تاریخ پزشکی عرب از تولد نبی مکرم اسلام (ص) تا سقوط بنیامیه
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 4 شماره 10 (1391),
15 اسفند 2016
,
صفحه 95-129
https://doi.org/10.22037/mhj.v4i10.11753
چکیده
تاریخ پزشکی عربی دورانی است که از تولد نبی مکرم اسلام شروع و تا سقوط بنیامیه ادامه مییابد که به اشتباه بعضی مورخان به عنوان دوران سکوت تمدنی شناخته میشود. تاریخ این دوران که مصادف بوده با دوران جاهلیت و سپس ظهور نبوت حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی (ص) و جانشینان ایشان، بیشتر با کشورگشایی اعراب همزمان بوده است و کمتر به موضوع دانش پزشکی پرداخته شده است.
در این دوران دستورات طبی که بیشتر جنبه پیشگیریکننده داشتهاند، در اختیار پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین قرار داشته و بسیاری از مسلمین از آن تبعیت مینمودند و این دستورات طبی، بعدها به طب نبوی و طب ائمه مشهور گشتند. در این دوران در کنار طب نبوی، پزشکی سایر تمدنهایی چون طب ایرانی (جندیشاپور)، یونانی، رومی و سریانی نیز وجود داشته و از سوی پزشکان عرب بعد از قرنها طب بدوی مورد توجه قرار گرفت. پزشکی نظامی عربی نیز هم در این دوره شاهد رشد و شکوفایی بود و توانست زنان مسلمان را به سوی خود جلب نماید.
در این پژوهش به بررسی تاریخ پزشکی عرب در دوران جاهلیت، طب صدر اسلام (طب نبوی) و در نهایت پزشکی عرب در دوره بنیامیه پرداخته میشود.
- پیامبر اکرم (ص)؛ معاویه؛ بنیامیه؛ پزشکان عرب؛ طب النبی
ارجاع به مقاله
مراجع
قرآن کریم.
ابن ابیاصیبعه، موفقالدین ابیالعباس احمد بن القاسم. (1386 ش.). عيون الأنباء في طبقات الأطباء. مترجم سيدجعفر غضبان، تهران: دانشگاه علوم پزشكى ايران، ص 433.
ابن ابیاصیبعه، موفقالدین ابیالعباس احمد بن القاسم. (1416 ق.). عیون الانباء فی طبقات الاطباء. شرح و تحقیق دکتر رضا نزار، بیروت: دارالمکتبة الحیاة، جلد اول، صص 116، 119، 124-121.
ابن اثير جزرى، عزالدین علی. (1371 ش.). تاريخ كامل بزرگ اسلام و ايران. مترجم عباس خليلى و ابوالقاسم حالت، تهران: مؤسسه مطبوعات علمى، جلد هفتم، ص 79.
ابن العبری، غریغوریوس ابوالفرج اهرون. (1377 ش.). تاریخ مختصر الدول. مترجم عبدالمحمد آیتی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، صص 124-123.
ابن الندیم، محمد بن اسحاق. (1366 ش.). الفهرست. مترجم و محقق محمدرضا تجدد، تهران: امیرکبیر، چاپ سوم، صص 528، 537.
ابن جلجل، سلیمان بن حسان اندلسی. (1349 ش.). طبقات الاطباء و الحکماء. مترجم سیدمحمدکاظم امام، تهران: دانشگاه تهران، ص 133.
ابن جلجل، سلیمان بن حسان اندلسی. (1417 ق.). طبقات الاطباء و الحکماء. فرانکفورت: المعهد تاریخ العلوم العربیه و الاسلامیه، صص 54، 57، 59.
ابن فضل الله عمرى، احمد بن يحيى. (1423 ق.). مسالك الأبصار في ممالك الأمصار. محقق و مصحح بسام محمد بارود و عماد عبدالسلام رؤوف، ابوظبي: المجمع الثقافي، صص 323-319.
امینی، فرشید. (1389 ش.). کناش. مجله کتاب ماه علوم و فنون. سال چهارم، شماره صد و سی و دوم، ص 56.
براون، ادوارد. (1364 ش.). تاریخ طب اسلامی. مترجم مسعود رجبنیا، تهران: علمی و فرهنگی، صص 49-48.
بهشتی، احمد. (۱۳۶۸ ش.). درسهایی از زندگانی زنان نامدار در قرآن و حدیث و تاریخ. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ و نشر، جلد سوم، ص 56.
تاجبخش، حسن. (1379 ش.). تاریخ بیمارستانهای ایران (از آغاز تا عصر حاضر). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ص 23.
جلالی کندری، سهیلا. (1382 ش.). حضور نظامی زنان در صدر اسلام. مجله علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س). شماره چهل و ششم و چهل و هفتم، صص 110-109.
حقيقتدوست، پريناز. (1391 ش.). خوز و خوزي در مكتب پزشكي ايران: سخنی در شایست ناشایست و بایست و نبایست پژوهش. مجله كتاب ماه علوم و فنون. سال ششم، شماره شصت و سوم، ص 81.
حلبی، علیاصغر. (1365 ش.). تاریخ تمدن اسلام (بررسیهای چند در فرهنگ و تمدن اسلامی). تهران: اساطیر، صص 218-217.
حموى، صلاحالدين بن يوسف كحال. (1407 ق.). نور العيون و جامع الفنون. محقق و مصحح محمدظافر وفائى و محمدرواس قلعهجى، رياض: مركز الملك فيصل للبحوث و الدراسات الاسلاميه، صص 24-23.
دولاندن، شارل. (1385 ش.). تاریخ جهانی. مترجم احمد بهمنش، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، جلد اول، چاپ دهم، صص 32-31.
دهخدا، علیاکبر. (1377 ش.). لغتنامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران، جلد اول: ص 328؛ جلد پنجم: صص 7265، 7305؛ جلد ششم: ص 8490؛ جلد دهم: ص 14529.
رضایی، حسنرضا. (1387 ش.). شگفتیهای پزشکی در قرآن. قم: پژوهشهای تفسیر و علوم قران، صص 35-34.
روحاللهی، حسین. (1389 ش.). پزشک پارسی (مروری بر زندگی و آثار جرجانی). تهران: همشهری، ص 40.
زیدان، جرجی. (1386 ش.). تاریخ تمدن اسلام. مترجم علی جواهرکلام، تهران: امیرکبیر، پنج جلدی، صص 413-410، 421، 492، 555، 608.
ژایگر، رودلف. (1384 ش.). خداوند علم و شمشیر. مترجم زبیحالله منصوری، تهران: انتشارات مجید، ص 63.
سالم، مختار. (1408 ق.). الطب الإسلامى بين العقيدة و الإبداع. محقق و مصحح احمد محىالدين عجوز، بيروت: مؤسسه المعارف، صص 113، 121.
سزگین، محمدفؤاد. (1380 ش.). تاریخ نگارشهای عربی (پزشکی، داروسازی و جانورشناسی). مترجم مؤسسه نشر فهرستگان، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، جلد سوم، چاپ اول، صص 275-273، 278، 375.
طبری، ابیجعفر محمد بن جریر. (1375 ش.). تاریخ الطبری. مترجم ابوالقاسم طبری، تهران: اساطیر، جلد چهارم: ص 1562؛ جلد هفتم: ص 2794.
عاملى، جعفرمرتضی. (1412 ق.). الآداب الطبية فى الإسلام مع لمحة موجزة عن تاريخ الطب. بيروت: دارالبلاغة، صص 26-22، 32-31، 178، 182-181.
عبدالحلیم، منتصر. (1391 ش.). فی تاریخ الطب عند العرب. مصر: مجمع اللغة العربیه، ص 46.
فرای، ریچارد نلسون. (1385 ش.). تاریخ ایران (از فروپاشی دولت ساسانیان تا آمدن سلجوقیان). مترجم حسن انوشه، تهران: امیرکبیر، جلد چهارم، ص 21.
فيلسوفالدوله تبريزي، ركن الحكماء عبدالحسين بن محمدحسن طبيب. (1383 ش.). مطرح الانظار في تراجم اطباء الاعصار و فلاسفه الامصار. تهران: دانشگاه علوم پزشكي ايران، مؤسسه مطالعات تاريخ پزشكي، طب اسلامي و مكمل، صص 337-336.
قطبالدين شيرازى، محمود بن مسعود. (1387 ش.). في بيان الحاجة إلى الطب و الأطباء و وصاياهم. تهران: دانشگاه علوم پزشكى ايران، ص 31.
قفطی، جمالالدین ابوالحسن علی ابن یوسف. (1347 ش.). تاریخ الحکماء. مترجمی فارسی از قرن یازدهم، مصحح بهمن دارایی، تهران: دانشگاه تهران، صص 147، 152، 585.
کحاله، عمرضا. (۱۹۸2 م.). اعلامالنساء فی عالمی العرب و الاسلام. بیروت: مؤسسه الرساله، جلد اول، ص 296.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1365 ش.). الاصول من الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه، جلد اول، ص 258.
گلشنی، سیدعلیرضا. يارمحمدی، حسن. دانشفرد، بابك. (2013 م.). تأثیر مکتب جندیشاپور بر مکتب پزشکی بغداد. نشریه علمی پژوهشی مطالعات تاریخ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز. سال دوم، شماره دوم، ص 50.
گلشنی، سیدعلیرضا. (1390 ش.). تاریخ طب در دوره بنیعباس. پایاننامه کارشناسی ارشد تاریخ اسلام، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شیراز، صص 14-13.
گلشنی، سیدعلیرضا. (1393 ش.). مکاتب پزشکی ایران؛ مکتب پزشکی بغداد. تهران: میرماه، صص 43-41، 52.
محقق، مهدى. (1387 ش.). مجموعه متون و مقالات در تاريخ و اخلاق پزشكى در اسلام و ايران. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، صص 303-302.
محمدى رىشهرى، محمد. (1385 ش.). دانشنامه احاديث پزشكی. قم: مؤسسه علمى، فرهنگى دارالحديث، چاپ ششم، جلد اول، ص 77.
موحدی، عبدالله. (1380 ش.). بررسی شخصیت تاریخی لقمان حکیم. نشریه مطالعات اسلامی. شماره پنجاه و سوم و پنجاه و چهارم، صص 122-121.
میزانی، مهدی. (1344 ش.). تاریخ دندانپزشکی. تهران: بینا، جلد اول، ص 105.
ناجی، محمدرضا. (1378 ش.). تاریخ و تمدن اسلامی در قلمرو سامانیان. تهران: انتشارات مجمع علمی تمدن تاریخ فرهنگ سامانیان، ص 500.
ناصری، محسن. غفاری، فرزانه. (1390 ش.). خوز و خوزی در مکتب پزشکی ایران. مقدمه علیاکبر ولایتی، تهران: المعی، ص 41.
نجمآبادی، محمود. (1353 ش.). تاریخ طب در ایران پس از اسلام (از ظهور اسلام تا دوران مغول). تهران: دانشگاه تهران، جلد دوم، صص 117، 133، 215، 388.
ولايتی، علياكبر. (1389 ش.). تاريخ فرهنگ و تمدن اسلام و ايران (ويژه علوم پزشكى). قم: دفتر نشر معارف، صص 137-136، 153.
ويل دورانت، ويليام جيمز. (1373 ش.). مشرق گهواره تمدن (عصر ايمان). مترجم احمد آرام، احمد بطحایی، علی پاشایی، امیرحسین آریانپور، فتحالله مجتبایی، هوشنگ پیرنظر، حمید عنایت، پرویز داریوش، علیاصغر سروش، ابوطالب صارمی، پاینده ابوالقاسم، ابوالقاسم طاهری، صفدر تقیزاده، فریدون بدرهای، سهیل آذری، پرویز مرزبان، اسماعیل دولتشاهی، عبدالحسین شریفیان، ضیاءالدین طباطبایی و علیاصغر بهرانبیگی، تهران: سازمان انتشارات آموزش اسلامى، جلد چهارم، ص 250.
هواري، احمدابراهيم. (2005 م.). من تاريخ الطب الإسلامي. دمشق: عين للدراسات و البحوث الإنسانية و الاجتماعية، صص 65، 85.
یعقوبی، احمد بن ابییعقوب ابن واضح یعقوبی. (1371 ش.). تاریخ الیعقوبی. مترجم محمدابراهیم آیتی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، جلد اول، چاپ ششم، ص 405.
- چکیده مشاهده شده: 2900 بار
- PDF دانلود شده: 1210 بار