دستگاه تناسلی داخلی زنان از منظر طب سنتی و مقایسه آن با طب امروزی
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 7 شماره 23 (1394),
17 آذر 2015
,
صفحه 69-97
https://doi.org/10.22037/mhj.v7i23.10806
چکیده
مقدمه: امروزه دانشجویان پزشکی از همان سال اول تحصیل، درس آناتومی را به صورت واحدهای نظری و عملی میگذرانند و با حضور در سالنهای تشریح، با اعضای درونی بدن آشنا میشوند، اما سؤال اینجاست با توجه به محدودیت در امکانات و ممانعتهای فرهنگی در علم تشریح، پزشکان طب سنتی تا چه حد از درون بدن و مخصوصاً اندام تناسلی زنانه شناخت داشتند و دانش آنها تا چه حد با علم امروزی تطابق داشته است؟ همچنین آنها مفاهیم آناتومی را چگونه به دانشجویان خود انتقال میدادند.
روش: این مقاله حاصل يك مطالعه مروري توصيفي بر بیش از 20 كتاب مرجع طب سنتي از قرن 3 تا 13 هجري قمري ميباشد که به بررسی توصیفات آناتومیک موجود در کتب طب سنتی از دستگاه تناسلي داخلي زنانه و مقایسه آن با علم امروزی میپردازد. همچنین شیوه آموزش آناتومی در کتب طب سنتی به صورت اجمالی معرفی میشود.
یافته ها: پس از انجام اين تحقيق مشخص شد اگرچه پزشکان سنتی، به دلیل ملاحظات فرهنگی، بیشتر از تشریح حیوانات برای یادگیری و آموزش استفاده میکردند، اما بعضی توصیفات آناتومیک آن قدر دقیق و مو به مو است که نشان از تشریح جسد انسان، ولو مخفیانه دارد. آنها براي توصيف و آموزش اعضای بدن آنها را به چیزهای ملموس تشبیه میکردند، اندازهها را معمولاً با واحد بند انگشت توصیف مینمودند. همچنین با وجودی که تجهیزات عکاسی وجود نداشته، ولی توصیفات بسیار روان و ملموس و قابل درک است. آموزشهای تصویری و با اشکال نقاشی در کتب آناتومی از قرن هشتم هجری به بعد دیده میشود. همچنین پزشكان طب سنتی ایران، لااقل از قرن سوم و حتی قبل از زمان بوعلي سينا، علاوه بر شناخت دستگاه تناسلی خارجی، قسمت داخلی و اجزاي مختلف دستگاه تناسلي زنانه را به خوبي شناخته، نامگذاری کرده و عملکرد آن را توصیف نمودهاند. آنها دستگاه تناسلي داخلي را شامل رحم، لولههاي رحمي (اوعيه رحمي)، سرویکس (فم رحم)، واژن (عنق رحم) و تخمدانها (انثیين) ميدانستند. توصیفاتی که از آناتومی و مجاورتهای این اعضا در کتب سنتی به چشم میخورد، بسیار مشابه یافتههای علمی امروزی است.
بحث و نتیجهگیری: پزشکان طب سنتی ایران، دید باز و شناختی نسبتاً دقیق از آناتومی دستگاه تناسلی زنانه داشتهاند. از این رو قادر به درمان انواع بیماریهای زنان بودهاند که حاصل آن کتابهای مفصلی در درمان امراض زنان است.
- دستگاه تناسلی داخلی زنانه؛ تشریح؛ ابن سینا؛ طب سنتی ایران
ارجاع به مقاله
مراجع
بیضاوی، ابولمجد. مختصر در علم تشریح (درسنامه کالبدشناسی کهن). تصحیح و تحقیق دکتر سیدحسین رضوی برقعی با مقدمه دکتر مهدی محقق، نشر مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران ـ دانشگاه مک گیل، (1387 ش.)، ص 21.
حسنزاده آملی، حسن. طب و طبیب. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، (1374ش.)، ص 16.
ابن ابى اصيبعه، احمد بن قاسم. عیون الانبا فی طبقات الاطبا. مصحح: عامر نجار، قاهره: الهيئه المصريه العامه للكتاب، (2001 م.)، صص 78 و 91.
ابن سینا، حسین بن عبدالله. القانون فی الطب. جلد اول، لبنان: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، (2005 م.)، صص 4-403 و 436.
ابن سینا، حسین بن عبدالله. قانون در طب. ترجمه علیرضا مسعودی، کاشان: نشر مرسل، (1386 ش.)، ص380.
مجوسی اهوازي، علي بن عباس. کامل الصناعه الطیبه. تصحیح مؤسسه احيای طب طبيعى، جلد اول، قم: نشر جلالالدین، (1387 ش.)، صص 138، 252، 264، 8-325 و 342.
عقيلي خراسانی، سيدمحمدحسين بن محمدهادي. خلاصةالحكمه. تحقيق استاد اسماعيل ناظم، مؤسسه مطالعات تاریخ مطالعات تاريخ پزشکي، طب اسلامي و مکمل دانشگاه علوم پزشکي ايران، (1386 ش.)، صص 276، 344 و 347.
جرجانی، سیداسماعيل بن حسن. ذخیره خوارزمشاهی. جلد اول، قم: مؤسسه احيای طب طبيعى، (1391 ش.)، صص 9 و 3-161.
ناظم جهان اعظم خان چشتی، محمد. اکسیر اعظم. چاپ سنگی هند، نسخه کتابخانه طب طوبی، جلد دوم، (1383 ش.)، صص 5-751.
ارزانی، محمداکبر. میزان الطب. تحقیق هادی نصیری، مؤسسه احیای طب طبیعی، (1389 ش.)، صص 9-180.
كرماني، نفيس بن عوض. شرح اسباب و علامات. جلد دوم، قم: مؤسسه احيای طب سنتی، (1387 ش.)، ص 232.
زهراوی، ابوالقاسم. التصریف لمن عجز عن التألیف. تحقیق دکتر محمود حمامی، کویت: چاپ التراث العلمی العربی، (2004 م.)، ص 127.
رازی، محمد بن زکریا. الحاوی فی الطب. تصحیح هیثم خلیفه طعیمی، دار احیای التراث العربی، (2002 م.)، صص 222-126.
بهاءالدوله، بهاءالدين بن ميرقوامالدين: خلاصةالتجارب. تهران: دانشگاه علوم پزشكى ايران، (1382 ش.)، ص 515.
ابن الياس شيرازى، منصور بن محمد. كفايه منصورى. دانشگاه علوم پزشكى ايران، (1382 ش.)، ص 55.
ارزانی، حکیم محمداکبر. طب اکبری. جلد دوم، قم: مؤسسه احیای طب طبیعی، (1387 ش.)، ص 84.
پریکتر، متیس دیسیلوا. مجربات فرنگی. چاپ سنگی هند کتابخانه سلامتکده طوبی، (1254 ق.)، ص 512.
جرجانی، سیداسماعیل. الاغراض الطیبه و المباحث العلاییه. تصحیح مهدی محقق، جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، (1385 ش.)، ص 59.
شيرازي، منصور بن احمد. تشريح بدن انسان (منصوري). به كوشش دكتر سيدحسين رضوي برقعي، (1383 ش.)، صص 179، 181 و 185.
طبري، علي بن سهل. مينوي خرد يا فردوسالحكمت در طب. ترجمه دكتر سيدعبداله مدني و عبدالهادي بروجري، (1387 ش.)، ص 56.
ابن نفيس، علاءالدین علی بن ابی الحرم القرشی. شرح تشریح قانون. تحقيق دكتر سليمان قطايه، مصر: الهیئه المصریه العامه للکتاب، (2007 م.)، ص 440.
اخوينى، ربيع بن احمد. هدايةالمتعلمين في الطب. تصحیح جلال متینی، دانشگاه مشهد، (1371 ش.)، صص 38 و 9-98.
حكيم شمسالدين احمد. خزائنالملوك. چاپ سنگی، جلد اول، مشهد: کتابخانه آستان قدس رضوی، (1311 ق.)، ص 57.
ارزانی، حکیم محمداکبر. طب اکبری. جلد دوم، قم: مؤسسه احیای طب طبیعی، (1387 ش.)، ص 935.
اسنل، ریچارد. آناتومی سیستمیک اسنل 2. ترجمه فردین عمیدی، مهدی عباسی، علیقلی سبحانی، ندا خانلری و آمنه امیدی، انتشارات خسروی، (1391 ش.)، ص 698.
برک، جاناتان اس. بیماریهای زنان برک و نواک 2007. ترجمه بهرام قاضیجهان، آزاده زنوزی و نسیم بهرامی، انتشارات گلبان، (1388 ش.)، صص 3-100.
کوئیرا، جان. بافتشناسی پایه. ترجمه غلامرضا حسنزاده، ملیحه نوبخت، سیمین فاضلیپور، طاهره طلایی، سيدمحمدحسين نوری موگهی، محمود اوراضیزاده، رستم قربانی، انتشارات خسروی، (1389 ش.)، صص 497، 507، 510، 519 و 522.
جرجانی، سیداسماعیل. ذخیره خوارزمشاهی. کتاب ششم، نسخه الکترونیک، (1389 ش.)، ص 561.
- چکیده مشاهده شده: 2807 بار
- PDF دانلود شده: 3611 بار