مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی

همپوشانی و تأثیر متقابل جنبه‌های تاریخی، اجتماعی، سیاسی، اخلاقی، مذهبی و حقوقی، در موضوعات پزشکی به نحو برجسته‌ای قابل تشخیص است تا آن جا که می‌توان گفت، میراث قواعد آمره پزشکی را در هر ملتی آمیخته‌ای از یاخته‌های فوق تشکیل می‌دهند. بنابراین، اگرچه اخلاق، اصولی جهان شمول و تغییرناپذیر دارد، با تحولاتی که در عرصه‌های تاریخی- اجتماعی و تحت تأثیر آموزه‌های فلسفی و مذهبی، در محدوده‌های جغرافیایی مختلف، پشت سر گذاشته، تفاوت در سیاست‌های حقوقی که در بسیاری مواقع انعکاس دهنده جهت‌گیری اخلاقی حاکم در یک جامعه می‌باشند را به ارمغان آورده است.

در واقع اصول اخلاقی همچون استقلال، عدالت و سودرسانی و ضرر نرساندن، اگرچه در تقابل با موضوعات پیچیده‌ای که مرهون پیشرفت روزافزون مناسبات پزشکی و تکنولوژی‌های نوین زیست پزشکی است، در بطن خود با تعارضاتی مواجه خواهند شد، در مرحله تفسیر و تأویل نیز به شدت تحت تأثیر ملاحظات تاریخی، اجتماعی و مذهبی می‌باشند. تأثیر این نیروها حسب شرایط و اوضاع ملت‌ها و وابستگی‌های آنان، متغیر خواهد بود؛ اوج این تأثیر را در نظام‌های مکتبی که جهت گیری اخلاقی، محصول آرمان‌های منضوج در گرماگرم اندیشه‌های منسوق این مکاتب است، به نظاره می‌نشینیم؛ با وجود این، تاریخ نشان داده که همواره برخی مؤلفه‌های اعتقادی و فلسفی از حقایق وحیانی فاصله می‌گیرند و در مقابل تحولات اجتماعی و علمی، طفیل و ملعبه‌ای در دست اقلیتی، بیش نخواهند ماند.

...

مقدمه: امروزه با پیشرفت علوم و تکنولوژی به ویژه در زمینه پزشکی ـ روش‌های تشخیصی سال‌های انتظار زندگی در ایران از 60 به 80 سال افزایش یافته است. این امر سبب شده تا سالمندی به عنوان یک پدیده جهانی مورد توجه قرار گیرد. اکثر سالمندان از یک یا چند بیماری مزمن به طور همزمان رنج برده یا در مراکز مراقبتی ـ درمانی بستری می‌باشند. از طرفی سالمندی سبب پیدایش خصوصیات منحصر به فرد در سالمندان می‌گردد که ضرورت توجه به منزلت آن‌ها به عنوان یک نیاز اولیه مورد نظر است. لذا ارتباط با سالمندان شرایطی را می‌طلبد که مراقبت‌کنندگان تیم بهداشتی بایستی از آن مطلع باشند و یکی از مهم‌ترین این نیازها توجه به مفهوم منزلت سالمندان است. از این رو پژوهشگران، مطالعه مروری با هدف تعیین مفهوم منزلت سالمندان را انجام دادند.

روش: به منظور دستیابی به اهداف پژوهشگران، به بررسی متون، منابع و مقالات مرتبط بین سال‌های 2000 تا 2012 که انگلیسی و فارسی زبان بوده و در Medline data base ، CINAHL ،  Web of Science،  Pro Quest C.S.A، Elsevier و Iranmedex با کلید واژه‌های dignity ، respect ، pensior elderly people ، senior citizen و nursing بررسی نمودند. از بین منابع موجود 27 منبع اختصاصی پرستاری انتخاب شدند و به روش مرور منظم گارارد مورد ارزشیابی، خلاصه‌نویسی و فیش‌برداری قرار گرفتند.

یافته‌ها: یافته‌های مطالعه نشان داد مفهوم منزلت سالمند یک تجربه ذهنی و اخلاقی است که سالمند در وحله نخست به واسطه انسان‌بودن آن را دارا می‌باشد و روابط با دیگران می‌تواند آن را تهدید کرده یا ارتقا بخشد. مفهوم منزلت سالمندان به واسطه عواملی چون مراقبت فردگرایی و اختصاصی، بازگرداندن خودکنترلی و اختیار، استقلال، احترام، گوش‌دادن توأم با حساسیت و حمایت از سالمند شکل می‌گیرد.

نتیجه‌گیری: واضح و شفاف‌سازی مفهوم منزلت در مراقبت از یک‌سو سبب آشنایی و درک هرچه بهتر مراقبت‌دهندگان از مفهوم مورد نظر در مورد سالمندان شده و از طرف دیگر سبب دامنه اخلاقی مراقبت را مورد توجه قرارداده و سبب ارتقای کیفیت مراقبت می‌گردد، به طوری که مراقبت‌دهندگان به شکل فردی و منحصر به فرد سالمندان را مورد حمایت خود قرار داده و این مسأله از ایجاد رفتارهای یکسان و روتین در سالمندان پیشگیری می‌نماید.

مقدمه: یکی از مهم‌ترین اصول پرستاری احترام به حقوق انسانی و تکریم شأن بیماران است و پرستاران یکی از اصلی‌ترین ارکان دفاع حقوق بیمار در بیمارستان‌ها هستند. با افزایش آگاهی آحاد جامعه، بیماران نیز بیش از پیش نسبت به رعایت حقوق خود در بیمارستان‌ها توجه نشان می‌دهند. آگاهی از منشور حقوق بیمار و فراهم‌سازی شرایطی برای تأمین‌کنندگان خدمات درمانی جهت رعایت این حقوق امری ضروری می‌باشد.

روش: این مطالعه توصیفی ـ تحلیلی به روش توصیفی ـ مقطعی با هدف بررسی آگاهی پرستاران شاغل در بیمارستان‌های آموزشی شهر کرمان از منشور حقوق بیمار و دیدگاه آنان درباره میزان رعایت این حقوق و تعیین عوامل مؤثر بر آگاهی و میزان رعایت این حقوق در سال 1391، اجرا گردید. نمونه‌های پژوهش را 282 نفر از پرستاران که به روش سهمیه‌ای انتخاب شده بودند، تشکیل دادند. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه‌ای پژوهشگر ساخته مشتمل بر اطلاعات دموگرافیک و 40 گویه جهت ارزیابی آگاهی و رعایت این حقوق، بوده است.

یافته‌ها: میانگین نمره آگاهی پرستاران از منشور حقوق بیمار (19/0±68/0) بالاتر از متوسط و 67% از پرستاران نمره آگاهی خوب کسب کردند. از نظر 8% از شرکت‌کنندگان میزان رعایت منشور حقوق بیمار خوب بوده است. پرستاران با کسب میانگین نمره (65/0±09/4) میزان رعایت حقوق را خوب دانسته‌اند. بین آگاهی پرستاران از منشور حقوق بیمار و میزان رعایت این حقوق از دیدگاه آنان، ارتباط معنی‌دار آماری مشاهده گردید (05/0p≤). پرستاران آگاه‌تر معتقد بودند حقوق بیمار بیشتر رعایت می‌شود. متغیر شرکت در کلاس‌های آموزش حقوق بیمار با میزان آگاهی پرستاران ارتباط معنی‌دار آماری نشان داد (05/0p≤) و متغیرهای شرکت در کلاس اخلاق و آموزش حقوق، درخواست مدیران برای رعایت حقوق بیمار و گروه سنی بالای 40 سال با میزان رعایت حقوق از دید پرستاران ارتباط مثبت معنی‌دار داشتند (05/0p≤).

نتیجه‌گیری: آگاهی پرستاران از منشور حقوق بیمار از حد متوسط بالاتر و میزان رعایت این حقوق از دیدگاه آنان نیز در حد خوب است، لیکن پرستاران ناآگاه از منشور حقوق بیمار می‌توانند به طور جدی موجبات نقض حقوق بیمار و عدم رضایت آنان از سیستم بهداشت و درمان را فراهم آورند. از طرف دیگر تأثیر مثبت آموزش بر نمره آگاهی و نیز آموزش و درخواست مدیران برای رعایت حقوق بیمار بر نمره رعایت، می‌تواند یکی از راهکارهای مؤثر برای رعایت بیشتر حقوق بیمار در بیمارستان‌ها باشد. با توجه به خود اظهاری‌بودن داده‌ها، انجام پژوهش برای سنجش آگاهی و میزان رعایت حقوق توسط کادر درمانی از دیدگاه مصرف‌کنندگان سیستم خدمات درمانی (بیماران) امری ضروری به نظر می‌رسد. 

مقدمه: برخورداري از هوش معنوي بالا به كادرهاي درماني كمك می‌كند که به خدماتي كه به بيماران و جامعه ارائه می‌كنند، با معنی و هدفمند بنگرند. مطالعه حاضر با هدف بررسی هوش معنوی دانشجویان پرستاری و مامایی دانشکده رازی دانشگاه علوم پزشکی کرمان در سال 1391 صورت گرفت.

روش: این مطالعه یک مطالعه توصیفی مقطعی بود. جامعه پژوهش شامل تعداد 222 نفراز دانشجویان پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی کرمان بود که همگي به عنوان نمونه پژوهش مورد بررسي قرار گرفتند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه 42 سؤالی هوش معنوی بود که توسط بدیع و همکارانش تهیه شده بود. داده‌ها پس از جمع آوري به وسيله نرم‌افزار آماري SPSS نسخه 20 و با استفاده از آزمو‌ن‌هاي آماري پارامتریک (تی مستقل و Anova) مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند.

یافته‌ها: نتايج مطالعه نشان داد که هوش معنوی دانشجویان پرستاری و مامایی در سطح مطلوب است. همچنین مقایسه میانگین نمرات هوش معنوی دانشجویان پرستاری و مامایی بر حسب ویژگی‌های دموگرافیک آنان نشان داد که بين ميانگين نمرات هوش معنوی و متغیرهای سن، جنس، وضعیت تأهل، سال تحصیلی، گذراندن دوره آموزشی در ارتباط با معنویت و معدل و رشته تحصیلی از نظر آماری تفاوت معناداری نداشت (05/0P=).

نتيجه‎گيري: مطلوب‌بودن سطح هوش معنوی دانشجویان پرستاری و مامایی می‌تواند به عنوان یکی از نقاط قوت آموزشی مد نظر برنامه‌ریزان آموزش پرستاری و مامایی قرار گیرد تا با توسعه این ظرفیت از برآیندهای حرفه‌ای مطلوب‌تر برخوردار گردیم.

روزانه ٩١٠٠٠٠ مورد حاملگی در دنیا اتفاق می‌افتد که یک‌چهارم از این حاملگی‌ها ناخواسته می‌باشند و ١٥٠٠٠٠ مورد از طریق سقط خاتمه می‌یابند که ٥٠٠ مورد به مرگ مادر منجر می‌گردد. سقط غیرایمن از عواقب خطرناک حاملگی ناخواسته بوده و یکی از علل مهم مرگ و مير مادران مي‌باشد. مسأله جواز سقط جنین و قانونی‌سازی آن، از جمله مسائلی است که تحت تأثیر مساﺋل شرعی، حقوقی و سیاسی هر کشور، در هر دوره از زمان حکم خاص خود را داشته است، اگرچه در اسلام و اکثر ادیان سقط جنین منع شده است، ولی مشکلات ناشی از ممنوعیت مطلق آن، باعث شده که اغلب کشورها با نگرشی واقع‌بینانه، سقط جنین قانونمند را در شرایطی مانند نجات جان مادر، وقوع تجاوز یا زنای با محارم، نقایص جنینی، و شرایط خاص اقتصادی ـ اجتماعی اجازه دهند. به منظور جلوگیری از عواقب سقط غیر قانونی و حمایت هرچه بیشتر از حقوق زنان، لازم است تحقیقات بیشتری جهت وضع یا تعدیل قوانین با نگرشی نو به مسأله سقط جنین انجام شود. بدین منظور مطالعه حاضر به بررسی تطبیقی قوانین سقط جنین در کشورهای جهان پرداخته است. نتایج حاکی از آن است که در کشورهای جهان رویه‌های متفاوتی برای جواز سقط جنین برگزیده شده است و گرایش نهایی کشورهای اسلامی بر این است که علیرغم مخالفت در فقه سنتی، سقط جنین را در مواردی مجاز بشمارند.

بنابراین بهتر است در کشور ایران نیز در خصوص این موارد قانونگذاری دقیق صورت گیرد.

ملاحظات درمانی توجه کرد. در این راستا هرگونه خلل در رعایت اخلاق پرستاری می‌تواند علمی‌ترین و بهترین مراقبت‌های پرستاری را تحت تأثیر قرار دهد. امروزه، در پرستاری دنیا این امر با تعریف و تدوین کدهای اخلاق حرفه‌ای نمود یافته است که اساس آن توجه به مقولات انسانی واخلاقی در برقراری ارتباط بین پرستار و بیمار در ارائه مراقبت است. کدهای اخلاقی باید توسط پرستاران درک و در هر بعد از عملکرد پرستاری استفاده شود، لذا این مطالعه با هدف بررسی آگاهی و عملکرد پرستاران به آیین ­اخلاق­ پرستاری ایران­ در ­بیمارستان­های آموزشی تبریز ­انجام ­شد.

روش: این مطالعه توصیفی در سال 1391 با مشارکت 345 پرستار شاغل در بخش‌های داخلی ـ جراحی بیمارستان‌های آموزشی تبریز و با نمونه‌گیری آسان انجام شد. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته‌ای بر اساس آیین اخلاق پرستاری ایران گردآوری و پایایی به روش آلفای کرونباخ و روایی صوری و محتوایی انجام شد، سپس با نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 13 و آمار توصیفی و استنباطی و آزمون‌های t مستقل و ANOVA و ضریب همبستگی پیرسون، در سطح معنی‌داری 05/0 p< تجزیه و تحلیل شد.

یافته‌ها: بیشترین درصد پرستاران، زن، متأهل و دارای مدرک کارشناسی پرستاری بودند که (1/79 درصد) آنان واحد آموزشی اخلاق پرستاری را در دانشگاه و (6/53 درصد) دوره‌های بازآموزی اخلاق حرفه‌ای را در طول خدمت گذرانده بودند و (5/40 درصد) بیان کردند آیین اخلاق پرستاری به صورت مدون در اختیار آن‌ها قرار گرفته است. 4/86 درصد پرستاران به آيين اخلاق پرستاري آگاهي داشتند. 9/91 درصد پرستاران به آيين اخلاق پرستاري عمل کردند. بین عملکرد پرستاران به آیین اخلاق پرستاری و متغیرهایی مانند بخش کاری و منابع کسب اطلاع در زمینه راهنماهای اخلاقی از جمله شرکت در همایش‌ها، آموزش ضمن خدمت و آیین‌نامه­ها رابطه آماری معنی‌داری مشاهده شد. بین آگاهی از آیین اخلاق پرستاری و متغیرهایی مانند شیفت کاری، رضایت از حرفه و سابقه شکایت از پرستاران توسط بیماران رابطه آماری معنی‌داری وجود داشت.

نتیجه‌گیری: آگاهی و عملکرد اخلاقی پرستاران مورد مطالعه نشان داد، در حال حاضر جامعه پرستاری ایران آمادگی دارد با بکارگیری آیین اخلاق پرستاری ایران و آگاهی از کدهای اخلاق حرفه‌ای و مفاهیم اخلاقی مؤثر بر عملکرد بالینی، مسیر حرفه‌ای‌شدن خود را هرچه پویاتر و پرانرژی‌تر بپیماید. 

مقدمه: مراقبت تسکینی یکی از مهم‌ترین مفاهیم در پرستاری از بیماران مبتلا به سرطان می‌باشد و این بیماران به مراقبت تسکینی نیاز دارند. معنویت نیز نقش مهمی در مراقبت از این مبتلایان دارد، لذا هدف این مطالعه شناسایی دیدگاه پرستاران از مراقبت تسکینی مبتنی بر معنویت در مبتلایان به سرطان بوده است.

روش: مطالعه حاضر با رویکرد کیفی و با بهره‌گیری از شیوه تحلیل محتوا انجام شد. مشارکت‌کنندگان شامل 14 پرستار بودند که به روش نمونه‌گیری هدفمند وارد مطالعه شدند و مورد مصاحبه‌های چهره به چهره و نیمه ساختارمند قرار گرفتند. بعد از گردآوری داده‌ها، تمام مصاحبه‌ها پیاده‌سازی شدند، مورد بازنگری قرار گرفتند و سپس طبقات استخراج گردید. در ابتدا شباهت‌های معنایی مورد بازنگری قرار گرفت و زیر طبقات مشخص شدند و سپس در بازنگری مجدد زیرطبقات مرتبط در یک طبقه قرار گرفتند.

یافته‌ها: طبقات اصلی در تحلیل محتوای مراقبت تسکینی مبتنی بر معنویت از مبتلایان به سرطان شامل ارتقای سلامت معنوی و مدیریت معنوی بودند. ارتقای سلامت معنوی دربردارنده زیر طبقات ارتقای راهبردهای مذهبی و پاسداشت ارزش‌ها و باورهای معنوی بود و مدیریت معنوی نیز دربردارنده تلاش برای پیوند بیمار با خدا و حمایت معنوی بوده‌اند.

نتیجه‌گیری: تحلیل محتوای مراقبت تسکینی مبتنی بر معنویت از بیماران مبتلا به سرطان، شرایط لازم برای این مراقبت را مطابق دیدگاه پرستاران نشان داد. از دیدگاه پرستاران، ارتقای سلامت معنوی و مدیریت معنوی نقش مهمی در مراقبت تسکینی مبتنی بر معنویت از مبتلایان به سرطان داشته‌اند. یافته‌های این مطالعه، به پرستاران در جهت شناخت بیشتر مراقبت تسکینی مبتنی بر معنویت از مبتلایان به سرطان، درک بهتر از نیازهای معنوی این بیماران و در نهایت ارتقای عملکرد آنان در بالین یاری می‌رساند.

یکی از مؤثرترین راه‏های درمان بسیاری از بیماران پیشرفته کبدی، پیوند کبد است. منبع عمده پیوند کبد در مرکز پیوند اعضای شیراز، از مرگ مغزی بوده و به دلیل کمبود ارگان پیوندی و از سوی دیگر تقاضای روزافزون برای پیوند، بین عرضه و تقاضای کبد تعادل برقرار نیست. به همین دلیل انتخاب کاندیدای مناسب پیوند بسیار بحث‌انگیز است. در حال حاضر در مرکز پیوند اعضای شیراز، کاندیداهای پیوند کبد بر اساس نمره مِلد رتبه‏بندی می‏شوند و بیماری که بیشترین نمره را کسب کند، برای پیوند انتخاب می‏شود، اگرچه با بکاربستن نمره مِلد در رتبه‌بندی بیماران نیازمند، مرگ و میر در لیست انتظار کاهش یافته است، اما این سیستم نمی‏تواند به خوبی مرگ و میر پس از پیوند را پیش‏بینی کند. بنابراین در این مقاله هدف بر آن است تا نکات اخلاقی مرتبط با پیوند کبد و نحوه رتبه‏ بندی بیماران مورد بحث و بررسی قرار گیرد.