ضحاک ماردوش و انگل پیوک (دراکنکولوس مدیننسیس) در شاهنامه فردوسی (اولین گزارش تاریخی از ابتلا به انگل پیوک)
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 4 شماره 10 (1391),
15 اسفند 2016
,
صفحه 155-179
https://doi.org/10.22037/mhj.v4i10.12021
چکیده
در اصطلاح علمی، انگل پیوک (دراکنکولوس مدیننسیس، کرم گینه، کرم مدینه، کرم اژدها، یا سابقاً فیلاریا مدیننسیس)، کرم انگلی رشتهای که طول بالغ آن به بیش از یک متر هم میرسد و در بافتهای زیرپوستی آدمی و بعضی از پستانداران نواحی گرمسیر جای گرفته، باعث بیماری دردناک و گاهی کشندهای میگردد.
یکی از متون کهن ایرانی که در آن به این انگل پرداخته شده، شاهنامه فردوسی، بخش مربوط به داستان ضحاک است. ضحّاک، عربیشده «دهاک» است که در اوستا به صورت «اژی دهاک» آمده است. اسطوره ضحاک یکی از کهنترین و رمزآلودترین اساطیر ایرانی است که از طریق خداینامههای کهن به دست فردوسی رسیده و او متن خداینامه را که هماهنگ با باورهای فرهنگی جامعه و در زبانی نمادین، اما مایهگرفته از حقیقت بوده، در زبانی شاعرانه توصیف کرده است.
گمان نگارندگان بر این است که مارهای روییده بر دوش ضحّاک، در واقع همین انگل پیوک هستند که در پردازش اسطورهای حکیم طوس از داستان ضحّاک و تصویر خوی اهریمنی وی، در پیکر مار تجسم یافتهاند و توصیف او، اولین گزارش تاریخی ابتلا به این انگل در پستانداران بوده که در متون تاریخی و ادبی به آن اشاره شده است.
- انگل پیوک؛ رشته؛ ضحّاک ماردوش؛ شاهنامه
ارجاع به مقاله
مراجع
منابع فارسی:
ابن سینا، شیخالرئیس ابوعلی حسین بن عبدالله. (1387 ق.). کتاب القانون فی الطب. مصحح ابراهیم عبدالغفار الدسوق، تهران: انتشارات دائرهالمعارف العثمانیه، سه جلدی، جلد سوم، صص 139-138.
ابن طاووس، سیدعلی ابن موسی بن طاووس. (1409 ق.). الامان من أخطار الاسفار و الازمان. محقق مؤسسه آلالبیت علیهمالسلام لاحیای التراث، قم: انتشارات مؤسسه آلالبیت علیهمالسلام، صص 166-165.
ابن نباته، محمد بن محمد. (بیتا). شرح العیون فی شرح رساله ابن زیدون. محقق محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت: انتشارات دارالفکر عربی، ص 76.
اسلامی ندوشن، محمدعلی. (1363 ش.). زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، تحلیلی از شخصیت هفت پهلوان شاهنامه همراه با مقدمهای در شناخت فردوسی. تهران: انتشارات یزدان، ص 135.
اسلامی ندوشن، محمدعلی. (1387 ش.). زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه. تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار، صص 29-27.
اسلامی، علی. (1385 ش.). کرمشناسی دامپزشکی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، صص 690-689.
انوری، حسن. احمدی گیوی، حسن. (1378 ش.). دستور زبان فارسی 2. تهران: انتشارات فاطمی، صص 104-103.
بلعمی، ابوعليمحمد. (1341 ش.). تاريخ بلعمي. مصحح محمدتقي بهار و به كوشش محمد پروين گنابادي، تهران: انتشارات كتابفروشي زوّار، ص 143.
پولاک، یاکوب ادوارد. (1361 ش.). سفرنامه پولاک ایران و ایرانیان. مترجم کیکاووس جهانداری، تهران: انتشارات بینا، ص 481.
ثابت بن قُرّه، ابوالحسن. (1422 ق.). کتاب الذخیره فی علم الطب. بیروت: انتشارات دارالمدینه للطباعه و النشر، صص 127-126.
ثعالبی مرغنی، حسین بن مهد. (1328 ش.). شاهنامه ثعالبی در شرح احوال تاریخی سلاطین ایران. مترجم محمود هدایت، تهران: انتشارات چاپخانه مجلس، صص 11-9.
جهانپور، فاطمه. حقپرست، لیلا. (1391 ش.). بازآفرینی اسطوره بندهشی و مزدایی آفرینش در داستان ضحّاک. مجله جستارهای ادبی. شماره صد و هفتاد و هفتم، صص 82-81.
دهخدا، علیاکبر. (۱۳۶5 ش.). لغتنامه فارسی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، مؤسسه لغتنامه دهخدا، ذیل واژه رشته.
دیولافوا، ژان پل راشل. (1369 ش.). ایران، کلده و شوش. مترجم علیمحمد فرهوشی، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه، صص 538-537.
رازی، محمد بن زکریا. (1386 ق.). المنصوری فی الطب. گزاره حازم بکری صدیقی، مترجم و پژوهش محمد ابراهیم ذاکر، تهران: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران، ص 333.
رازی، محمد بن زکریا. (1955 ق.). الحاوی فی الطب. حیدرآباد دکن: انتشارات مجلس دایرهالمعارف العثمانیه، جلد یازدهم، صص 296-290.
ربیعی، علیبابا. (1388 ش.). پنجاه پادشاه از شاهنامه فردوسی. شیراز: انتشارات فرهنگ پارس شیراز، صص 22-19.
زهراوی، خلف بن عباس. (1374 ش.). جراحی و ابزارهای آن. مترجم فارسی بخش سیام از کتاب «التصریف لمن عجز من التألیف» به اهتمام احمد آرام و مهدی محقق، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی، صص 194-193.
سدیدالسلطنه، محمدعلی. (1363 ش.). بندرعباس و خلیج فارس، اعلام الناس فی احوال بندرعباس. مصحح و مقدمه از احمد اقتداری، به کوشش علی ستایش، تهران: انتشارات آستان قدس رضوی، صص 602-599.
سرکاراتی، بهمن. (1357 ش.). بنیان اساطیری حماسه ملی ایران، شاهنامهشناسی 1. تهران: انتشارات بنیاد شاهنامه فردوسی، صص 115-111.
سعدی شیرازی، مصلحالدین. (1387 ش.). بوستان سعدی (سعدینامه). مصحح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران: انتشارات خوارزمی تهران، چاپ نهم، صص 65-64.
شریعت، محمدجواد. (1375 ش.). دستور زبان فارسی. تهران: انتشارات اساطیر، ص 227.
شهبازی، اصغر. (1391 ش.). دگردیسی و جابجایی در اسطوره ضحّاک. مجله پژوهشهای نقد ادبی و سبکشناسی. شماره چهارم، صص 60-39.
فردوسی، ابوالقاسم. (1388 ش.). شاهنامه فردوسی. به کوشش سعید حمیدیان، تهران: انتشارات قطره، صص 30-14.
کزازی، میرجلالالدین. (1370 ش.). مازهای راز. تهران: انتشارات نشر مرکز، صص 10-9.
کزازی، میرجلالالدین. (1386 ش.). نامه باستان. تهران: انتشارات سمت، جلد اول، چاپ ششم، صص 284-283.
محتشمی، بهمن. (1370 ش.). دستور کامل زبان فارسی. تهران: انتشارات اشراقی، صص 47-45.
معین، محمد. (1353 ش.). فرهنگ فارسی معین. تهران: انتشارات امیرکبیر، ذیل واژه پیو.
نایبزاده، حمید. محمدعلیگل، سعید. (1393 ش.). انگلشناسی دامپزشکی برای دامپزشکان. لرستان: انتشارات دانشگاه لرستان، صص 180-150.
نجمآبادی، محمود. (1371 ش.). تاریخ طب در ایران پیش از اسلام. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، جلد اول، ص 114.
نظامی گنجهای، جمالالدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی. (1384 ش.). کلیات خمسه حکیم نظامی گنجهای. تهران: انتشارات امیرکبیر، ص 28.
یوسفی، غلامحسین. (1369 ش.). چشمه روشن. تهران: انتشارات علمی، ص 31.
منبع انگلیسی:
Gillespie Stephen, H. Pearson Richard, D. (2002). Principles and Practice of Clinical Parasitology. New York: John Wiley & Sons Lt, 553-560.
- چکیده مشاهده شده: 4569 بار
- PDF دانلود شده: 1968 بار