دیه و ارش زوال تبعی منافع ناشی از زوال منافع اختصاصی مغز
مجله علمی - پژوهشی فقه پزشکی,
دوره 15 شماره 45 (1402),
29 شهریور 2023,
صفحه 1-11
https://doi.org/10.22037/mfj.v15i45.42117
زمینه و هدف: مغز بهعنوان اصلیترین عضو بدن دارای منافع اختصاصی و اشتراکی قابل توجهی است و اساساً هیچ فعالیتی در بدن بدون کنترل مغز رخ نمیدهد. آسیب به مغز نوعاً موجب از بین رفتن بخشی از منافع اختصاصی و به تبع آن از بین رفتن منافع اشتراکی میگردد بهعنوان مثال ضربه به جمجمه منجر به حالت کما گردیده و به تبع آن، منافع اعضای دیگر مانند دست و پا نیز سلب میگردد. در اینحالت این پرسش مظرح میشود که آیا فقط زوال هوشیاری، موضوع دیه و ارش است یا علاوه بر آن بر زوال تبعی منافع دست و پا نیز دیه و ارش تعلق میگیرد؟ این موضوع مورد کنکاش فقهی قرار نگرفته و این در حالی است که از موارد شایع در جنایات و تصادفات به شمار میآید. تحقیق حاضر در جهت بررسی دیه و ارش زوال تبعی منافع نگاشته شده است.
مواد و روشها: پژوهش پیشرو موضوع مذکور را از لحاظ فقهی براساس شیوه تحلیلی ـ توصیفی مورد بررسی قرار داده و در بخش بررسی ادله، تا حدودی، انتقادی است. منابع اصلی آن کتب و مقالات فقهی است و در موضوعشناسی از منابع پزشکی نیز استفاده شده است.
یافتهها: در این مسئله دو رویکرد وجود دارد: برخی با توجه به اینکه منافع فعلی اعضا، موضوع ادله دیه و ارش است هرگونه سلب منفعت از عضو را موضوع دیه و ارش میدانند و در مقابل از منظر برخی فقط زوال منافعِ شأنی موضوع ادله دیه و ارش است. براساس رویکرد دوم زوال منفعت در صورتی موضوع دیه و ارش است که آسیب، موجب زوال منافع از خود عضو شده باشد ولی سلب انتفاع از عضو سالم به دلیل مانع خارجی موضوع دیه یا ارش نیست. بررسی ادله نشان میدهد این دیدگاه استوارتر است.