کارکردهای تربیتی خودکنترلی و نقش آن در سلامت روان از دیدگاه قرآن و روایات
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 6 شماره 21 (1393),
12 January 2016
,
صفحه 149-183
https://doi.org/10.22037/mhj.v6i21.11115
چکیده
مقدمه: خودکنترلی مدیریت بر خویشتن است که انسان به واسطه آن، خود را ملزم به انجام یا ترک برخی امور میکند. رسیدن به این مدیریت، از طریق مهار امیال بوده و مفهوم ضمنی آن، فرونشانی یا مهارکردن است که تأثیر به سزایی در سلامت روحی و معنوی دارد. هدف از این مقاله بیان راههای رسیدن به خودکنترلی و نقش آن در سلامت معنوی از دیدگاه قرآن و روایات است.
روش: نوشتار حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی، با رویکرد قرآنی ـ روایی انجام شده است.
یافتهها: پس از بررسی منابع اصیل اسلامی بیان میدارد، خودکنترلی یکی از مؤلفههای مؤثر در رسیدن به آرامش روان است. خویشتنداری زندگی را متعادل، صبر را زیاد و رابطه با معبود را مستحکم کرده و در نهایت به زندگی رنگ آرامش و سلامتی میدهد.
بحث و نتیجهگیری: قرآن و روایات برای رسیدن به خودکنترلی دو راهکار ترسیم نمودهاند، الف ـ شناختی: از طریق خداشناسی، خودشناسی، جهان بینی و...؛ ب ـ رفتاری: به واسطه خوف و رجا، حیا و عفاف، صبر، روزه که باید این دو، توأمان ایجاد شود، مؤلفههای شناختی قدرت درون را افزایش میدهد و مؤلفههای رفتاری، توان برون را تقویت مینماید که این دو باعث حرکت انسان در جهت رسیدن به خودکنترلی میشوند.
- آموزههای دینی؛ تربیت؛ سلامت روان؛ خودکنترلی؛ خویشتنداری
ارجاع به مقاله
مراجع
قرآن کریم.
نهجالبلاغه.
ابن بابويه، محمد بن على. (1403 ق.). معاني الأخبار. محقق و مصحح علىاكبر غفارى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، ص 401.
ابن شعبه حرانى، حسن بن على. (1404 ق.). تحف العقول. محقق و مصحح علىاكبر غفارى، قم: جامعه مدرسين، چاپ دوم، ص 250.
ابن فارس، احمد. (بی تا). معجم مقاییس اللغه. مصر: شرکه مکتبه مصطفی البابی و اولاده، جلد دوم، صص 129، 230 و 494.
ابن ماجه القزوینی. (1395 ق.). سنن ابن ماجه. محقق محمود فؤاد عبدالباقی، بیروت: دار احیای التراث، جلد دوم، چاپ اول، ص 1399.
ابن منظور، المصری الانصاری، محمد بن مکرم. (1410 ق.). لسان العرب. بیروت: دار صادر، جلد نهم: ص 99؛ جلد دوازدهم: ص 131.
اسماعیلی یزدی، عباس. (1385 ش.). فرهنگ اخلاق. قم: انتشارات مسجد مقدس جمکران، چاپ دوم، ص 469.
پسندیده، عباس. (1389 ش.). اخلاق پژوهی حدیثی. تهران: سمت، چاپ دوم، ص 138.
پورافکاری، نصرتالله. (1373 ش.). فرهنگ جامع روانشناسی ـ روانپزشکی. تهران: فرهنگ معاصر، چاپ اول، ص 1363.
تميمى آمدى، عبدالواحد بن محمد. (1410 ق.). غرر الحكم و درر الكلم. محقق و مصحح سيدمهدى رجائى، قم: دار الكتاب الإسلامي، ص 502.
جعفر بن محمد امام صادق (ع). (1400 ق.). مصباح الشريعة. مترجم حسن مصطفوى، تهران: انجمن اسلامى حكمت و فلسفه ايران، چاپ اول، صص 141 و 180.
جعفری، محمدتقی. (1362 ش.). تفسیر نهج البلاغه. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ص 52.
جیمز، ویلیام. (بی تا). دین و روان. مترجم مهدی قایینی، تهران: انتشارات دار الفکر، ص 20.
حر عاملی، محمد بن حسن. (1409 ق.). وسائل الشیعه الی تحصیل الشریعه. قم: مؤسسه آل البیت، جلد شانزدهم، ص 97.
حسینی، سیدابوالقاسم. (1374 ش.). اصول بهداشت روانی. مشهد: آستان قدس رضوی، ص 14.
حكيمى، محمدرضا. حکیمی، محمد. حکیمی، علی. (بی تا). الحياة. مترجم احمد آرام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، جلد اول: ص 181؛ جلد چهارم: ص 374.
حیدری نراقی، علیمحمد. (1389 ش.). رساله حقوق امام سجاد (ع). قم: انتشارات مهدی نراقی، چاپ بیست و یکم، ص 173.
خاکپور، حسین. حسومی، ولیالله. گلی، مهرناز. ایرانمنش، اسماء. (1392 ش.). كاركردهاي تربيتي اميد و نقش آن در سلامت روان از ديدگاه قرآن. فصلنامه علمی ـ پژوهشی اخلاق زیستی. سال سوم، شماره دهم، صص 90-59.
خمینی، سیدروحالله. (1387 ش.). شرح چهل حدیث. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، ص 474.
راغب اصفهاني، حسين بن محمد. (1412 ق.). المفردات في غريب القرآن. محقق صفوان عدنان داودي، دمشق: دار العلم، صص 230، 270 و 573.
رسولی محلاتی، سیدهاشم. (1378 ش.). غرر الحکم و درر الکلم آمدی (به صورت موضوعی). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ص 290.
زارع، حميد. (1384 ش.). الگويي از خودکنترلي در فرهنگ اسلامي. حوزه و دانشگاه. شماره چهل و پنجم، صص 57-44.
زبیدی، محمد بن محمدالحسینی. (1414 ق.). تاج العروس من جواهر القاموس. محقق علی شیری، بیروت: دارالفکر، جلد سوم، چاپ اول، ص 387.
ساروخاني، باقر. (1376 ش.). دايرهالمعارف علوم اجتماعي. تهران: کيهان، جلد دوم، ص 717.
شعبانی، بختیار. (1371 ش.). بررسی روشهای تأمین تندرستی و بهداشت روانی. مجله پیوند. شماره پنجاه و نهم، صص 6-40.
طاهری، حبیبالله. (1388 ش.). نقش باورهای دینی در رفع نگرانیها. قم: انتشارات زائر/ آستانه مقدسه، ص 68.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1374 ش.). المیزان فی تفسیر القرآن. مترجم سيدمحمدباقر موسوى همدانى، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسين حوزه علميه قم، جلد بیستم، چاپ پنجم، ص 164.
طریحی، فخرالدین. (1408 ق.). مجمع البحرین. محقق السیداحمد الحسینی، تهران: مکتبه نشر الثقافه الاسلامیه، جلد اول، چاپ دوم، ص 482.
علوی مقدم، لیلا. (1386 ش.). جوان، هیجان، خویشتنداری. قم: سازمان چاپ و نشر دار الحدیث، چاپ دوم، ص 43.
غزالی، امام محمد. (1368 ش.). کیمیای سعادت. به کوشش حسین خدیو جم، بی جا: شرکت انتشارات علمی ـ فرهنگی، چاپ چهارم، ص 402.
فاخر، عاقل. (1368 ش.). فرهنگ روانشناسی. مترجم عبدالمهدی یادگاری، تهران: انتشارات اسلامی، چاپ اول، ص 156.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410 ق.). کتاب العین. قم: انتشارات هجرت، جلد سوم: ص 261؛ جلد چهارم: ص 207.
فيضالاسلام اصفهانى، علىنقى. (1379 ش.). ترجمه و شرح نهجالبلاغه. تهران: مؤسسه چاپ و نشر تأليفات فيضالإسلام، جلد ششم، ص 1111.
قديري، محمدحسين. (1389 ش.). خودکنترلي کودک؛ خميرمايه خويشتنداري اخلاقي. راه تربيت. شماره یازدهم، صص 116-87.
کلینی، محمد. (1407 ق.). الکافی. محقق علیاکبر غفاری، بیروت: دارالتعارف، چاپ چهارم، جلد هشتم، ص 74.
گیلانی، عبدالرزاق. (1377 ش.). شرح مصباح الشریعه. تهران: انتشارات پیام حق، چاپ اول، ص 503.
مجلسی، محمدباقر. (1403 ق.). بحارالانوار. بیروت: موسسه الوفاء، جلد شصت و هفتم، ص 384.
مطهری، مرتضی. (بی تا). انسان در قرآن. ناشر چاپی: صدرا، ناشر دیجیتالی: مرکز تحقیقات رایانهاي قائمیه اصفهان، صص 9-28.
مظاهری، حسین. (1389 ش.). عوامل کنترل غرائز در زندگی انسان. تهران: مؤسسه نشر و تحقیقات ذکر، چاپ چهاردهم، صص 81 و 83.
معین، محمد. (1380 ش.). فرهنگ فارسی. تهران: نشر سرایش، یک جلدی، ص 512.
مکارم شیرازی، ناصر. (1374 ش.). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الاسلامیه، جلد بیست و پنجم، چاپ اول، ص 274.
الواني، مهدي. (1385 ش.). مديريت عمومي. تهران: ني، چاپ بيست و ششم، ص 134.
هاشمی، سیدحسین. (1388 ش.). اخلاق در نهجالبلاغه. قم: بوستان کتاب، ص 50.
- چکیده مشاهده شده: 5399 بار
- PDF دانلود شده: 2173 بار