سلامت اجتماعی

زمینه و هدف: برای تعیین نیاز های سلامت واقعی مردم، محاسبه شاخص های درست و به هنگام و مراقبت از بیماری ها، ایجاد بستر پژوهشی مبتنی بر جمعیت، فراهم سازی بستر آموزش در فیلد و آموزش بدو خدمت و برنامه های بازآموزی، اجرای برنامه های آموزشی و انجام مداخله در جهت ترویج شیوه زندگی سالم، غربالگری و مداخلات درمانی،  اجرای نظام ارجاع، تعیین الگوی ارائه خدمات مطلوب نیازمند به یک جمعیت تعریف شده هستیم. هدف این مقاله معرفی شبکه پایگاه های تحقیقات جمعیتی وابسته به مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی از نظر ساختار و روش راه اندازی می باشد.

روش و مواد: اين پروژه در سال 1391 با انتخاب 10 مركز بهداشتي درماني در 10 منطقه شهرداری آغاز شد. در سال های 1392 و 1393 دو مرکز دیگر نیز افزوده شد. در حال حاضر مجموع جمعیت تحت پوشش پایگاه های تحقیقاتی حدود 40000 نفر می باشد. ویژگی های انتخاب این جمعیت تشكيل يك جمعیت تعریف شده معرف جمعیت شهر تهران را داده است.

واژگان کلیدی: پایگاه تحقیقات جمعیتی، جمعیت معرف تهران، عوامل اجتماعی موثر بر سلامت

زمینه وهدف: رابطین بهداشتی زنان داوطلبی هستند که خیرخواهانه در پیشگیری، حفظ و ارتقای سلامت همسایگان تحت پوشش با پایگاه‌ها و مرکز بهداشتی درمانی همکاری می‌کنند. هدف این مطالعه مقایسه عملکرد رابطین بهداشتی در مراکز تابعه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بود.

روش و مواد: این مطالعه توصیفی تحلیلی با مشارکت 2060 نفر از رابطين بهداشتی 90 مرکز بهداشتی درمانی مراكز شمال و شرق تهران و شهرستان‌های شميرانات، پاكدشت، دماوند و فيروزكوه تابعه دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي درسال 1391 انجام گرفت. روش نمونه‌گیری سرشماري بوده وداده هاي جمعیت شناختی بوسيله مصاحبه با رابطين وعملكرد آنها با استفاده از فرمهای ارزیابی ثبت شده توسط مسئولين رابطين بهداشتی هر مركز بهداشتی درمانی جمع آوری شد.

یافته ها: میانگین (انحراف معیار) عملکرد رابطین بهداشتی بر اساس امتیازکل (4/16)9/30 و به ترتیب در شرق تهران (22)1/35، شمال تهران (5/14)34، فیروزکوه (3/11)32، شمیرانات (14)3/28، دماوند (2/9)9/7 و پاکدشت (5/8)6/23،ولی از نظر امتیاز کارایی (9/9)6/8 وبه ترتیب در فیروزکوه (6/5)7/11، شرق تهران (7/15)7/10، شمال تهران (8/6)4/9، دماوند (9/4)9/7، شمیرانات (1/6)9/7 و پاکدشت (3/4)6/4 بدست آمد. رابطین بهداشتی با سن بالاتر، سابقه فعالیت بیشتر و متاهل عملکرد بالاتری داشتند. بین کارایی رابطین با سطح تحصیلات، وضعیت اشتغال و عامل جذب کننده رابط ها، رابطه معنی داری مشاهده نشد.

نتیجه گیری: رابطین بهداشتی مرکز بهداشت شرق، شمال تهران و فیروزکوه به ترتیب بر اساس امتیاز کل بهترین عملکرد را داشتند. عملکرد کلی رابطین بهداشت سه مرکز شمیرانات، دماوند و پاکدشت پایینتر از متوسط کل مراکز بدست آمد. امتیاز کارایی مراکز بهداشت فیروزکوه، شرق تهران و شمال تهران به ترتیب بالاتر از متوسط کل مراکز مطالعه شده بود. با لحاظ کردن مجموع عوامل به نظرمی رسد، کارایی رابطین بهداشتی مرکز شمال تهران و پاکدشت به ترتیب مناسب ترین و نامناسب ترین وضعیت را داشتند.

واژگان کلیدی: عملکرد، کارایی، رابطین بهداشتی، مسئولیت پذیری، برنامه های توانمندسازی، مرکز بهداشتی درمانی

زمینه و هدف: به علت فقدان سیستم مناسب جمع آوری و دفع بهداشتی فاضلاب و مشکلات مدیریتی رو به گسترش به علت رشد سریع جمعیت، پروژه آب و فاضلاب رشت توسط شرکت آب و فاضلاب شهری استان گیلان با مشارکت دولت و بانک جهانی در اولویت قرار گرفت. هدف اين مطالعه گزارش یافته های فاز اول مطالعه تعيين تاثير استفاده از شبكه فاضلاب شهري بر بروز اسهال حاددر کودکان زیر پنج سال شهر رشت در استان گیلان می باشد.

روش و مواد: نوع مطالعه کارآزمایی میدانی(Field trial) از نوع قبل و بعد با گروه شاهد همزمان مي باشد كه در دو مرحله قبل(فاز(I و مرحله بعد (فاز (IIانجام مي شود. نمونه گیری فاز I در ماه هاي مياني چهار فصل، يعني آبان و بهمن 1388 و ارديبهشت و مرداد 1389 انجام شد. بروز اسهال حاد در شهر رشت و در دو گروه مداخله (محدوده داخل طرح فاضلاب) و گروه شاهد (محدوده خارج طرح فاضلاب) با مشاركت مادران 1560كودك زیر پنج سال اندازه گيري شد. داده ها توسط پزشكان، دانشجويان پزشكي بومی با مراجعه به درب منازل و مصاحبه با مادران جمع آوري شد. داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS-11.5 و آزمون های Chi-Square جهت مقایسه متغیر های کیفی بین دو گروه و از آزمون های t و آنالیز واریانس جهت مقایسه متغیر های کمی بین دو گروه مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.

يافته ها: ميانگين بروز اسهال حاد سالانه در كودكان زير پنج سال شهر رشت 4/10% (گروه مداخله=4/9% و گروه شاهد=4/11%) و بر حسب فصل به ترتيب در ماه هاي ارديبهشت برابر 5/10% (گروه مداخله=3/9% و گروه شاهد=7/11%)، در مرداد 5/12% ( گروه مداخله=5/11% و گروه شاهد=4/13%)، در آبان3/9% (گروه مداخله=1/8% و گروه شاهد=5/10%) و در بهمن 1/9% (گروه مداخله=5/8% و گروه شاهد=8/9%) بدست آمد.

نتيجه گيري: مطالعه نشان داد که بروز اسهال حاد در کودکان زیر پنج سال ساکن در شهر رشت در حد متوسط می باشد. همچنین بروز اسهال حاد از یک الگوی فصلی تبعیت می کند، بطوریکه بالاترين بروز اسهال حاد در فصل تابستان و كمترين آن در فصل زمستان رخ داده است. انتظار مي رود كه اجراي برنامه جمع آوري فاضلاب بتواند ميزان بروز اسهال حاد را كاهش دهد.

واژگان کلیدی: اسهال حاد، کودکان، ميزان بروز، اپیدمیولوژی، فاضلاب

سابقه و هدف: کمبود منابع ایجاب می کند که برای حصول به سطح قابل پذیرشی از سلامت، باید این منابع محدود را به اولویت ها تخصيص داد.  در این راستا اين تحقيق با هدف تعيين اولويت هاي پژوهشي مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت در سال 1392 انجام گرفت.

روش و مواد: این پروژه Health System Research(HSR) در جهت اعمال محور حاکمیت و رهبری با مشارکت 49 نفر از اعضای هیات علمی و سایر ذینفعان نظام سلامت و افراد مرتبط با سلامت داخل و خارج از دانشگاه در سال 1392 با استفاده از مدل توصیه شده کار گروه سازمان جهانی بهداشتCouncil on Health Research for Development (COHRED) با تغییرات اندکی در جهت انطباق با فرایند تحقیق کشور انجام گرفت. بر اساس این مدل ابتدا افراد ذينفع شناسایي شدند، سپس وضعيت حوزه مربوط به عوامل اجتماعی موثر بر سلامت مورد تحلیل قرار گرفت. در نهایت حیطه ها و عناوين پژوهشي مشخص شد و اولویت های تحقیقاتی با امتياز دهي بر اساس معيارها تعیین شد.

یافته ها: هفت حوزه پژوهشی به ترتیب اولویت شامل عوامل خطر تهدید کننده سلامت، عوامل رفتاری موثر بر سلامت، سلامت خانواده، ارتقاء سلامت جامعه، بیماری های مزمن و سرطان ها، نظام سلامت و شاخص های حیاتی و پژوهش به عنوان اولویت های تحقیقاتی تعیین شد. چون هر یک از حوزه های تعیین شده از چند حیطه پژوهشی تشکیل شده است، در مجموع 31 حیطه پژوهشی به عنوان اولویت های تحقیقاتی مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت تعیین شد.

نتیجه گیری: در این پروژه اولویت های پژوهشی مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با مشارکت همه ذینفعان ممکن بر اساس مدل توصیه شده سازمان جهانی بهداشت COHRED بدست آمد.

واژگان کلیدی: اولویت های پژوهشی، مرکز تحقیقات، عوامل اجتماعی تعیین کننده سلامت، COHRED

زمینه وهدف: براي ارزيابي دريافت مواد غذايي در سطح جامعه روش هاي مختلفي وجود دارد. روش های نسبتا دقيق و مناسب، می تواند جایگزین مناسبی برای روش های پرهزینه و وقت گیر ارزیابی دریافت مواد غذایی باشد. از این رو بررسی حاضر، با هدف اعتبار سنجی دو روش مصاحبه تلفنی و مصاحبه حضوری در پایش الگوی مصرف نان انجام شد.

روش و مواد: در این مطالعه مقطعی-توصیفی 2312 خانوار ساکن شهر تهران بر اساس طرح نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای به طور تصادفی انتخاب شدند. الگوی مصرف نان در دو سطح فردی و خانوار با استفاده از پرسشنامه الگوی بسامد خرید و 24 ساعت یادآمد خوراک جمع آوری و تکمیل شد. پرسشنامه تکمیل شده در مصاحبه حضوري، در روش مصاحبه تلفنی نیز مجددا استفاده شد.

یافته ها: ضریب همبستگی بین میزان دریافت نان در دو روش مصاحبه حضوری و تلفنی در سطح خانوار
(001/0  ,p<64/0r=) و فردی (001/0 ,p<60/0r=) قابل توجه و از لحاظ آماری معنی دار بود. اختلاف در میانگین و میانه بر اساس دو روش در سطح خانوار 3 تا 4 گرم/نفر/روز و در سطح فردی 16 تا 21 گرم گزارش شده است که تفاوت آماری معنی داری نداشتند

نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد که با همبستگی بین روش تلفني و مصاحبه حضوری، ارزیابی الگوی کمی مصرف نان به روش تلفنی می تواند با دقت زیاد مقدار مصرف نان درخانوار و یا فرد را برآورد کند. این روش با توجه به کم هزینه بودن و صرفه جویی در وقت حائز اهمیت است.

واژگان کلیدی: مصاحبه تلفنی، مصاحبه حضوری، الگوی مصرف نان

زمینه و هدف: کیفیت خدمات در بخش سلامت دارای جایگاه ویژه ای است. اولین گام اساسی در تدوین برنامه های ارتقای کیفیت، شناخت ادارک ها و انتظارهای دریافت کنندگان خدمت از کیفیت خدمات ارايه شده می باشد. هدف از این مطالعه، تعیین شکاف کیفیت و ارايه راهکارهایی در جهت افزایش رضایت مندی گیرندگان خدمت در مراکز بهداشتی تحت پوشش مرکز شمال تهران می باشد.                                            

روش و مواد: این مطالعه از نوع مقطعی- توصیفی در سال 1392 بر روی 325 نفر از دریافت کنندگان خدمات بهداشتی اولیه انجام شد. نمونه ها بر اساس جمعیت مراجعه کننده به هر مرکز جمع آوری گردیده است. گردآوری داده ها به کمک پرسش نامه تدوین شده براساس ابزار SERVQUAL که شکاف کیفیت را در پنج بعد خدمت و با 22 پرسش اندازه گیری می نماید، انجام شد. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و روش های آماری تجزیه و تحلیل شدند.

یافته ها: در هر پنج بعد کیفیت خدمات، تفاوت معنی داری میان ادراک و انتظار مراجعین وجود داشت و کمترین شکاف در بعد همدلی خدمت (68/0) و بیشترین شکاف در بعد ملموس (88/0) به دست آمد و میزان تحصیلات مراجعین با شکاف کیفیت ارتباط معنی دار داشت.

نتیجه گیری: خدمات ارائه شده در هیچ یک از ابعاد فراتر از حد انتظار پاسخ گویان نبود و هنوز فضای زیادی برای بهبود و اصلاح فرایندها وجود دارد.

واژگان کلیدی: مراکز بهداشتی درمانی، کیفیت خدمات، SERVQUAL، مرکز بهداشت شمال تهران، خدمات بهداشتی اولیه

زمینه و هدف: تغذیه از جمله عوامل دخیل در تأمین سلامت و ایجاد بیماری است. به طوری که ارتباط تغذیه و انتخاب غذا با سلامت افراد جامعه مورد تأیید و تاکید است. این مطالعه با هدف تعیین اثربخشی آموزش و مشاوره تغذیه بر تغییر عادات غذایی غلط و ارتقاء سبک زندگی و تغذیه سالم در بین مراجعین به مرکز تندرستی سردار جنگل در سال 1391 انجام شد.

روش و مواد: این مطالعه مداخله ای با مشارکت 1500 نفر از مراجعین به کلینیک تندرستی سردار جنگل در سال 1391 انجام شد. داده ها با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه جمع آوری شد. پرسشنامه شامل اطلاعات سن، جنس، تحصیلات، شغل و عادات تغذیه ای بود. در صورت کسب امتیاز 11-9 از پرسشنامه عادات غذایی، وضعیت تغذیه ای مطلوب، 8-5 نسبتاً مطلوب و کمتر از 5 نامطلوب در نظر گرفته شد. افرادی که دارای وضعیت تغذیه نسبتاً مطلوب و نامطلوب بودند، به کلاس های آموزش تغذیه و مشاور تغذیه ارجاع داده شدند. پس از پایان دوره مشاوره تغذیه، افراد از نظر وضعیت تغذیه، مجدداً ارزیابی شدند. داده ها پس از ورود به نرم افزار SPSS-21 ، با استفاده از آزمون های t مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته ها: این مطالعه با مشارکت 1500 نفر از مراجعین به کلینیک تندرستی سردار جنگل در سال 1391 انجام شد. جنس (4/25%) 362 نفر از آنها مرد و (6/74%) 1066 نفر زن و میانگین (انحراف معیار) سن مردان 3/38 (1/21) و زنان 9/36 (4/17) بود. قبل از مراجعه به مشاور تغذیه و شرکت در کلاس های آموزش تغذیه در بین زنان، (7/30%) 343 نفر وضعیت تغذیه مطلوب و (3/69%) 775 نفر نامطلوب داشتند. در بین مردان (8/29%) 114 نفر وضعیت تغذیه مطلوب و (2/70%)نفر نامطلوب داشتند. وضعیت تغذیه ای (1/20%) 144 نفر از زنان و (7/12%) 27 نفر از مردان بعد از مشاوره ارتقاء یافت (P<0.001).

نتیجه گیری: مطالعه نشان داد که آموزش و مشاوره تغذیه در بهبود رفتار تغذیه ای و اصلاح رفتارهای غلط تغذیه ای مؤثر می باشد.

واژگان کلیدی: تغذیه، آموزش، تغییر رفتار، مشاوره تغذیه، وضعیت تغذیه ای

زمینه و هدف: کارسینومای سلول کلیوی (Renal Cell carcinoma: RCC) 90 درصد از موارد سرطان کلیه را به خود اختصاص داده است. در اکثر مطالعات ارتباط مستقیم RCC با نمایه توده بدنی بالا نشان داده شده است. اگرچه، ارتباط عوامل تغذیه ای با این سرطان کاملا مشخص نیست. این مطالعه با هدف بررسی ارتباط نمایه توده بدنی و عوامل تغذیه ای با RCC انجام شد.

روش و مواد: در این مطالعه مورد-شاهدی، 42 بیمار مبتلا به RCC و 84 نفر شاهد که از لحاظ جنس، سن (با فاصله 5 سال) و سیگار کشیدن با گروه مورد همسان شدند، شرکت کردند. پرسشنامه­های اطلاعات عمومی (شامل سوالاتی در ارتباط با وضعیت اقتصادی-اجتماعی، سلامتی و خودگزارش­دهی قد و وزن)، فعالیت فیزیکی و بسامد خوراک تکمیل گردید. اقلام غذایی در 29 گروه، طبقه بندی شدند. تجزیه و تحلیل های آماری با استفاده از نرم افزار SPSS-21 انجام گرفت.

یافته ها: ارتباط معناداری بین BMI با RCC نشان داده نشد. میانگین دریافت روزانه تخم مرغ در گروه مورد و شاهد (به ترتیب 7/30 و 6/21) به طور معناداری تفاوت داشت، در آنالیز رگرسیون لجستیک نیز دریافت تخم مرغ با RCC ارتباط مستقیم معناداری داشت (093/1OR=،190/1-004/1CI=). میانگین دریافت پنیر، شیر، خامه و سرشیر، سیب زمینی و قند در گروه مورد به طور معناداری بیشتر و دریافت گوجه فرنگی، لپه و عدس به طور معناداری پایین تر از گروه شاهد بود.

نتیجه­گیری: داده های این مطالعه نشان می دهد ارتباطی بین BMI و RCC وجود ندارد. افزایش دریافت تخم مرغ، پنیر، شیر، خامه و سرشیر، سیب زمینی آب پز، قند و کاهش دریافت گوجه فرنگی، عدس و لپه می­تواند باعث افزایش خطر ابتلا به RCC شود.

واژگان کلیدی: کارسینومای سلول کلیوی، نمایه توده بدنی، اقلام غذایی، گروه های غذایی