سرمقاله


نهج‌البلاغه؛ پیام‌آور سلامت

سید ضیاءالدین علیانسب

پژوهش در دین و سلامت , دوره 2 شماره 4 (2016), 3 September 2016, صفحه 1-4
https://doi.org/10.22037/jrrh.v2i4.13803

امام علی(ع)، باب علم حضرت محمد(ص) و برجسته‌ترين شاگرد مكتب وحي است و پس از پیامبر(ص) کسی را توان پرواز بر قله­ی فضایل و کمالاتش نیست. رسول ­خدا(صلی الله علیه و آله) در وصف او فرموده است: «آن‌چه را من مي‌بينم، تو مي‌بيني و آن‌چه را من مي‌شنوم، تو مي‌شنوي جز آن‌كه تو پيامبر نيستي

مقالۀ پژوهشی


رابطه‌ی دلبستگي به خدا با تاب‌آوري و سلامت روان والدين کودکانِ با نيازهاي ويژه

آناهیتا خدابخشی کولایی, معصومه محمد بیگی, فرشاد بهاری

پژوهش در دین و سلامت , دوره 2 شماره 4 (2016), 3 September 2016, صفحه 5-14
https://doi.org/10.22037/jrrh.v2i4.13695

سابقه و اهداف: آگاه شدن از هرگونه مشکل، تاخير رشدي يا متفاوت بودن کودک بر روي سلامت روان  والدين تأثير منفي قابل ملاحظه­یي چون استرس و اضطراب مي­گذارد، از اين‌رو هدف مطالعه‌ی حاضر بررسي رابطه دلبستگي به خدا با تاب‌آوري و سلامت روان والدين کودکان با نيازهاي ويژه بود.

مواد و روش‌ها: اين پژوهش از نوع همبستگي توصيفي است. جامعه متشکل از والدين داراي کودک با نيازهاي ويژه در شهر تهران در سال 94 مي‌باشد. 200 والد داراي کودک با نيازهاي ويژه به روش نمونه‌گيري تصادفي ساده انتخاب شدند. ابزار اندازه‌گيري شامل پرسش‌نامه‌ی دلبستگي به خدا(بک و مک دونالد، 2004)، مقياس تاب­آوري، پرسش‌نامه‌ی سلامت عمومي گلدنبرگ(GHQ) مي‌باشد. داده‌ها با استفاده از ضريب همبستگي پيرسون و رگرسيون چندگانه مورد تحليل قرار گرفت.

یافته‌ها: يافته­ها نشان داد که بين پناهگاه امن(163/0=r)، پايگاه امن(163/0=r) و ادراک مثبت از خدا(277/0=r) با تاب‌آوري و پناهگاه امن(192/0-=r)، پايگاه امن(171/0- =r) و ادراک مثبت از خود(205/0- =r) با سلامت عمومي همبستگي معناداري وجود داشت. نتايج تحليل رگرسيون نيز نشان داد ضريب پيش‌بيني ادراک از خدا و پناهگاه امن براي تاب­آوري به ترتيب 096/0 و 135/0 بود. همچنين ادراک از خود و پناهگاه امن به ترتيب 6/5 درصد و 5/8 درصد از واريانس متغير سلامت عمومي را تبيين کرد.

نتیجه‌گیری: يافته­‌هاي اين پژوهش اهميت متغير دلبستگي به خدا را در پيش بيني تاب‌آوري و سلامت روان در والدين داراي کودک با نيازهاي ويژه آشکار ساخت.

وضعیت سلامت معنوی دانشجویان دانشگاه‌های شهید بهشتی و علوم پزشکی شهید بهشتی

سیما مرزبان, اکبر بابایی حیدر آبادی, ابراهیم رحیمی, مرجان وجدانی, مسلم شکری

پژوهش در دین و سلامت , دوره 2 شماره 4 (2016), 3 September 2016, صفحه 15-24
https://doi.org/10.22037/jrrh.v2i4.11459

سابقه و اهداف: سلامت معنوي، یکی از بُعدهای چهارگانه­ ی سلامت محسوب می­ شود كه دركنار سه بُعد جسمي، رواني و اجتماعي قرار گرفته و موجب ارتباط هماهنگ و یکپارچه بین نیروهاي داخلی می­ شود. این پژوهش با هدف تعیین وضعیت سلامت معنوی دانشجویان دانشگاه­ های شهید بهشتی و علوم پزشکی شهید بهشتی اجرا شده است.

مواد و روش‌ها: اين مطالعه از نوع مقطعي و به صورت توصيفي- تحليلي، بر روي 367 نفر از دانشجویان در سال 1394 انجام شده و روش انتخاب نمونه‌ها به صورت چند مرحله­ یی(سهمیه ­یی- آسان) بوده است. داده‌ها با استفاده از پرسش­ نامه‌ی روا و پایای سنجش سلامت معنوی 48 سئوالی، در قالب دو مؤلفه­ ی شناختی - عاطفی(بینش و گرایش) و رفتاری؛ و سه مفهوم فرعی ارتباط با خدا، ارتباط با خود و ارتباط با پیرامون گردآوری شد. داده­ های پژوهش نیز با استفاده از نرم­‌افزار SPSS(نسخه­ ی 21) تجزیه و تحلیل شد.

یافته‌ها: از 367 فرد شرکت‌کننده در پژوهش، 1/59 درصد مؤنث بوده­اند. 3/12درصد از شرکت­کنندگان متأهل بودند و 4/66 درصد از آنان در تهران سکونت داشتند. مقطع تحصیلی 2/47 درصد از شرکت­ کنندگان، کارشناسی بود و بقیه در مقطع تحصیلات تکمیلی و دکتری بودند. میانگین سنّی(انحراف معیار) افراد نیز 64/22(88/3) گزارش شد. میانگین(انحراف معیار) بینش و گرایش معنوی، رفتار معنوی و سلامت معنوی آنان نیز به ترتیب 94/79(34/15)، 96/71(28/14) و 62/76(89/13) به­ دست آمد.

نتیجه‌گیری: میانگین نمره­ های دانشجویان در حیطه‌های بینش و گرایش معنوی، رفتار معنوی و سلامت معنوی، دارای وضعیتی به­ نسبت مطلوب بود، که این میانگین در دختران و دانشجویان متأهل به ترتیب نسبت به پسران و دانشجویان مجرّد بیش­تر بود. همچنین بین بینش و گرایش با رفتار، ارتباط معنی­ داری وجود داشت.

مدل‌سازی گرایش دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به تربيت ديني، بر اساس نظریه‌ی آیزن و فیش باین

سید ابراهیم میرشاه جعفری, حسن کاویانی

پژوهش در دین و سلامت , دوره 2 شماره 4 (2016), 3 September 2016, صفحه 25-34
https://doi.org/10.22037/jrrh.v2i4.11937

سابقه و اهداف: با توجه به اينكه، باور و رفتارهای مذهبي پزشک در نحوه­ي درمان او مؤثر است؛ از این­رو، تحقیق حاضر با هدف مدل­سازی گرایش دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به تربیت دینی انجام شده است.

مواد و روش‌ها: در اين مطالعه­ی توصيفي- همبستگی، 154 دانشجوي دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با شیوه­ی نمونه­گیری تصادفی ساده وارد مطالعه شدند. برای جمع­آوري اطلاعات از پرسش­نامه­ی محقق­ساخته­ی روا و پایا (92/0α=) بر اساس متغیرهای مدل آیزن و فیش باین استفاده شد. برای بررسي داده­ها نیز از تحلیل عاملی تأییدی بر پایه­ی معادله­های ساختاری، با استفاده از نرم افزار آماری AMOS استفاده شد.

یافته‌ها: یافته­های پژوهش نشان داد مؤلفه­ی گرایش به تربیت دینی، با بار عاملی 41/0، بر مؤلفه­ی رفتار دینی تأثیرگذار است. افزون بر این، میزان همبستگی بین مؤلفه­ی گرایش با هنجارهای ذهنی نیز معنادار است(58/0). همچنین حیطه­ی هنجارهای ذهنی نیز با بار عاملی 78/0، بر مؤلفه­ی قصد از تربیت دینی و در نهایت همین حیطه نیز با بار عاملی 31/0، بر مؤلفه­ی رفتار دینی اثر­گذار است. بر اساس نتیجه­ی پژوهش، مشخص شد عامل آموزش؛ با بار عاملی 77/0، بیش­ترین اهمیت را در میان عامل­های گرایش به تربیت دینی دارد؛ و مؤلفه­های دوستان و آشنایان، خانواده و رسانه نیز به ترتیب در رتبه­های بعدی اهمیت در مؤلفه­ی گرایش به تربیت دینی قرار گرفت.

نتیجه‌گیری: با توجه به اینکه در این تحقیق عامل آموزش، تأثیرگذارترین بوده، بنابراین، توجه به این عامل در تربیت دینی پزشکان بسیار ضروری است.

بررسی همبستگی بین معنویت و بهزیستی روان‌شناختی؛ و استرس مختص دوران بارداری

طیبه دیلگونی, ماهرخ دولتیان, جمال شمس, فرید زائری, زهره محمودی

پژوهش در دین و سلامت , دوره 2 شماره 4 (2016), 3 September 2016, صفحه 35-43
https://doi.org/10.22037/jrrh.v2i4.12120

سابقه و اهداف: اگرچه بارداری عملکردی طبیعی برای زنان به حساب می‌آید؛ ولی در عین حال تجربه­یی پراسترس تلقی می‌شود. این تجربه با تغییرهای گسترده­ی روانی و جسمی همراه است و زنان را از نظر روانی آسیب­پذیر می‌کند­. یکی از اجزای زندگی سالم، توجه به نیازهای معنوی است؛ معنویت می‌تواند سبک زندگی انسان را اعتلا بخشد و رفتارهای آسیب­زا را به تدریج کاهش دهد. با توجه به اطلاعات موجود، پژوهشی با عنوان همبستگی بین معنویت و بهزیستی روان‌شناختی؛ و استرس مختص دوران بارداری در زنان مراجعه­کننده به مراکز بهداشتی شهر دهدشت در سال 1394 انجام شده است.

مواد و روش‌ها: این پژوهش به روش توصیفی- همبستگی، بر روی 450 زن باردار مراجعه­کننده به مرکزهای بهداشتی شهر دهدشت انجام شده است. اطلاعات با استفاده از پرسش‌نامه­هایِ ­فردی-­ اجتماعی، استرس مختص دوران بارداری؛ معنویت و بهزیستی روان‌شناختی جمع­آوری و داده­ها با استفاده از نرم­افزار spss(نسخه­ی 20)، تحلیل شده است.

یافته‌ها: افته‌های حاصل از تحقیق نشان داده است که بین معنویت با استرس بارداری(156/0­r=) و همچنین بین بهزیستی روان‌شناختی با استرس بارداری، همبستگی وجود دارد(294/0­r=). برای تعیین سهم خرده‌مؤلفه‌های معنویت در استرس بارداری، یافته‌ها نشان داده که سلامت مذهبی و سلامت معنوی بر استرس بارداری تأثیر می­گذارد. همچنین تعیین سهم خرده‌مؤلفه‌های بهزیستی روان‌شناختی، معلوم شد که بهزیستی هدف­دار زندگی و بهزیستی استقلال نیز می‌تواند روی استرس بارداری تأثیرگذار باشد­(01/0­p=).

نتیجه‌گیری: نتیجه‌ی کار نشان داده است که بین معنویت و بهزیستی روان‌شناختی؛ و استرس دوران بارداری همبستگی وجود دارد. پيشنهاد می‌شود با توجه به تأثیر هر دو متغیر معنویت و بهزیستی روان‌شناختی در مهارت‌های مقابله با استرس، برای کاهش استرس برنامه­ريزي شود.

 

بررسی عوامل مؤثر در تصمیم‌گیری زنان برای سقط عمدی جنین و نگرش اعتقادی و شرعی آنان در این‌باره

مرتضی عبدالجباری, مرضیه کرمخانی, نسرین سحرخیز, محمد امین پورحسینقلی, معصومه شکری خوبستانی

پژوهش در دین و سلامت , دوره 2 شماره 4 (2016), 3 September 2016, صفحه 44-54
https://doi.org/10.22037/jrrh.v2i4.13416

سابقه و اهداف: سقط جنین از نظر علم پزشکی انواعی دارد که شامل سقط جنین طبیعی، طبّی، ضربه­ یی و جنایی می­ شود. باوجود افزایش کمّی و کیفی روش­ های پیشگیری از بارداری و افزایش سطح آگاهی جامعه در این­ باره­، حاملگی ناخواسته یکی از مشکلات دوران بارداری است. وقتی مادران باردار با حاملگی ناخواسته مواجه می­ شوند، ناگزیر به سقط جنایی دست می­ زنند­.

مواد و روش‌ها: این پژوهش، از نوع مطالعه­ ی توصیفی است که در آن به زنان مراجعه­ کننده به مرکزهای بهداشتی، درمانی و آموزشی منتخب دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با سابقه­ ی سقط عمدی در 10 سال اخیر، پرسش‌نامه­ ی محقق­ ساخته، داده شد. روش نمونه­ گیری به­ صورت تصادفی و تعداد نمونه­ ی لازم 369 نفر بوده است. یافته­ های پرسش­نامه با نرم افزار SPSS(نسخه‌ی 17) مورد تحلیل قرار گرفته است.

یافته‌ها: یافته ­های مطالعه نشان می­ دهد که حدود 26 درصد افراد در زمان انجام سقط 26 سال داشتند و همچنین میزان تحصیلات 8/41 درصد افراد دیپلم بود. شایع­ترین علت انجام سقط در حدود 20 درصد افراد مشکلات مالی و در حدود 15 درصد افراد اختلافات خانوادگی بود. حدود 50 درصد واحدهای پژوهش، مهم­ترین مشوق شان برای انجام سقط، همسرانشان بودند؛ و نیز 29 درصد واحدهای پژوهش در  هفته­ی هشتم و 5/17 درصد آنان در هفته­ ی هفتم بارداری، اقدام به سقط کرده­ اند. حدود 4/42 درصد افراد سقط جنین را حرام  دانسته و تنها 3/4 درصد افراد اقدام­ کننده به سقط، دیه­ی مربوط به آن را پرداخت کرده ­اند.

نتیجه‌گیری: سقط جنین از موضوع­ های بحث­ انگیزی است که می­ توان آن را نمونه­ یی از معضل­ های اجتماعی، فقهی و غیره برشمرد؛ از­این­ رو، ضروری است که در جامعه­ ی ایرانی- اسلامی، به آن به­ طور جدی توجه شود. نتایج این مطالعه نشان داد که شایع­ترین علت سقط جنین، مشکلات مادی بوده و مهم­ترین مشوق به سقط جنین، همسران و نگرش اعتقادی افراد نیز نسبت به سقط جنین ضعیف بوده است.

مقالۀ مروری


سلامت معنوی در بستر عوامل اجتماعی معنویت‌افزا از نگاه نهج‌البلاغه

مهدی فانی, مصطفی اسماعیلی, مرتضی عبدالجباری, فروزان آتش‌زاده شوریده, مرضیه کرمخانی

پژوهش در دین و سلامت , دوره 2 شماره 4 (2016), 3 September 2016, صفحه 55-62
https://doi.org/10.22037/jrrh.v2i4.14202

سابقه و اهداف: سلامت معنوی بُعدی از سلامت انسان است که در بستر عامل­‌های مختلفی می­‌تواند رشد کند. در متن­‌های اسلامی به­‌ویژه در نهج­‌البلاغه می­‌توان این عوامل­ را استخراج نمود. یکی از عامل­‌های رشد ­دهنده­‌ی سلامت معنوی، عامل­‌های اجتماعی است. این پژوهش با هدف جستجوی عوامل اجتماعی معنویت­‌افزا از نگاه نهج­‌البلاغه انجام شده است.

مواد و روش‌ها: این مطالعه از نوع تحلیل محتوا است و براساس آموزه­‌های فردی و اجتماعی نهج­‌البلاغه؛ با محوریت زمینه­‌هایِ معنویت­‌افزای اجتماعی انجام شده است. در این پژوهش، اسناد و متن­‌های اسلامی، ازجمله نهج­‌البلاغه و نرم­‌افزارهای علوم اسلامی بررسی شده است؛ همچنین در سایت نشریات کشور، با توجه به کلید­‌واژه­‌ی«نهج‌البلاغه»، 500 مقاله بررسی شد که از این تعداد، 97 مقاله تکراری؛ و بقیه­‌ی مقاله­‌ها مربوط به موضوع­‌های مختلف اجتماعی، اخلاقی، ادبی، تربیتی و غیره بود که از این تعداد، چهار مقاله مربوط به حیطه­‌ی سلامت و چهار مقاله به نوعی مربوط به موضوع معنویت بود؛ و تنها یک مقاله به موضوع سلامت معنوی در نهج­‌البلاغه ارتباط داشت که تا حدّی مورد استفاده قرار گرفت.

یافته‌ها: بر­اساس پژوهش حاضر، معلوم شد که حاکمیت دین و رهبری جامعه در هدایت افراد به ­سوی ارزش­‌های اخلاقی و معنوی نقش پر رنگی دارد؛ و در کنار آن، مبارزه با فقر و بهره­مندی جامعه از رفاه نسبی و نیز نفی تبعیض و نابرابری­‌های اجتماعی و اجرای عدالت، بستری را برای حرکت جامعه به­‌سوی ارزش­‌های معنوی فراهم می­‌کند.

نتیجه‌گیری: با توجه به آنچه بیان شد می­‌توان چنین نتیجه گرفت که معنویت، همان­گونه که جنبه­‌ی فردی دارد، می­‌تواند جنبه­‌ی اجتماعی نیز داشته باشد؛ به تعبیر دیگر، هم می­‌توان از جامعه­‌ی معنوی سخن گفت و هم از جامعه­‌ی مادی و غیر­معنوی­. رفتارهای مذهبی ازجمله موضوع­‌هایی است که در ایجاد معنویت تأثیر­گذار است. بر این اساس، هنگامی می­‌توان از جامعه­‌ی معنوی سخن گفت ­که رفتارهای مذهبی در جامعه­‌ی ما فراگیر شود­.

 

جستجوی مفهوم سلامت معنوی و شاخص‌های انسان سالم در ادیان مختلف

فروزان آتش زاده شوریده, مرضیه کرمخانی, معصومه شکری خوبستانی, مهدی فانی, مرتضی عبدالجباری

پژوهش در دین و سلامت , دوره 2 شماره 4 (2016), 3 September 2016, صفحه 63-71
https://doi.org/10.22037/jrrh.v2i4.14204

سابقه و اهداف: در سال­‌های اخیر سلامتی بر اساس بُعدهای سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی مورد توجه قرار گرفته که برای شناخت سلامت معنوی لازم است شاخص­‌های انسان سالم شناسایی شود.

مواد و روش‌ها: مطالعه­‌ی مروری نظام­‌مند حاضر، براساس جستجو در پایگاه­‌های اطلاعاتی فارسی و انگلیسی، موتورهای جستجوگر، کتاب­‌ها­ی دینی اوستا، بهاگاواد گیتا، گاتا، اپانیشادها، انجیل، تورات، قرآن و متون اسلامی، حدیث­‌ها، روایت­‌ها و متن­‌های آیین­‌های بودا، کنفوسیوس و آیین شینتو، با استفاده از کلید­واژه­‌های سلامت، انسان، سلامت معنوی، معنویت، روحانیت، انسان سالم، ویژگی­‌های انسان سالم، صفت­‌های انسان سالم و شاخص انسان سالم، در فاصله­‌ی زمانی ژانویه­‌ی 1996 تا دسامبر 2016 صورت گرفته است.

یافته‌ها: در ادیان و آیین­‌های مختلف، از سلامت معنوی تعریف­‌های مختلفی شده است. با مطالعه در متون، شاخص­‌های اولیه در ادیان و آیین­‌ها استخراج شده، سپس با مرور چندین باره،­ کدها فشرده و 124 شاخص­ نهایی مشخص شد. سلامت معنوی، طیفی است که انسان در آن در حرکت است؛ در این طیف، انسان هر چه به سوی شاخص­‌های متعالی­‌تر پیش رود، از سلامت معنوی بیش­‌تری برخوردار خواهد بود و هر چه به سوی شاخص­های ضعیف­تر پیش برود، سلامت معنوی کم­‌تری خواهد داشت.

نتیجه‌گیری: شاخص­‌های سلامت معنوی، مجموعه­‌یی از رفتارها یا احساسات روان­‌شناختی است که جنبه­‌ی درونی و بیرونی دارد و مربوط به همه­‌ی بُعدهای زندگی انسان است. با توجه به یافته­‌های مطالعه­‌ی حاضر می­‌توان اذعان کرد که شاخص­‌های انسان سالم در ادیان و آیین­‌های مختلف دارای وجوه مشترک و متفاوتی است.