نگاهی به استفاده از گیاه سداب در گستره ادب فارسی
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 7 شماره 24 (1394),
5 تیر 2017
,
صفحه 133-156
https://doi.org/10.22037/mhj.v7i24.17829
چکیده
سداب گیاهی است بسیار سبزرنگ که گویی غباری کمرنگ روی برگهای ریز آن نشسته است. این گیاه سبب کمشدن نیروی جنسی در مردان و سقطشدن جنین میشود. همچنین در اعتقاد عوام این گیاه سحر و جادو را دفع میکند. در گذشته برای کمکردن مضرات شراب و خوشبوکردن و بالابردن کیفیت آن سداب به شراب میافزودهاند. این خصوصیات و خواص سداب در اشعار سرایندگان پارسیزبان کاربرد داشته است. تاکنون تحقیقی درباره کاربرد این گیاه و دستهبندی مضمونسازیها با آن به صورت مستقل صورت نگرفته است. هر یک از منابع و مراجعی که به بررسی گیاهان در ادبیات فارسی پرداختهاند، فقط به ذکر چند شاهد و نمونه شعری اکتفا کردهاند. بررسی کاربردهای سداب از منظر پزشکی و گیاهشناسی و کاربرد آن در مراسم آیینی روشن میکند که این گیاه و کاربردهای آن نزد همه شعرای فارسیزبان شناختهشده نبوده است. استفاده از آن در شراب و فقاع، رنگ سبز سداب و خواص و ضررهای این گیاه بیشترین زمینه مضمونسازی آن نزد شعرا بوده است.
- سداب؛ گیاهان دارویی؛ طب سنتی؛ پزشکی در ادبیات
ارجاع به مقاله
مراجع
اخسیکتی، اثیرالدین. (1337 ش.). دیوان. مصحح رکنالدین همایون فرخ، تهران: رودکی، ص 309.
استعلامی، محمد. (1387 ش.). نقد و شرح قصاید خاقانی. تهران: زوار، دو جلدی، جلد دوم، صص 1026، 1050، 1325، 1385.
انجو شیرازی، حسین. (1351 ش.). فرهنگ جهانگیری. ویراسته رحیم عفیفی، مشهد: دانشگاه مشهد، چهار جلدی، جلد اول، ذیل سداب.
انزابینژاد، رضا. (1369 ش.). جامعهشناسی شعر نظامی. فصلنامه جستارهای ادبی. سال بیست و سوم، شماره هشتاد و هشت و هشتاد و نهم، صص 148-127.
انوری، محمد بن محمد. (1337 ش.). دیوان. به کوشش سعید نفیسی، تهران: پیروز، صص 18، 20، 334.
برزگر خالقی، محمدرضا. (1387 ش.). شرح دیوان خاقانی. تهران: زوار، دو جلدی، جلد اول، ص 264.
بیلقانی، مجیرالدین. (1358 ش.). دیوان. مصحح محمد آبادی، تبریز: مؤسسه تاریخ و فرهنگ ایران، صص 34، 66، 185، 373.
بینام. (1354 ش.). واژههای پارسی در تازی. فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. شماره نود و یک و نود و دوم، صص 396-365.
تبریزی، محمدحسین. (1362 ش.). برهان قاطع. به اهتمام محمد معین، تهران: امیرکبیر، پنج جلدی، جلد دوم، ذیل سداب.
تبریزی، میرزاعبدالحسین. (1383 ش.). مفتاحالادویه ناصری. تهران: دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، صص 198-194.
حسینی فراهانی، ابوالحسن. (1340 ش.). شرح مشکلات دیوان انوری. مصحح مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران، ص 65.
حسینی، محمد مؤمن. تنکابنی دیلمی، میرمحمدزمان. (1345 ش.). تحفه حکیم مؤمن. با مقدمه محمود نجمآبادی، تهران: مصطفوی، چاپ دوم، صص 144، 160.
حقوقی، عسکر. (1338 ش.). لغات و ترکیبات رودکی. ماهنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. سال ششم، شماره سوم و چهارم، صص 170-117.
حکیم میسری. (1366 ش.). دانشنامه در علم پزشکی. به اهتمام برات زنجانی، تهران: دانشگاه تهران، مک گیل، مؤسسه مطالعات اسلامی، صص 83، 153، 161، 122، 131، 136، 151، 154، 198.
خاقانی، افضلالدین بدیل. (1357 ش.). دیوان. مصحح ضیاءالدین سجادی، تهران: زوار، چاپ دوم، صص 47، 56، 329، 335، 420، 439، 893.
خاقانی، افضل بدیل. (1333 ش.). تحفهالعراقین. به اهتمام یحیی قریب، تهران: کتابهای جیبی، ص 151.
دهخدا، علیاکبر. (1352 ش.). امثال و حکم. تهران: امیرکبیر، دو جلدی، جلد دوم، چاپ سوم، ص 1145.
دهخدا، علیاکبر. (1377 ش.). لغتنامه. تهران: مؤسسه لغتنامه دهخدا و روزنه، پانزده جلدی، جلد نهم و سیزدهم ذیل واژگان سداب، مصوص.
رونی، ابوالفرج. (1347 ش.). دیوان. به اهتمام محمود مهدوی دامغانی، تهران: باستان، ص 196.
زنجانی، برات. (1363 ش.). اصطلاحات طبی در آثار خاقانی. فصلنامه جستارهای ادبی. شماره شصت و پنجم، صص 190-155.
سجادی، ضیاءالدین. (1374 ش.). فرهنگ لغات و تعبیرات دیوان خاقانی. تهران: زوار، دو جلدی، جلد اول، ص 1150.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1390 ش.). ادوار شعر فارسی. تهران: سخن، صص 21-19.
صفای اصفهانی، محمدحسین. (1337 ش.). دیوان اشعار. مصحح احمد سهیلی خوانساری، تهران: شرکت نسبی حاجمحمدحسین اقبال و شرکا، ص 20.
مختاری، عثمان. (1341 ش.). دیوان. به اهتمام جلالالدین همایی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ص 25.
عطار، فریدالدین محمد. (1339 ش. آ). خسرونامه. مصحح احمد سهیلی خوانساری، تهران: زوار، ص 65.
عطار، فریدالدین محمد. (1339 ش. ب). اشترنامه. به کوشش مهدی محقق، تهران: زوار، ص 152.
عقیلی خراسانی، محمدحسین. (1844 م.). مخزنالادویه. تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، چاپ عکسی، ص 492.
عمید، حسن. (1363 ش.). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر، ذیل سداب.
فراهانی، ادیبالممالک. (1345 ش.). دیوان. مصحح حسن وحید دستگردی، تهران: اسلامیه، صص 71، 77.
قاآنی، حبیبالله بن محمد. (1336 ش.). دیوان. تصحیح محمدجعفر محجوب، تهران: امیرکبیر، صص 101، 113، 171، 595.
قطران تبریزی، ابومنصور. (1362 ش.). دیوان قطران تبریزی. تهران: ققنوس، صص 37، 43.
قهرمان، احمد. (1364 ش.). فلور رنگی ایران. تهران: انجمن ملی حفاظت منابع طبیعی و دانشگاه تهران، یازده جلدی، جلد هفتم، ص 284.
کزازی، میرجلالالدین. (1378 ش.). دیوان خاقانی شروانی. گزارش دشواریها، تهران: مرکز، صص 453، 499، 596، 626.
گرامی، بهرام. (1386 ش.). گل و گیاه در هزار سال شعر فارسی. با مقدمه ایرج افشار، تهران: سخن، ص 469.
گل گلاب، حسین. (1328 ش.). گیاهشناسی. تهران: چهر، ص 214.
لامعی جرجانی، محمد. (1319 ش.). دیوان لامعی جرجانی. مصحح سعید نفیسی، تهران: کوهی، ص 35.
مجد همگر، هبهالله. (1375 ش.). دیوان مجد همگر. مصحح احمد کرمی، تهران: ما، ص 125.
مزداپور، کتایون. (1383 ش.). تداوم آداب کهن در رسمهای معاصر زرتشتیان در ایران. فصلنامه فرهنگ. شماره چهل و ن و پنجاهم، صص 180-147.
مسعود سعد. (1339 ش.). دیوان مسعود سعد. به کوشش سعید نفیسی، تهران: پیروز، ص 578.
مظفری، نسرین. (1390 ش.). واژگان متروک زبان فارسی. تهران: شلاک، ص 283.
معین، محمد. (1343 ش.). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر، شش جلدی، جلد دوم، ذیل سداب.
میدانی، ابوالفتح احمد. (1345 ش.). السامی فی الاسامی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران، چاپ عکسی، ص 503.
ناصرخسرو، ابومعین. (1373 ش.). دیوان. تهران: نگاه، صص 88، 98، 100.
ناصرخسرو، ابومعین. (1373 ش.). سفرنامه. مصحح محمد دبیرسیاقی، تهران: زوار، چاپ پنجم، صص 34-33.
نظامی، الیاس. (1366 ش.). خسرو و شیرین. مصحح بهروز ثروتیان، تهران: توس، ص 381.
نظامی، الیاس. (1386 ش.). شرفنامه. مصحح بهروز ثروتیان، تهران: سپهر، صص 104، 224.
نظیری نیشابوری، محمدحسین. (1340 ش.). دیوان نظیری نیشابوری. مصحح مظاهر مصفا، تهران: امیرکبیر، ص 576.
نفیسی، علیاکبر. (1319 ش.). فرهنگ نفیسی. تهران: شرکت سهامی چاپ رنگین، پنج جلدی، جلد سوم، ذیل سداب.
نیکنام، کوروش. (1379 ش.). جشن نوروز و زرتشتیان ایران. ماهنامه کتاب ماه هنر. شماره بیست و نه و سیام، صص 53-48.
یوشیج، نیما. (1371 ش.). مجموعه کامل اشعار نیما یوشیج. تدوین سیروس طاهباز، تهران: نگاه، ص 199.
- چکیده مشاهده شده: 2560 بار
- PDF دانلود شده: 2110 بار