مجله اخلاق پزشکی - علمی پژوهشی

اخلاق پزشکی را می­توان حول سه محور اساسی اخلاق در آموزش، اخلاق در پژوهش و اخلاق در درمان یا اخلاق بالینی در هر یک از مراحل مختلف آغاز زندگی، در طول زندگی، پایان زندگی و پس از مرگ مورد مطالعه قرار داد. هرچند اخلاق پزشکی برتمام شئون علم پزشکی ساری و جاری است اما برخلاف گذشته که اخلاق پزشکی صرفاً به رابطه بین پزشک و بیمار می­پرداخت از دهه هفتاد میلادی به این سو  با گسترش روزافزون فنآوری­های نوین زیست پزشکی و طرح مسائل مستحدثه پزشکی تحول چشمگیری در این زمینه ایجاد شده که از موضوعات مورد مطالعه  اخلاق پزشکی است.

اخلاق بالینی به عنوان یکی از محورهای اساسی اخلاق پزشکی که به تبیین قواعد اخلاقی حاکم بر رابطه پزشک و بیمار و مسائل مستحدثه ناشی از فنآوری­های نوین زیست پزشکی می­پردازد جامعه پزشکی را با طیف وسیعی از مسائل اخلاقی روبه رو ساخته است که آزمایش­های تجربی، ژنتیک،  پیوند اعضا، قتل ترحم ­آمیز، معاینات بالینی، توزیع عادلانه خدمات پزشکی، جراحی­های نادر و پرهزینه، اعلان خبر بد، باروری­های پزشکی، ارائه اطلاعات لازم به بیماری که در جریان معالجه و درمان قرار دارد از جمله آنهاست.

این مقاله ضمن تبیین پارامترهای اخلاق بالینی و چگونگی بسط و گسترش آن، به تشریح برنامه­های راهبردی آموزش اخلاق بالینی و شناخت روش­های آن می­پردازد و ضرورت بسط و گسترش اخلاق بالینی و نهادینه­کردن آن را در نظام جامع سلامت به عنوان یکی از محورهای اساسی اخلاق بالینی مورد مطالعه قرار می­هد.

اخلاق زیستی، دانشی نوپا و میان رشته‌ای در حوزه‌ی اخلاق کاربردی است که به تحلیل و بررسی چالش‌ها و مشکلات اخلاقی، فلسفی، دینی و حقوقی ناشی از ظهور و گسترش فن‌ّآوری‌های نوین زیستی می‌پردازد. آثار و پیامدهای حتمی یا احتمالیِ مخاطره‌آمیز ناشی از کاربست تکنولوژی‌هایی از قبیل شبیه‌سازی، دست‌کاری‌های ژنتیکی، آزمایش‌های زیست پزشکی بر روی موضوعات انسانی و... سبب شده است تا نهادهای بین‌المللی در سطوح مختلف به تدوین و تصویب اعلامیه‌ها و کنوانسیون‌هایی مبادرت ورزند و ضمن تبیین اصول کلی و راهنما برای کشورها و قانونگذاری‌های داخلی از آنها بخواهند در راستای تنظیم مقررات و تدوین قوانین جامع و همه‌جانبه‌نگر مساعی خود را بکارگیرند. در این راستا و در سطح بین‌المللی می‌توان به اعلامیه‌های سازمان علمی، فرهنگی، آموزشیِ ملل متحد (یونسکو) و نیز تلاش‌ها و بیانیه‌های مجمع عمومی سازمان ملل متحد اشاره کرد و در سطح منطقه‌ای کنوانسیون‌های شورای اروپا را خاطرنشان ساخت.

مولکول DNA نقش اساسی در فیزیولوژی، ویژگی­های ظاهری و بیماری­ها در انسان دارد. همانگونه که اطلاعات مربوط به صفات فیزیکی مانند قد، رنگ مو، رنگ چشم و ... در مولکول DNA که از پدر و مادر به هر انسانی به ارث می­رسد نهفته می­باشد؛ در مطالعات و پژوهش­های جدید ژنتیک مشخص شده است که ژن­ها نه تنها در بروز صفات فیزیکی نقش دارند بلکه در ایجاد رفتارها مانند: تهییج­پذیری، تحریک­پذیری ناگهانی، افراطی عمل­کردن، هیجان­طلبی، ماجراجویی و نوطلبی و بیماری­های روانی مانند: اسکیزوفرنی و افسردگی دو قطبی و اوتیزم نقش تعیین کننده­ای دارند. اخیراً در علوم اجتماعی و روانشناسی و فلسفه نقش ژن­ها در شکل گیری شخصیت و رفتار انسان و ماهیت روان انسان و فعالیت مغز به عنوان یگانه مرکز پردازش کلیه اطلاعات فعالیت­های انسان، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. لوح سفید به عنوان یکی از معروفترین فرضیه­هایی که فعالیت انسانی را شرح می­داده است دیگر مورد قبول نمی­باشد و پژوهشــگران در تلاش برای کشف مکانیسم­ها و فرضیه­های دیگری هستند که فعالیت­های پیچیده مغز انسان را قابل فهم نماید. این موضوع با توجه به وجود فرهنگ­های مختلف روی کره زمین و هم زمان، وجود تشابهات فرهنگی، نقش ژنتیک را بیش از گذشته در رویش و پویایی فرهنگ ­ها نشان می­دهد. مقاله حاضر به طور خلاصه نقش ژنتیک را در حوزه رفتار و فرهنگ بطور اجمال را بررسی می­نماید.

معنای زندگی ساختاری چند بعدی است که از راه­های گوناگون فهم می شود و به­طور کلی به ارزش و مقصود زندگی، اهداف مهم زندگی و برای برخی افراد به معنویت اشاره دارد. در این مقاله به مقیاسی اشاره می شود که از مفهوم سازی متعدد ناشی شده و تلفیقی از قسمتهای استدلالی و استقرایی است. دو گروه از بیماران سرطانی اطلاعاتی جهت میزان پیشرفت و مطالعه روان سنجی در اختیار گذاشتند و که پس از تحلیل پارامترها، مقیاس MiLs برای معنا دارای زندگی بدست آمد که شامل چهار جنبه می باشد: سازگاری و صلح، چشم انداز زندگی و مقصد و اهداف، کاسته شدن معنا و فوائد معنویت. MiLs یک مقیاس ارزیابی معنا در زندگی است که مبتنی بر نظریه بوده و از نظر روان سنجی، منطقی و مناسب استفاده بیماران سرطانی می باشد.

سابقه و هدف: بر اساس احادیث نبوی ازدواج از سنت­های مورد تأکید و ازدواج سنتی الهی برای آرامش انسان و امتداد نسل بشری است و موجب تکمیل ایمان شده و استنکاف از آن مذموم و موجب جدایی از پیروی رسول گرامی اسلام می­گردد.

 بررسی مطالعات نشان می­دهد که میزان بروز ناهنجاری­های مادرزادی در ازدواج­های خویشاوندی بیشتر از ازدواج­های غیر خویشاوندی است. از آنجایی­که آمار ازدواج­های فامیلی در کشور ما بالا است، هدف از انجام این تحقیق تعیین میزان ازدواج­های خویشاوندی و شیوع آنومالی­های مادرزادی در مقایسه با موارد ازدواج­های غیرخویشاوندی می­باشد.

مواد و روش­ها: مطالعه حاضر یک پژوهش توصیفی- تحلیلی است که   جمعیت مورد مطالعه، 928 زوج بودند. از این تعداد زوج 358 مورد ازدواج خویشاوندی و570 مورد ازدواج غیرخویشاوندی داشتند. مطالعه بر مبنای خصوصیات سن والدین، میزان ازدواج­های خویشاوندی و غیر­خویشاوندی، نوع ناهنجاری (آنومالی) در فرزندان (در صورت وجود) بود. برای جمع­آوری اطلاعات از روش پرسشنامه و ملاقات رو در رو استفاده شد.

یافته­ها: میانگین سن والدین در دو گروه ازدواج­های خویشاوند و غیرخویشاوند یکسان بود. از مجموع 37 نفر فرزندان با ناهنجاری­های آشکار، 26 مورد (7/26%) نتیجه ازدواج­های خویشاوندی و­11­مورد­(1/92%)­حاصل ازدواج­های غیرخویشاوندی بودند، یعنی میزان آنومالی­ها در ازدواج­های­ فامیلی 3/78 برابر ازدواج­های غیرفامیلی بود. همچنین در این مطالعه میزان ازدواج خویشاوندی 38/57% بود.

نتیجه­گیری: از یافته­های این مطالعه چنین نتیجه­گیری می­شود که فراوانی نسبی ناهنجاری­های مادرزادی در ازدواج­های خویشاوندی بیشتر از ازدواج­های غیرخویشاوندی بود. با توجه به نقش مؤثر ازدواج­های خویشاوندی در ایجاد ناهنجاری­های مادرزادی، آموزش، آگاهی و مشاوره ژنتیک زوجین در پیشگیری از بروز  ناهنجاری­های مادرزادی ضرورت دارد.

مقدمه و هدف: تاکیدی که درکشورما بر ارزشهای دینی و معنوي  وجود دارد، زیربنای اقداماتی است که جهت حفظ مقام و ارزش انسانها درنظر گرفته شده است واخلاق پزشکی جایگاه ویژه و منحصر به فردی درمیان مباحث علمی دارد، زیرا مسقیماً با جان آدمی مرتبط است به همین دلیل اخلاق، جزئی جدایی ناپذیر از علم پزشکی تلقی می شود و توصیه های آن درجهت هدایت رفتارها و روشهای حرفه­ای پزشکی می باشد. آموزش اخلاق پزشکی طی دو دهه اخیر در برنامه آموزشی پزشکی ایران بعنوان یک موضوع حائز اهمیت مطرح شده است و اجرا می شود. با این­حال، خود دانشجویان پزشکی که از عمده ترین کاربران علم اخلاق پزشکی هستند، درمورد این درس کمتر موردنظرسنجی قرار گرفته­اند. هدف ازمطالعه حاضر، دستیابی به نگرش ونظریات دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته پزشکی دانشگاه جندی شاپوراهواز درسال 86-85 در مورد درس اخلاق پزشکی بود، یافته­های و نتایج این مطالعه می تواند در زمینه حل مشکلات احتمالی و نحوه برنامه­ریزی آموزشی مفید باشد.

روش کار: در اين مطالعه اپيدميولوژيك توصيفي (توصيفي – مقطعي) كليه فارغ التحصيلان و دانشجويان رشته پزشكي دانشگاه علوم پزشكي جندي شاپور اهواز درسال تحصيلي 86-85 كه درس اخلاق پزشكي را دربرنامه آموزشي گذرانده اند، مورد بررسي قرار گرفتند. تعداد 457 پرسشنامه كتبي  كه مشتمل بر سوالات دموگرافيك و 8 سوال درمورد نگرش به درس اخلاق پزشكي تنظيم و درميان دانشجويان و فارغ التحصيلان توزيع شد كه درنهایت، تعداد 398 پرسشنامه پاسخ داده شده جمع آوري شد. داده هاي حاصل از پرسشنامه با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزيه و تحليل قرارگرفت.

نتایج: از میان كل شرکت کنندگان 332 (83/4%) نفر دانشجو و 66 (16/5% نفر فارغ التّحصیل بودند). به علاوه 235 نفر از شرکت کنندگان مونث (59%) و 163 نفر ازآنها مذکر (40/9%) بودند. به طورکلی افراد فارغ التحصیل ازنحوۀ تدریس و محتوای درسی واحد درس اخلاق پزشکی رضایت کمتری داشتند، افراد فارغ التحصیل اهمیت این درس را خیلی بیشتر از دانشجویان درک کرده بودند. بیشتر شرکت کنندگان دانشجو دورۀ کارورزی را دورۀ مناسب برای تدریس این درس می دانستند(53/0%)، که درمورد افراد فارغ التحصیل این نسبت به طورمتمایزتری وجود داشت (93/9%). درصد بیشتری از افراد فارغ التحصیل زمان مناسب برای ارائۀ این درس را مقاطع پایان دورۀ تحصیل می دانستند.

نتیجه گیری: با توجه به نتایج عنوان شده پیشنهاد می شود که تغییر جدی در نگرش به این درس و تغییر رفرانس های این درس به سمت رفرانس های کاربردی تر انجام گیرد و ازطرفی ساعات لازم جهت تدریس این درس افزایش یابد. به علاوه بایدمقاطع پایانی دورۀ تحصیلی رشتۀ پزشکی به اینگونه دروس اختصاص داده شود تا دانشجویان با انگیزه و نگرش جدی تری نسبت به فراگیری این درس اقدام کنند.

دانش و حرفه پزشکی در متون کهن ایران و اسلام، همواره به عنوان علم و شغلی مقدس بشمار آمده و بخصوص در تعالیم دینی و اسلامی از قدیم الایام بعنوان یک عبادت تلقی شده است. رعایت اصول اخلاقی و حرفه­ای در امر طبابت به عنوان مهمترین خصیصه برای طبیبان و پزشکان ایرانی و اسلامی مورد توصیه و توجه جدی قرار گرفته و بر این اساس در منابع و متون ادبیات اسلامی و ایرانی ویژگی­هایی همچون ارتباط و یاد خدا، توکل، راز داری، خوش خلقی، امید بخشی، ارتباط و رفتار مناسب با بیمار و اعتقادات نیکو بعنوان فرهنگ اخلاق طبابت و پزشکی مطرح بوده است. بنابراین می­توان با حفظ و تکریم ارزش­ها و فرهنگ کهن ایرانی و اسلامی و توسعه و ترویج آن گامی مثبت در جهت تقویت و ساماندهی اخلاق پزشکی در حوزه­ی سلامت و بهداشت جامعه اسلامی کشورمان برداریم.

 تا اواخر قرن نوزدهم، ناباروري هر يک از زوجين به منزله يک امر درمان نايذير و موجب انقطاع نسل محسوب مي‌گرديد. با تولد اولين کودک ناشي از لقاح آزمايشگاهي، آگاهي مردم از درمان‌هاي نوين ناباروري افزايش يافت و روش‌هاي جديد کمک باروري به سرعت رشد و گسترش پيدا کرد. وسالانه تعداد زيادي کودک از راه اهداي گامت متولد مي‌شوند.  در مورد اين کودکان سئوالات متعددي وجود دارد که مهمترين اين سئوالات در مورد افشاء يا عدم افشا‌ء اهداي گامت يا رويان براي ديگران يا کودک حاصله از گامت مي‌باشد که در اين مقاله به آن پاسخ داده شده است.

ناباروري، درمان‌هاي کمکي توليدمثل، انواع باروري اعم از باروري طبيعي و مصنوعي،

دلايل طرفداران اهداي ناشناخته و اهداي شناخته شده گامت، بررسي دلايل موافقان و مخالفان افشاي راز اهداء به ديگران و کودک، منافع و زيان‌هاي رازداري گامت اهدايي، و استقلال فردي از جمله موارد مورد مطالعه در این مقاله است ودر نتيجه باید گفت که اولاً، زوج‌هاي نابارور قبل از شروع به درمان بايد با شرکت در جلسات مشاوره‌اي با روند درماني و پيامد‌هاي آن آشنا شوند. ثانياً، فرزند حاصله از گامت اهدايي حق دارد از منشاء ژنتيکي خود مطلع شود. ثالثاً، بايد راه‌حلي پيدا کرد که حق وحقوق اين کودکان به عهده والدين غيرژنتيکي آنها باشد. رابعاً، افشاء نسب زيست‌شناختي کودک براي وي بر عهده والدين غيرژنتيکي باشد.

اخلاق شاخه­ای از دانش بشری است که با اصول، قواعد و معیارهای درست و نادرست رفتاری ارتباط دارد. عموماً تجزیه و تحلیل دیدگاه­های فیلسوفانه و مذهبی اعضای متفکر، مطلع و آگاه، بر اخلاقیات حاکم بر جامعه مؤثر می­باشد. در این حالت، قانون کاربردی استنتاج شده توسط پیشینیان به عنوان قانون منطقی و قابل­قبول، پذیرفته­شده و غالباً اساس دستور­العمل­های حرفه­ای و آیین­نامه­ها را تشکیل می­دهد....