مروری کوتاه بر درمان دارویی درد مفاصل در طب سنتی ایران و طب رایج
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 8 شماره 26 (1395),
23 دی 2017,
صفحه 105-124
https://doi.org/10.22037/mhj.v8i26.19544
مقدمه: درد مفاصل یکی از شایعترین علل مراجعه بیماران به مراکز درمانی میباشد که علل متعددی برای آن مطرح شده است. از جمله این علل عبارتند از تغییرات تخریبکننده غضروف و استخوان و التهاب ساختمانهای خارج غضروفی مانند لیگامانها، کپسول مفصلی و تاندون. تلاشهای فراوان دارویی و غیر دارویی رایج، اگرچه در تسکین موقتی درد و کاهش علائم موضعی کمک شایانی نموده، لیکن نتایج آن برای بیماران و پزشکان راضیکننده نیست. اغلب درمانهای دارویی شامل داروهای ضد التهاب استروئیدی و غیر استروئیدی، داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی و داروهای مؤثر در جلوگیری دژنراسیون غضروف هستند. دیدگاه طب سنتی ایران در مورد سببشناسی و روشهای درمانی درد مفاصل قدری متفاوت با طب رایج است. در این مطالعه مروری، مهمترین داروهای تسکیندهنده درد مفاصل با رویکرد درد مفصل مزمن و مادی، در منابع طب سنتی ایران، استخراج و رتبهبندی شده است.
روش: با توجه به هدف مطالعه که استخراج داروهای مؤثر در تسکین درد مفاصل بود، جستجو با واژه کلیدی «تسکیندهنده درد مفاصل» در نسخه الکترونیکی پنج منبع معتبر از یک بازه زمانی یکهزارساله انجام شد. منابع مورد بررسی عبارت بودند از قانون در طب، اختیارات بدیعی، تحفه حکیم مؤمن، الحاوی و مخزن الادویه. تمام داروهایی که اثر مسکن درد مفاصل برای آنها ذکر شده بود، به صورت جداگانه استخراج و سپس با توجه به توصیه حکما از آن دارو، نمرات 1 تا 5 به هر مفرده تعلق گرفت. امتیاز هر دارو از پنج منبع محاسبه و سپس جمع و در نهایت رتبهبندی صورت گرفت.
یافتهها: مفردات با خواص تحلیل ماده و تسکینی، پس از جمع امتیازات و رتبهبندی، به ترتیب شبت، حلتیت، اشق، حنظل، سداب، زرنباد و سقمونیا مشخص شدند.
نتیجهگیری: از آنجا که غالب دردهای مزمن مفاصل، با نوعی سوء مزاج مادی همراه هستند و تحلیل ماده میتواند در کاهش درد هم مؤثر باشد، استفاده از مفردههایی که دارای خواص تحلیل ماده و تسکینی میباشند، بسیار مؤثر است. در منابع طب سنتی ایران، درمان کلینگر، اولین قدم در مواجهه با بیمار مبتلا به درد مفاصل است، لیکن برای تکمیل درمان یا تسکین سریعتر میتوان از داروهای موضعی مسکن درد نیز استفاده کرد. اثرات ادعایی میبایست در مطالعات بالینی مورد ارزیابی قرار گیرند.