قرآن، طبیعت و حقوق آن از منظر دو تفسیر فقهی شیعه و سنی
مجله اخلاق زیستی- علمی پژوهشی,
دوره 4 شماره 12 (1393),
18 شهریور 2016
,
صفحه 11-29
https://doi.org/10.22037/bioeth.v4i12.13837
چکیده
عناصر طبیعت، موجودات (گیاهان و حیوانات) و مناسبات زیستی[i] متعادل بین آنها تشکیلدهنده طبیعت است. خداوند متعال این سرمایه غنی را به بشر ارزانی داشته تا انسانها و موجودات ضمن بهرهمندی از آن، به عمران و آبادانی زمین همت گمارند و بستر زیستگاهی مناسب برای همه موجودات باقی بماند. از این رو حق استفاده از آن را باید از مصادیق مهم حقوق بشر دانست. قرآن کریم در آموزههای توصیفی و حتی دستوری خود بر مصونیت طبیعت و منابع طبیعی و تعادل زیست محیطی از هر گونه تجاوز، تعدی و فساد در آن تأکید ورزیده است و بر این اساس، تجاوز و تعدی به طبیعت را فساد در زمین دانسته که عذاب اخروی و مسؤولیت دنیوی را در پی خواهد داشت. در این مقاله ضمن شناسایی عناصر کلیدی تشکیلدهنده طبیعت و محیط زندگی انسان در قرآن، آیات مربوط به هر دو گستره را با روش تفسیری مفسرین فقهی امامیه و اهل سنت با رهیافتهایی از کتاب «فقهالقرآن راوندی» و «الجامع قرطبی» ارائه و با تأکید بر روابط عمیق بین انسان و مناسبات انسانها با طبیعت، فرضیه مسؤولیت اخلاقی، مدنی و کیفری متجاوز به حقوق طبیعت را در حقوق اسلام اثبات مینماییم.
[i]. Biological
- تفسیر فقهی؛ احکام قرآن؛ قرآن و طبیعت؛ اخلاق و طبیعت؛ حقوق طبیعت
ارجاع به مقاله
مراجع
قرآن کریم
نهج الفصاحه. (1354). (ترجمه پاینده، ابوالقاسم). تهران: سازمان چاپ و انتشارات جاویدان.
نهج البلاغه. (1378). سید رضی (ترجمه انصاریان، حسین). تهران: پیام آزادی.
ابن ابی جمهور، محمدبن زین الدین. (1405). عوالی اللئالی. جلد 1 و4 .قم: سیدالشهدا.
جوادی آملی، عبدالله. (1386). اسلام و محیط زیست. قم: مرکز نشر اسراء.
حر عاملی، محمدبن حسن. (1409). وسایل الشیعه. جلد 18،19 و 25 .قم: مؤسسه آل البیت (علیه السلام) لاحیاء التراث.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1376ش.). معجم مفردات الفاظ القرآن. انتشارات مرتضوی.
راوندى، قطب الدین. سعید بن عبداللّه. (1405 ق). فقه القرآن. قم: انتشارات كتابخانه آیة الله مرعشى نجفى ـ رحمه الله.
رستمی، محمد حسن. (1380). سیمای طبیعت در قرآن. پایان نامه ارشد. دانشگاه قم. پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
طباطبایی، محمدحسین. (1393). المیزان فی تفسیر القرآن. جلد 1 و 16. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
علیزاده، میرزا. (1391). جریان شناسی تفاسیر فقهی. تاریخ. تطور و نمونه¬ها (فقه القرآن). مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
قرطبی، ابن رشد (1405 ق). الجامع لاحکام القرآن. بیروت: دارالکتب العلمیه.
قمی، علی بن ابراهیم. (1404). تفسیر القمی. جلد 1 .قم: دارالکتاب الطباعه و النشر.
الماسی، نجاد علی. (1377). طبیعت اشیا و حقوق. تهران: نشر دادگستر.
مجلسی، محمدباقر. (1403). بحارالأنوار. جلد 2، 9، 75. بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
محقق داماد، مصطفی. (1371). طبیعت و محیط زیست انسان از دیدگاه اسلام. شماره 2 و 3 .مجله رهنمون.
مطهری، مرتضی. (1353). عدل الهی. قم: مؤسسه انتشارات اسلامی.
_________، (1381). مجموعه آثار. جلد 2. قم: صدرا.
معرفت، محمدهادی (1419 ق). التمهید فی علوم القرآن. مشهد: الجامعة الرضویة فی العلوم الاسلامیة.
مکارم شیرازی، ناصر (1362). تفسیر نمونه. جلد17. چاپ 21. دارالکتب الاسلامیه.
مهدوی راد، محمدعلی و دیگران (1391): جریان شناسی تفاسیر فقهی. تاریخ. تطور و نمونه ها (الجامع). مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
نجفی، محمد حسن. (1365). جواهر الکلام. جلد 2 و41 .دارالکتب الاسلامیه.
نصر، حسین. (1382). نیاز به علم مقدس. ترجمه حسن میانداری. تهران: مؤسسه فرهنگی طه.
_______. (1359). نظر متفکران اسلامی درباره طبیعت. تهران: خوارزمی.
نقیبی، ابوالقاسم. (1389). محیط زیست و حقوق آن از منظر قرآن کریم. سایت راسخون.
نوری، حسین. (1407). مستدرک الوسائل. جلد 13 و17 .بیروت: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
- چکیده مشاهده شده: 455 بار
- PDF دانلود شده: 180 بار