سیاستهای دولت پهلوی اول در مقابله با بیماریهای مقاربتی
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 10 شماره 37 (1397),
3 December 2019,
صفحه 7-19
https://doi.org/10.22037/mhj.v10i37.26353
وضعیت نظام بهداشت و سلامت عمومی در آستانه روی کارآمدن پهلوی اول بسیار اسفناک بود. شیوههای درمان عقب مانده بود و پزشکی نوین به دلیل فقدان زیرساختهای لازم، امکان رشد و اثرگذاری در حوزه سلامت و درمان، خاصه امراض مسری و مقاربتی را نیافته بود. پژوهش حاضر درصدد پاسخگویی به این پرسش است که دلیل شیوع گسترده این بیماریها چه بود و دولت نوگرای رضاشاه چه اقداماتی در جهت پیشگیری و درمان امراض مقاربتی انجام داد. نوشتار پیش رو در پاسخ به سؤال فوق، با تکیه بر منابع دسته اول، یعنی اسناد و مجلات و نشریات و اتخاذ رویکردی توصیفی ـ تحلیلی، به واکاوی سیاستهای دولت نوگرای رضاشاه در حوزه بهداشت و مبارزه با بیماریهای آمیزشی میپردازد و نتیجه میگیرد رویکرد تجددخواهانه و غربگرایانه حاکمیت تغییراتی در حوزه بهداشت و مبارزه با بیماریهای آمیزشی ایجاد کرد. دولت در این راستا کوشید با ابزارهای فرهنگی از قبیل نشر کتب و روزنامهها، برگزاری کلاسهای آموزشی، تبلیغات، استفاده از فیلم و همچنین سیاستهایی چون گسترش مراکز درمان امراض مقاربتی، ارائه خدمات درمانی رایگان، ایجاد پستهای صحی، تحدید فواحش وتصویب قوانین بازدارنده، مانع از شیوع این امراض شود. علیرغم این تلاشها، آمیختگی موانع فرهنگی، سیاسی و اقتصادی مانع از موفقیت چشمگیر دولت شد. پیشروبودن دولت رضاشاه در امر پزشکی نوین بدون وجود زیرساختهای جدی در عصر قاجار، با ایجاد مشکلات و محدودیتهایی از جمله فقدان نیروی کار به ویژه در ولایات، کمبود دارو و مراکز درمانی و فقدان راههای ارتباطی مناسب، خدماترسانی به مردم را مشکل کرده بود. به علاوه مقاومتهای فرهنگی در کنار عدم آگاهی و بیسوادی گسترده مردم که دسترسی به خدمات آموزشی در حوزه پیشگیری از امراض مقاربتی را با دشواری مواجه ساخته بود، از دلایل مهم عدم موفقیت دولت در کنترل امراض آمیزشی بود.