مجله اخلاق پزشکی - علمی پژوهشی

زمینه و هدف: ارائه خبر ناگوار به بیمار و خانواده وی می‌تواند چالش‌های اخلاقی را برای پرستاران دربر داشته باشد. لذا مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط بین حساسیت اخلاقی پرستاران شاغل در بخش‌های مراقبت ویژه و مهارت آنان در ارائه خبر ناگوار در سال 1394 صورت گرفته است.

مواد و روش‌ها: این مطالعه توصیفی ـ تحلیلی بر روی 222 نفر از پرستاران شاغل در بخش‌های مراقبت ویژه (NICU، ICU، CCU و دیالیز)، بیمارستان‌های آموزشی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی استان خراسان جنوبی که به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند، انجام گردیده است. ابزار جمع‌آوری اطلاعات یک پرسشنامه سه قسمتی شامل اطلاعات جمعیت‌شناختی، پرسشنامه 20 سؤالی سنجش مهارت ارائه خبر ناخوشایند به بیمار «Spikes» و پرسشنامه 25 سؤالی حساسیت اخلاقی بود. داده‌ها پس از جمع‌آوری به وسیله نرم‌افزار SPSS 16 تجزیه و تحلیل شد.

ملاحظات اخلاقی: به واحدهای مورد مطالعه در رابطه با هدف مطالعه و نحوه پاسخگویی به پرسشنامه اطلاعات کامل داده شده و رضایت شفاهی آنان اخذ شد.

یافته‌ها: بین میانگین حساسیت اخلاقی و مهارت ارائه خبر ناگوار در پرستاران ارتباط مثبت و معنی‌داری مشاهده شد (P=0/04 ، r=0/5). میانگین کل مهارت پرستاران در ارائه خبر ناگوار به بیماران (5-1) 0/8±3/5 به دست آمد. این میانگین در بعد روانی (0/8±3/6) و در بعد محیطی (0/77±3/41) بود. میانگین کل حساسیت اخلاقی پرستاران نیز (4-0) 0/6±3 بود. بیشترین میانگین حساسیت اخلاقی در بعد رفتار اخلاقی (0/41±3/3) و کم‌ترین میانگین آن مربوط به احترام به بیمار (0/65±2/5) بود. ارتباط حساسیت اخلاقی با تعداد سال‌های خدمت و سن در پرستاران معنی‌دار بود (0/05>p). همچنین بین میانگین مهارت پرستاران در ارائه خبر ناگوار با جنس، تعداد سال‌های خدمت و بخش محل خدمت ارتباط معنی‌داری مشاهده شد (0/05>p).

نتیجه‌گیری: یافته‌ها نشان داد، پرستارانی که از حساسیت بالاتری برخوردارند، در مواجه با شرایط اخلاقی همانند ارائه خبر ناگوار به بیمار و خانواده‌اش دارای مهارت بیشتری هستند. توصیه می‌شود تا مدیران بیمارستانی ضمن توجه به سطح حساسیت اخلاقی پرستاران نسبت به آموزش مهارت‌های ارتباطی در شرایط خاصی همانند ارائه خبر ناگوار برنامه‌ریزی نمایند.

زمینه و هدف: بررسی‌های بین فرهنگی‌ رابطه اعتقاد مذهبی با سلامت و بهبودی را نشان داده‌اند. از این رو مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط میزان دینداری سنتی ـ پویا و نوگرایی با بروز انفارکتوس قلبی انجام گرفته است.

مواد و روش‌ها: مطالعه مورد ـ شاهدی حاضر با هدف تعیین ارتباط بین دینداری سنتی ـ پویا و بروز انفارکتوس قلبی بر روی بیماران مراجعه‌کننده به بیمارستان طالقانی ـ تهران وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در سال 1395 انجام شده است. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه محقق‌ساخته، 15 گویه‌ای با مقیاس لیکرت 5 امتیازی بوده است. نمونه‌گیری به صورت تمام‌شماری انجام شده و داده‌ها در افراد بی‌سواد به روش مصاحبه و در سایر شرکت‌کنندگان به روش خوداظهاری جمع‌آوری شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 20 انجام گرفت.

ملاحظات اخلاقی: پس از بیان اهداف و فرایند پژوهش و تأکید بر بی‌نامی پرسشنامه‌ها و محرمانگی، رضایت شفاهی شرکت‌کنندگان اخذ گردید.

یافته‌ها: گروه مورد شامل 165 (40%) نفر و گروه کنترل شامل 246 (60%) نفر بودند. اغلب شرکت‌کنندگان فارس، شیعه، 39-30 ساله، دارای تحصیلات متوسطه، کارمند و میزان درآمد ماهیانه ده میلیون ریال یا بالاتر، دارای فعالیت فیزیکی، و غیر سیگاری بودند. میانگین دینداری سنتی ـ پویا در کل بیماران مورد مطالعه 0/45±3/98 (5-0) بوده، 14% از شرکت‌کنندگان از سطح دینداری متوسط (70-48 درصد) و 86% از آنان از سطح دینداری مطلوب (بیشتر از 70%) برخوردار بودند. میانگین دینداری سنتی ـ پویا در دو گروه مطالعه (t=0/57 ، p=0/56) تفاوت معنی‌داری نداشت، اما در بین بیماران با و بدون فعالیت فیزیکی، سطوح تحصیلی مختلف، سطوح مختلف درآمد، قومیت‌های مختلف تفاوت معنی‌دار داشت(0/05>p).

نتیجه‌گیری: عدم مشاهده تفاوت معنی‌دار در میزان دینداری سنتی ـ پویا در دو گروه مورد مطالعه، حاکی از آن است که برای کاهش بروز این واقعه لازم است بیماران مستعد با دریافت مراقبت معنوی با کمک مراقبین سلامت آموزش‌دیده، در راستای به کارگیری اعتقادات خود در کنترل استرس و سایر عوامل خطر توانمندی لازم را کسب نمایند. برنامه‌ریزی برای ارائه مراقبت معنوی در بیماران مستعد توسط سیستم مراقبت سلامت توصیه می‌گردد.

زمینه و هدف: پرستاری یکی از مشاغلی است که به دلیل فشار زیاد شغلی، نوبت‌های کاری شبانه، سختی کار و... با استرس و فشار روانی همراه بوده و وظایف آن همواره با مسائل اخلاقی آمیخته است. پژوهش حاضر با هدف تعیین ارتباط تعهد سازمانی، رضایت شغلی و جهت‌گیری اجتماعی با رفتار اخلاقی پرستاران انجام شده است.

مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی ـ تحلیلی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل همه پرستاران شاغل در بیمارستان‌های شهید مفتح و پانزده خرداد شهر ورامین در سال 1394 بودند که از میان آنان 120 پرستار بر اساس معیار‌های ورود به مطالعه به روش تصادفی ساده انتخاب شدند. آزمودنی‌ها علاوه بر پاسخگویی به سؤال‌های مربوط به متغیرهای جمعیت‌شناختی، پرسشنامه‌های استانداردشده تعهد سازمانی، رضایت شغلی، جهت‌گیری اجتماعی و رفتار اخلاقی را تکمیل کردند. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار SPSS 19 استفاده شد.

ملاحظات اخلاقی: پس از بیان اهداف پژوهش، تأکید بر محرمانه‌ماندن اطلاعات و جلب رضایت کتبی پرستاران جهت شرکت در پژوهش، پرسشنامه‌ها جهت تکمیل توزیع گردید. همچنین جمع‌آوری داده‌ها توسط افراد همجنس با پرستاران صورت گرفت.

یافته‌ها: در این پژوهش 120 پرستار (78 زن و 42 مرد) با میانگین و انحراف معیار سنی 4/39±32/67 شرکت داشتند. میانگین و انحراف معیار تعهد سازمانی 13/50±60/66، رضایت شغلی 28/52±142/20، جهت‌گیری اجتماعی 19/38±83/54 و رفتار اخلاقی 10/09±53/67 بود. تعهد سازمانی (0/571=r)، رضایت شغلی (0/438=r) و جهت‌گیری اجتماعی (0/295=r) با رفتار اخلاقی پرستاران ارتباط مثبت و معنی‌دار داشتند. همچنین تعهد سازمانی با رضایت شغلی پرستاران و رضایت شغلی با جهت‌گیری اجتماعی پرستاران ارتباط مثبت و معنادار داشت (0/01>p). متغیرهای تعهد سازمانی، رضایت شغلی و جهت‌گیری اجتماعی توانستند 52/7 درصد از تغییرات رفتار اخلاقی پرستاران را پیش‌بینی کنند. با توجه به بتای استاندارد متغیرها می‌توان گفت در این پیش‌بینی سهم تعهد سازمانی از رضایت شغلی و جهت‌گیری اجتماعی بیشتر بود.

نتیجه‌گیری: نظر به وجود ارتباط مثبت و معنی‌دار بین متغیرهای پیش‌بین با رفتار اخلاقی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی مناسب توصیه می‌گردد.

زمینه و هدف: ارتباط خوب بین پزشک و بیمار سنگ بنای مراقبت‌ مطلوب پزشکی است. این مطالعه با هدف تعیین میزان ارتباط‌گریزی و ترس از پزشک، در بیماران مراجعه‌کننده به کلینیک‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال 1394 انجام گردیده است.

مواد و روش‌ها: در این مطالعه توصیفی، 150 نمونه به صورت سهمیه‌ای از بین بیماران مراجعه‌کننده به کلینیک‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان انتخاب شدند. برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامه‌های ارتباط‌گریزی (PRCA24) و ترس از پزشک (FOP) استفاده شد. داده‌ها توسط آزمون‌های تی مستقل، فیشر و مجذور کای و با استفاده از نرم‌افزار SPSS 18 تجزیه و تحلیل شد.

ملاحظات اخلاقی: رضایت بیماران برای شرکت در پژوهش اخذ گردیده و محرمانگی اطلاعات رعایت گردید.

یافته‌ها: میانگین و انحراف معیار سنی شرکت‌کنندگان در مطالعه 9/78±31/31 سال بود (حداقل سن 13 و حداکثر 63 سال) که از این تعداد 68‌% را زنان و 32‌% را مردان تشکیل می‌دادند. 3/7 درصد از شرکت‌کنندگان مجرد، 31% کارمند و 1/ 4 درصد آن‌ها بیکار بودند. نمره میانگین ارتباط‌گریزی در حد متوسط (6/46±71/30) بود. میزان اضطراب در 3/95 درصد از بیماران در حد متوسط و در 4/7 درصد از بیماران در حد شدید بود. میانگین و انحراف معیار نمره کلی ترس از پزشک 2/99±12/97 به دست آمد. ترس از پزشک در 6/64 درصد از بیماران متوسط و در 4/35 درصد از بیماران بالا بود.

نتیجه‌گیری: ارتباط کلامی مؤثر با کاهش اضطراب بیمار، زمینه‌ای برای درمان مؤثر را فراهم می‌آورد، لذا در هنگام گرفتن شرح حال، پزشکان باید سؤالاتی را نه تنها درباره بیماری، بلکه درباره وضعیت روحی و روانی بیمار طرح کنند. همچنین بیماران باید خود را یک شریک مؤثر و فعال در درمان بیماری بدانند تا سیر و نوع درمان به برنامه درمانی مؤثرتری تبدیل گردد.

زمینه و هدف: مراقبت معنوی بخش اساسی از مراقبت کل‌نگر است. از این رو مطالعه حاضر با هدف تعیین موانع ارائه مراقبت معنوی به بیماران بستری در بیمارستان‌های شهر کاشان، از دیدگاه پرستاران در سال 1394 انجام شده است.

مواد و روش‌ها: این مطالعه به‌ صورت مقطعی بر روی 306 پرستار شاغل در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی کاشان انجام شد. نمونه‌گیری به ‌صورت سهمیه‌ای انجام شد. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه پژوهشگر ساخته بود که با مطالعه و مرور متون تنظیم گردید. داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی، در نرم‌افزارSPSS 16 تجزیه و تحلیل شدند.

ملاحظات اخلاقی: پس از توضیح اهداف و ماهیت پژوهش به تمامی افراد، رضایت آگاهانه جهت شرکت در تحقیق از آن‌ها اخذ گردید. پرسشنامه‌ها بی‌نام بوده و به شرکت‌کنندگان اطمینان خاطر داده شد که اطلاعات فردی آن‌ها محرمانه خواهد ماند.

یافته‌ها: مهم‌ترین موانع مراقبت معنوی از نظر پرستاران شامل عدم وجود تعداد کافی کارکنان جهت ارائه مراقبت جامع (78/1 درصد)، نبود فضای خصوصی برای گفتگو با بیماران (70/3 درصد)، حجم کاری بالا و خستگی ناشی از آن (67/4 درصد)، آموزش ناکافی (66/3 درصد)، توجه عمده به نیازهای جسمی (66/3 درصد)، عدم‌ حمایت سازمانی (62/8 درصد)، زمان ناکافی (62/7 درصد)، ناتوانی در برقراری ارتباط (56/9 درصد)، تفاوت جنسی پرستار و بیمار (56/2 درصد) و اعتقاد به بهتر انجام‌شدن مراقبت معنوی توسط روحانیون و روانشناسان (54/3 درصد) گزارش گردید.

نتیجه‌گیری: یافته‌های مطالعه حاکی از عدم وجود تعداد کافی کارکنان جهت ارائه مراقبت جامع و نبود فضای خصوصی برای گفتگو با بیماران، به عنوان مهم‌ترین موانع ارائه مراقبت معنوی بود. توصیه می‌گردد، برنامه‌ریزان امر سلامت، موانع ارائه مراقبت معنوی به بیماران و اتخاذ تدابیر مناسب برای رفع آن‌ها در جهت بهبود کیفیت مراقبت پرستاری کل‌نگر و افزایش رضایتمندی بیمار و پرستار مد نظر قرار دهند.

زمینه و هدف: احترام به شأن انسانی بیماران، نقش مهمی در افزایش کیفیت زندگی آن‌ها ایفا می‌نماید. پژوهش حاضر با هدف بررسی شأن انسانی بیماران قلبی ـ عروقی بستری در بیمارستان شهید مصطفی خمینی شهر ایلام در سال 1394 انجام شده است.

مواد و روش‌ها: مطالعه حاضر، یک مطالعه توصیفی ـ مقطعی بود که بر روی 150 نفر از افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی ـ عروقی شهر ایلام در سال 1394 به روش نمونه‌گیری در دسترس انجام شد. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه پرسشنامه شأن ذاتی (IDQ) استفاده شد. پژوهشگر با مراجعه روزانه به بخش‌های مراقبت ویژه و پس از مراقبت ویژه مردان و زنان، پرسشنامه شأن انسانی را به روش مصاحبه تکمیل می‌نمود. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار آماری SPSS 17 استفاده شد.

ملاحظات اخلاقی: ملاحظات اخلاقی رعایت‌شده در مطالعه حاضر عبارت از توضیح اهداف و فرایند نجام مطالعه برای هر یک از افراد مورد مطالعه، اطمینان از بی‌نامی و محرمانگی اطلاعات و اخذ رضایت آگاهانه شفاهی جهت شرکت در پژوهش بود.

یافته‌ها: (56/7 درصد) 85 نفر از بیماران مورد مطالعه مرد و (86%) 129 نفر از آنان متأهل بودند. میانگین سنی افراد مورد مطالعه 8/43±55/61 و میانگین تعداد فرزندان آن‌ها 1/55±3/94 بود. میانگین نمره شأن انسانی بیماران 1/15±3/79 از 6 بود. کم‌ترین میانگین شأن انسانی بیماران مربوط به شأن انسانی در جامعه (3/43 از 6) و بیشترین آن مربوط به محیط‌های درمانی (4/29 از 6) بود. شأن انسانی با سن، جنس، تحصیلات و شغل ارتباط آماری معنی‌داری داشت (0/05>P).

نتیجه‌گیری: در پژوهش حاضر شأن انسانی بیماران مورد مطالعه در سطح متوسطی قرار داشت. بنابراین نیاز است تا مداخلات لازم مانند تکنیک شأن درمانی و یا استفاده از مدل‌های مراقبتی پرستاری صورت پذیرد.

زمینه و هدف: رازداری اصلی بنیادین در اخلاق پزشکی قلمداد می‌شود. مطالعه حاضر با هدف ارزیابی رازداری و نقض آن در بیماری‌های مقاربتی از منظر مکاتب فلسفی نتیجه‌انگار و وظیفه‌انگار صورت گرفته است تا «خیر اخلاقی» در زمینه مورد نظر آشکار گردد.

مواد و روش‌ها: در مطالعه مروری حاضر با بهره‌گیری از کلید واژه‌های بیماری‌های مقاربتی و رازداری و هشدار به شریک جنسی که طیف وسیعی از مطالعات اخلاق پزشکی را به خود اختصاص داده است، در پایگاه‌های اطلاعاتی PubMed، SID و Google Scholar جستجو و مقالات و متون مرتبط جستجو و مورد تحلیل قرار گرفت.

ملاحظات اخلاقی: اصول اخلاقی در جستجو و استناد به متون رعایت شد.

یافته‌ها: این دیدگاه‌ها خود دستخوش دیدگاه‌های جدیدی شده، چنانکه دیگر نمی‌توان رازداری مطلق را از مکتب وظیفه‌انگار دریافت، لذا در گام اول پزشک با بیان حقایق به بیمار، وی را رهنمون به گفتن موضوع به شریک جنسی‌اش نماید. اگر فرد مبتلا توانایی بیان موضوع به شریک جنسی‌اش را نداشته باشد، پزشک می‌تواند با راهنمایی‌ها و آموزش‌های لازم به بیمار، به وی در این راه کمک نماید و در صورتی که بیمار همچنان قادر به اقدام نباشد با کسب رضایت از او، این امر را بر عهده گیرد. از آنجایی که جستجو و شناسایی شریک جنسی مسؤولیت پزشک تلقی نمی‌شود، اگر شریک جنسی به پزشک مراجعه نماید، پزشک می‌تواند با رعایت بندهای پیشین، راز بیمار را در حد «ضرورت» با شریک جنسی وی در میان گذارد. هرگاه بیمار مبتلا فاقد اهلیت باشد و ضرورت اقتضا نماید، باید سرپرست یا اولیای وی را در جریان راز بیمار قرار داد، در غیر این صورت باید بهترین نفع بیمار مد نظر قرار گیرد.

نتیجه‌گیری: در جمع‌بندی دیدگاه‌های موجود در اخلاق هنجاری، مناسب است از مطلق‌اندیشی دست شسته و با تجمیع دیدگاه‌ها در عین احترام به اصل رازداری، بهترین نفع را برای هیأت اجتماع و در رأس آن‌ها شریک جنسی بیمار بر اساس آنچه عقل سلیم آن را بدیهی می‌یابد، در نظر قرار داد.

زمینه و هدف: انتشار نتایج یک تحقیق بخشی از فرآیند تبدیل دانش ذهنی به دانش اجتماعی، انتقال دانش و کاربردی‌سازی آن محسوب می‌‌گردد. یافته‌های تحقیقات منتشره، مبنایی برای تحقیقات جدید بوده و ممکن است کاربردی گردد. از این رو مطالعه مروری حاضر با هدف تبیین ملاحظات اخلاقی در انتشار و کاربردی‌سازی نتایج تحقیق انجام گردیده است.

مواد و روش‌ها: در این مرور روایتی ابتدا کلید واژه‌های  Publication Ethicsیا Ethics   Research وResearch Utilization در پایگاه‌های اطلاعاتی Magiran ، SID ، Google ، Scholar و PubMed جستجو و مقالات مرتبط مطالعه و تحلیل شد.

ملاحظات اخلاقی: صداقت و امانت‌داری در تحلیل متون و استناددهی رعایت گردید.

یافته‌ها: در مطالعه حاضر پس از مروری بر موارد نقض اخلاق در انتشار نتایج تحقیق، اصول اخلاقی در نشر نتایج پژوهش تحلیل شده و لزوم کاربردی‌سازی آن را به عنوان یک پلکان ضروری برای ترجمان دانش استدلال گردید. صداقت در تمامی جنبه‌های تحقیق، مسؤولیت‌پذیری و پاسخگویی در هدایت تحقیق، انصاف و حسن نیت حرفه‌ای در همکاری با دیگران و نظارت دقیق بر پژوهش چهار اصل مهمی است که در پایه‌ریزی یک تحقیق اخلاق‌مدار معرفی شده‌اند. در این مطالعه قاعده انتشار به موقع نتایج تحقیق و عدم تأخیر زمانی در انتشار و کاربردی‌سازی نتایج به عنوان یکی از مهم‌ترین ملاحظات اخلاقی شناخته شد.

نتیجه‌گیری: به منظور رفع شکاف‌های دانش و تأمین شواهد علمی مورد نیاز در تصمیم‌گیری‌های بالینی و همچنین، سیاستگذاری سلامت، محققین ملزم به ارائه و انتشار به موقع نتایج تحقیق خود بر مبنای اصول اخلاقی می‌باشند. یافته‌های پژوهش بر نیاز به بازنگری راهنمای ملی اخلاق در انتشار آثار پژوهشی علوم پزشکی، آموزش و ظرفیت‌سازی برای ضمانت اجرای آن، و نیز اضافه‌نمودن زیرعنوان اخلاق در بهره‌برداری از نتایج تحقیق به مواد آن دلالت دارد.