنینی حاصل از همانندسازي درماني، از آن جهت مهم است كه در علم حقوق، اخلاق همواره يكي از منابع اصلی بوده و اصولا چالشی که موضع‌گیری اخلاق را در بررسی موضوع واداشته این است که آیا پژوهش و تحقیقات و در نهایت درمان با سلول‌های بنیادی جنینی حاصل‌شده از رویان، نقض و هتک هویت و شخصیت انسانی محسوب می‌شود یا خیر؟ لذا محوریت بحث بر زمان شکل‌گیری شخصیت انسانی است.

روش: روش تحقیق بر پایه منابع کتابخانه‌ای موجود در قالب کتب، مجلات داخلی و خارجی و سایت‌های اینترنتی حاوی کدهای اخلاقی می‌باشد.

یافته‌ها: در بررسی و تحلیل زمان تکوین شخصیت انسانی و حاکم‌نمودن پندهای اخلاقی به نظر می‌رسد رویکرد تکثرگرا، راه حلی مناسب در حل این معضل است، به این معنا که مجموعه‌ای از معیارهای تعیین‌کننده، می‌تواند روندی حیاتی در رویان شکل دهند و غیر مقطعی‌بودن این معیارها، پژوهشگران را در درک بهتر مطلب کمک می‌کند.

نتیجه‌گیری: تنها روش برای جلوگیری از سوء استفاده‌های تحقیقاتی، ممنوعیت نیست، بلکه برنامه‌ریزی واقع‌گرایانه و شناخت خطاهای اخلاقی در کاربرد سلول‌های بنیادی است و دولت می‌تواند با حمایت مالی از بیماران نیازمند سلول در قالب بیمه‌های درمانی یا بسته‌های حمایتی، هزینه‌های مازاد را به نحوی مدیریت و از سویی تسهیلاتی برای دهندگان داوطلب گامت قرار داده و بر آن نظارت کند.

رعايت موازین اخلاقي در پژوهش‌هايي كه آزمودني‌هاي آن‌ها را كودكان تشكيل می‌دهند؛ بسيار مهم است. این آزمودني‌ها به دليل عدم امكان ابراز رضايت قانوني و عدم آگاهي از پيامدهاي جسماني و رواني ناشي از شركت در چنين پژوهش‌هايي، آسيب‌پذيرند. برخي اوقات اين موضوع پژوهشگران را از تحقيق بر روي اين آزمودني‌ها باز می‌دارد. با وجوداين، ارتقای بهداشت و سلامتي جامعه كودكان و تعادل بين اين ملاحظات، محققين را به قبول اجراي پژوهش‌هايي كه حداقل خطر را دارد، سوق می‌دهد. اين فرآيند در صورت تحقق موارد ذيل تضمين می‌گردد: بررسي طرح تحقيق پيشنهادي از سوي يك كميته تحقيقاتي بي‌طرف، خلق جنبه علمي تحقيق از سوي محقق و اجازه آگاهانه از سوي والدين و قيم.

امروزه با پیشرفت علم پزشکی تعداد کودکانی که در مرحله انتهایی زندگی به سر می‌برند رو به فزونی است. لذا در این مقاله چالش‌های اخلاقی مراقبت از کودکان در مراحل انتهایی زندگی به روش جستجوی متون بررسی می‌شود. یافته‌های نشان می‌دهد نیازهای کودکان تحت تأثیر خیرخواهی‌های افراطی مانند درخواست والدین برای درمان‌های بی‌فایده برای کودک، غفلت والدین در مورد مراقبت از کودک، احساس گناه و خستگی والدین و خودداری والدین از با خبرکردن کودک از وضعیت خود قرار دارد. مشکلات مراقبت از کودکان در مراحل انتهایی به دلیل پیچیدگی‌های اخلاقی دارای ابهامات زیادی است که اغلب راهکار قانونی دقیقی ندارند و نیازمند انجام تحقیقات دقیق و بسیار پیچیده در این خصوص می‌باشیم.

پرونده الکترونیک سلامت یکی از مهم‌ترین دستاوردهای سلامت الکترونیک برای رسیدن به مراقبت بیمار محور می‌باشد. در مراقبت بیمار محور هدف قابل دسترس‌بودن تمام اطلاعات بیمار برای درمانگران به منظور بهترین تصمیم‌گیری برای بیمار است. ایجاد محیطی برای به اشتراک‌گذاری اطلاعات و الكترونيكي‌شدن اطلاعات بهداشتي باعث گردید حفظ امنيت اطلاعات سلامت و حریم شخصی بیماران به موضوعي داغ و چالش‌برانگيز تبديل گردد. لذا در این راستا مراکز بهداشتی - درمانی لازم است اقدام به ایجاد راهکارهای امنیتی برای حفظ حقوق اطلاعاتی بیماران نمایند. در این مقاله مروری، درباره چگونگی تدوین برنامه امنیتی برای حفظ اطلاعات و سیستم‌های اطلاعات سلامت در کنار ارتقای کیفیت مراقبت برای رسیدن به سه هدف اصلی مربوط به امنیت شامل محرمانگی، صحت و دقت و موجودبودن حول سه محور اصلی محافظت‌هاي مديريتي، فيزيكي و تكنيكي بحث می‌گردد.

مقدمه: در میان شاخه‌های مختلف اخلاق حرفه‌ای، اخلاق پزشکی، به دلیل جایگاه خاص و متعالی حرفه ‌پزشکی اهمیت خاصی دارد. در تعالیم اسلامی نیز اخلاق پزشکی دارای اهمیت ویژه‌ای است. به‌دلیل پیشرفت‌های نوین در علم پزشکی، در حوزه اخلاق پزشکی نیز مباحث جدید و عمیقی مطرح شده است که با بررسی مقالات و حوزه‌های مورد تحقیق آن‌ها می‌توان موضوعات مورد توجه درباره اخلاق پزشکی را مشخص نموده، به اولویت‌های مورد نظر نویسندگان مقالات پی برد و حوزه‌هایی که در زمینه اخلاق پزشکی تاکنون در مورد آن‌ها تحقیق و بررسی انجام نشده، مشخص نمود تا پژوهشگران در آینده براساس اولویت‌های ملی و منطقه‌ای، فعالیت نمایند.

روش: این مقاله از نوع مطالعات مروری می‌باشد. با مراجعه به پایگاه پاب مد (PubMed)، مقالات براساس 19 عنوان شامل 15 عنوان از 24 عنوان مرتبط با اخلاق‌ زیستی معرفی شده توسط بخش اطلاعات سلامت مدلاین پلاس (MedlinePlus) و همچنین 4 عنوان مرتبط با جنگ، پژوهش، آموزش و اصول اخلاق پزشکی نمایه شده در پاب مد (PubMed) که توسط محققین درکشورهای اسلامی منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت (EMRO) چاپ شده است، مورد بررسی قرار گرفت.

یافته‌ها: مقالات براساس سال انتشار، کشور و عناوین، بررسی، دسته‌بندی و مقایسه شدند. کمترین تعداد براساس کشور در محدوده سال‌های 1971 الی 2012 م.، یک مقاله از کشورهای جیبوتی و فلسطین و بیشترین تعداد، 71 مقاله مربوط به کشور ایران بود. همچنین کمترین تعداد براساس سال، یک مقاله در سال‌های 1971 م.، 1978 م.، 1979 م.، 1984 م. و بیشترین تعداد، 39 مقاله در سال 2012 م. بود. کمترین تعداد براساس عناوین، یک مقاله مربوط به کارآزمایی‌های بالینی و تقلب در بهداشت و بیشترین تعداد، 64 مقاله مربوط اصول اخلاق پزشکی بود.

نتیجه‌گیری: این مطالعه فقط به بررسی مقالات مرتبط با اخلاق پزشکی نمایه شده در پاب مد در کشورهای اسلامی منطقه مدیترانه شرقی سازمان بهداشت جهانی پرداخته است. هرچند مطالعات دیگری نیز برای تکمیل این پژوهش لازم است، ولی این مقاله به عنوان اولین مقاله‌ای که به ارائه دسته‌بندی مقالات اخلاق پزشکی با رویکرد تنوع موضوع و منشأ انتشار آن‌ها که کشورهای اسلامی است، می‌پردازد در نوع خود منحصربفرد است و می‌تواند در آینده مبنای مطالعات و بررسی از ابعاد مختلف قرارگیرد. مطالعاتی که در کشور ما در زمینه اخلاق پزشکی انجام می‌شود، باید هدفمند بوده و براساس اولویت‌های ملی و منطقه‌ای انجام شود تا بتواند پاسخگوی نیازهای جامعه اسلامی ایرانی ما باشد.

اگر صاحبان حرف پزشكي و وابسته، داراي اطلاعات و صلاحيت‌هاي لازم بوده و در انجام وظايف خويش مطابق موازین علمی و فنی عمل کرده باشند، لكن اقدام به اخذ برائت از بيمار يا ولي او نكرده باشند، در اين صورت در قبال خسارات وارده، ضامن نخواهند بود. به عبارتی اصل بر این است که تعهدات صاحبان حرف پزشکی و وابسته تعهد به وسیله است، مگر خلاف آن مقرر شده باشد. در این مقاله بعد از توضیح اجمالی اقسام تحقق مسؤولیت مدنی پرستاران به تبیین تفصیلی برخی از تعهدات مهم و اساسی در خصوص مسؤولیت آن‌ها نظیر تعهد به حفظ اسرار حرفه‌ای، حالت اورژانس و تعهدات پرستاران در این وضعیت، تعهد به بازآموزی و به روز رسانی اطلاعات علمی، مراقبت از بیماران پر خطر و نهایتا به انجام اقدامات درمانی توسط پرستاران پرداخته شده است.