مفهوم بیماری و تأثیر آن در مسؤولیت اطباء در ادوار مختلف تاریخ
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 5 شماره 15 (1392),
15 بهمن 2014
,
صفحه 75-97
https://doi.org/10.22037/mhj.v5i15.5320
چکیده
پیوند پزشکى با حقوق و امور مذهبى موجب شده بود که اطبّا در ازمنة قدیم، افزون بر جنبة علمى، جنبة مذهبى نیز داشته باشند. بلاتردید، در آغاز، طبابت با سحر و جادو عجین بوده است. در دوران باستان به جهت شیاع اين فكر كه امراض ناشي از خشم خدايان هستند، معمولاً مسؤوليتي متوجه اطبّا نمیشد. البته از نقطهنظر تاریخی، مسؤولیت طبیب دارای قدمتی طولانی است، بهطوری که ردپای آن را میتوان در تمدنهای اولیه مانند پادشاهی بابل یافت. در روزگاری که بشر از شناخت واقعیت امراض عاجز بود؛ درمان امراض در تمام زمینههای طبی در ابتدا جادوگری و افسون بوده که در واقع تلفیقی از چارهاندیشی بشر و اعتقادات او بوده است. مسلم است که در این دوره به جهت نگاه خاصی که به ماهیت و منشأ مریضی و نوع درمان داشتند، هیچگونه مسؤولیتی برای متصدیان این امور طبیب، قابله و بیطار قائل نبودند. متعاقباً كه تمدن پيشرفت كرد و طبابت از خرافات و اعتقادات مذهبی منفصل و منفک شد، تدريجاً براي اطباء مسؤوليت قائل شدند. در يونان و بابل باستان در برخی دورهها برای امراض ماهیت مادی متصور بودند و بالطبع برای طبیبان در صورت ایراد خسارت، مسؤولیت قائل بودند. در ایران باستان اساساً ماهیت نگاه به سلامتی و مریضی متفاوت بوده و چند دیدگاه نسبت به علت مریضی وجود داشته که وجه غالب آن مادی بودن علت مریضی است. در فقه اسلامي، اطباء بهموجب روايات منقول، مسؤول بودند. در این دوره مسؤولیت اطباء نسبت به دورههای قبل، بیشتر شفاف شده و حدود و ثغور آن مشخصتر شده است، زیرا شرع اسلام، مسؤولیتهای دقیق و قابل تأملی را برای آنها در نظر گرفته بود که نقض هر یک از این وظایف، به مسؤولیت آنها منجر میشد.
- طبیب؛ تاریخ؛ مسؤولیت؛ مفهوم بیماری
ارجاع به مقاله
مراجع
الف- فارسی
کتب
اعتمادیان، محمود. (1342). اخلاق و آداب پزشکی. تهران: چاپ اول. انتشارات دانشگاه تهران.
اوستا. (1371). (گزارش و پژوهش جليل دوستخواه). انتشارات مرواريد.
آلشیخمبارک، قیس بن محمد. (1389). حقوق و مسؤولیت پزشکی در اسلام. (ترجمه محمود عباسی). چاپ دوم. تهران: انتشارات حقوقی.
بادینی، حسن. (1384). فلسفه مسؤولیت مدنی. چاپ اول. تهران: نشر شرکت سهامی انتشار.
براون، ادوارد. (1371). تاريخ طب اسلامي. (ترجمه مسعود رجبنيا). چاپ پنجم. انتشارات علمي و فرهنگي.
پانوسی، استفان. (1383). گرایشهای علمی و فرهنگی در ایران از هخامنشیان تا پایان صفویه، نشر بلخ، وابسته به بنیاد نیشابور.
تورات عهد عتيق. (1973). كتاب حِزقيال نبي. باب سي و چهارم. انجمن پخش كتب مقدسه.
دارمستتر، جیمس. (1388). مجموعه قوانین زردشت یا وندیداد اوستا. ترجمه از سانسکریت و پهلوی. (ترجمه موسی جوان) نشر دنیای کتاب.
روستایی، محسن. (1382). تاریخ طب و طبابت در ایران از عهد قاجار تا پایان عصر رضاشاه به روایت اسناد. 2 جلدی. تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.
سيريل، الگود. (1356). تاريخ پزشكي ايران و سرزمينهاي خلافت شرقي. (ترجمه باقر فرقاني). تهران: انتشارات اميركبير.
شجاعپوریان، سیاوش. (1389). مسؤولیت قراردادی پزشک در برابر بیمار. چاپ اول. انتشارات فردوسی.
صالحی، حمیدرضا. (1390). مسؤولیت مدنی ناشی از فرآیند درمان. چاپ اول. تهران: انتشارات حقوقی.
فنتزمر، گرهارد. (1366). تاریخ پنج هزارساله پزشکى. (ترجمه سیاوش آگاه). چاپ اول. شرکت انتشارات علمى و فرهنگى.
قانوننامه حمورابی. (1373). (ترجمه کامیار عبدی). تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
گودرزی، فرامرز. (1377). پزشکی قانونی. جلد اول. چاپ اول. انتشارات انیشتین.
محقق، مهدي. (1374) تاريخ و اخلاق پزشكي در اسلام و ايران. چاپ اول. تهران: انتشارات سروش.
محقق، مهدي. (1371). فیلسوف ری. درباره رازی. تهران: انتشارات زوار.
مرتضى، مطهرى. (1385). بررسى فقهى مسئله بیمه. انتشارات صدرا.
نجمآبادي، محمود. (1371). تاريخ طب در ايران. مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
وهابزاده، جواد. (1373). اتانازي. مركز مطالعات و تحقيقات پزشكي تهران.
مقالات و پایاننامه
ارجمند، محسن. (1384). گذشته چراغ راه آینده است. نگاهی به تاریخ طب ایران. مجله علوم و فنون. ش86. خرداد84. 21-10.
اشرفی، منصور. (بیتا). قلب حقائق یا اندودن آفتاب با گل. مجله مکتب اسلام. س34. ش9. 69-73.
اشرفی، منصور. (بیتا). مختصری از تاریخ پزشکی. مجله مکتب اسلام. س34. ش9. 673-669.
آشوری، محمد. (1359). عدالت کیفری از دیدگاه حمورابی. مجله حقوق تطبیقی. ش7. 1-46.
برومند، بهروز. (1385). جایگاه پورسینا در دانش پزشکی از دیرباز تا امروز. مجله حافظ.مهر 85. شماره 35. 25 – 28.
پارساپور، محمدباقر و عليرضا؛ اسماعيلآبادي، عليرضا. (1385). خطاي پزشك و تأثیر آن در مسؤوليت پزشكان. فصلنامه اخلاق در علوم و فناوري. ويژهنامه اخلاق پزشكي. پيوست شماره 1. زمستان 85. 26-24.
داعیالاسلام، محمدعلی. (1328). وندیداد. مجله دانش. اردیبهشت 28. ش 2. 101 - 104.
دریاباری، سیدمحمدزمان. (1381). مبانی مسؤولیت حرفهای پزشک. مجله اندیشه صادق. ش 6-7. بهار و تابستان 81.
صاحبی، محمدجواد. (بیتا). برگی از تاریخ پزشکی در تمدن اسلامی. مجله کیهان اندیشه. ش70. 62-53.
صالحی، حمیدرضا. (1390). مفهوم تقصیر و تأثیر آن در مسؤولیت مدنی ناشی از فرآیند درمان. پایاننامة کارشناسی ارشد حقوق خصوصی. تهران: دانشگاه شاهد.
صالحی، حمیدرضا. (1389). ماهیت تعهدات طبیب؛ مطالعهای اجمالی در مذاهب اسلامی. فصلنامه فقه پزشکی. سالدوم و سوم. شماره پنجم و ششم. زمستان89 و بهار 90. 57-86.
عزیزی، محمدحسین. (1387). دادوستد علمی ایران و کشورهای اسلامی با غرب در زمینه علوم پزشکی. فصلنامه اخلاق پزشکی. سال دوم. شماره سوم. بهار 87. 95-94.
قدياني، محمدحسن؛ صدر، سيد شهابالدين؛ فربودمنش، حسين. (1384). قواعد اسلامي در اخلاق پزشكي. مجله علمي پزشكي قانوني. ش 37. بهار 84. 45-43.
کیخسروی مقدم، باقر. (1357). تحقیقی در قوانین حمورابی از نقطه نظر جزایی. رساله دکتری علوم جزایی و جرمشناسی. دانشکده حقوق و علوم سیاسی. دانشگاه تهران.
محرری، محمدرضا. (1373). نگاهی به تاریخ روانپزشکی و تاریخچه روانپزشکی در ایران. مجله اندیشه رفتار. س اول. 2و3. پاییز و زمستان 73. 49-27.
موسوی بجنوردی، سید محمد. (1381). مسؤولیت کیفری و مدنی پزشک. پژوهشنامة متین. ش 14. بهار 81. 34-5.
موسوی بجنوردی، سیدمحمد. (1372). مسؤولیت (مدنی و کیفری) پزشک. مجله قضایی و حقوقی دادگستری. ش 9. زمستان 72، 44-39.
میر هاشمی، سرور. (1383). ضمان پزشک در فقه و حقوق اسلامی. قسمت دوم. مجله ندای صادق. ش 25-24. تابستان و پاییز 83. 83-68.
میرهاشمی، سرور. (1383). ضمان پزشک در فقه و حقوق اسلامی. قسمت اول. مجله ندای صادق، ش 25-24. تابستان و پاییز 83.
نجمآبادی، محمود. (1324). رازی: اولین طبیبی که در عالم طب تاریخچه و شرححال بیمار را نوشته است. مجله آینده. بهمن و اسفند 24. ش 14-16. 686 – 691.
نجمآبادی، محمود. (1345). سیمای طبی: ابوبکر محمد زکریای رازی. مجله معارف اسلامی. سازمان اوقاف. شهریور 45. ش1. 36 –40.
نورمحمدی، غلامرضا. (1388). ملاحظات فقهی در پژوهشهای پزشکی. فصلنامه فقه پزشکی. سال اول. شماره اول. زمستان88. 166-121.
ولایتی، علی اکبر. (1387). مقدمهای بر تاریخ پزشکی اسلام و ایران. فصلنامه اخلاق پزشکی. سال دوم. شماره چهارم. 69-45.
ب- عربی
بسام، محتسب بالله. (1984). المسؤولیه الطبیه المدنیه و الجزائیه. الطبع الاول. دمشق: دار الایمان.
ج- انگلیسی
Azizi, M.H. (2000). Ibn-Sina, the greatest oriental physician. Medical Journal of Iranian Hospital. Dubai: U.A.E. vol 3. No 1. July. Pp70-71.
Nasr, S.H. (1987). Science and Civilization in Islam. Second edition. The Islamic Text Society. U.K: pp188-229-5-14.
Salim khan, M. (1986). Islamic Medicine. Routledge and Kegan Paul and Henley. Lonlon: Boston: pp6-17.
Ullmann, M. (1997). Islamic Medicine.P:Xi Edinburgh University Press. U.K.
د- فرانسوی
Corege, David. (2007). Le risque médico- légal de la régulation médicale, chapitre 69. urgences 2007. SAMU.
Jourdain, Patrice. (1994). Les Principes de La responsabilité Civile. 2e édition. Dalloz.
Code penal français, Dernière modification du texte le 01 avril 2011. Document généré le 20 avril 2011. Copyright (C) 2007-2008 Legifrance.
Rouge_ Maillart. La responsabilité médicale. MCU-PH. Angers.
Malicier, D. (1999). La Responsabilité Médicale. Édition ESKA/Édition Alexandre Laccassagne.
- چکیده مشاهده شده: 1375 بار
- PDF (English) دانلود شده: 535 بار